آينده ما و ترامپ

كمي پس از حملات يازده سپتامبرسال 2001 به برج‌هاي تجارت جهاني نيويورك، كنگره امريكا قانوني را تصويب كرد تحت عنوان اختيار استفاده از نيروي نظامي يا« ‌ام‌يو‌ام‌اف»؛ برابر قانون اساسي ايالات متحده امريكا، يعني اختيار اعلان جنگ با كنگره امريكا است و رييس‌جمهور بايد مجوز شروع جنگ را از كنگره بگيرد. اما حوادث 11 سپتامبر سال 2001 و اقدامات القاعده در حمله هوايي به برج‌هاي تجارت جهاني و نيز پنتاگون، نوعي سردرگمي را بين سياستمداران امريكايي به وجود آورد كه بر اين باور شدند در مناطقي كه فوريت امر ايجاب مي‌كند و بايد رييس‌جمهور به سرعت تصميم‌گيري كند، محدوديت وقت براي اخذ مجوز حمله از كنگره با منافع ملي امريكا درتضاد قرار مي‌گيرد و به همين اعتبار قانون «اختيار استفاده از نيروي نظامي» دست رييس‌جمهور را باز گذاشت تا وي بتواند بدون اخذ مجوز از كنگره در صورتي كه منافع امريكا به خطر افتاده است، وارد جنگ بشود. اين قانون از سال 2001 تا ‌اكنون به قوت خود باقي است. اوباما وقتي كه مي‌خواست به سوريه حمله كند اين قانون معتبر بود و فضاي سياسي كنگره و سناي امريكا هم مساعد و مناسب آن بود كه دستور حمله را با تكيه بر قانون «اختيار استفاده از نيروي نظامي» صادر كند و تا مرز صدور دستور حمله هم پيش رفت اما رعايت قانون اساسي را كرد و با توقف دستور حمله به سوريه با تكيه بر قانون اساسي مجوز حمله را از كنگره دريافت كرد؛ اما وضع ترامپ به كلي با ديگر روساي جمهور امريكا خصوصا اوباما كه پاي‌بندي به قانون اساسي داشت متفاوت است. سناتور‌ كين از سناتورهاي قدرتمند سنا در مورد ترامپ مي‌گويد: رييس‌جمهور ترامپ احتمالا آدمي است كه هر كاري مي‌خواهد انجام مي‌دهد و اين‌طور نيست كه اگر كنگره بگويد نه، ترامپ اين كار را متوقف كند اما نه گفتن كنگره بازتابي است از حرفي كه راي‌دهندگان مي‌زنند و رييس‌جمهور هم اين را مي‌شنود و مردم هم از آن مطلع مي‌شوند ...

با توجه به غير‌قابل پيش‌بيني بودن ترامپ، دموكرات‌هاي كنگره امريكا تلاش كردند تا مانع اقدامات خودسرانه ترامپ در قبال ايران بشوند و به همين اعتبار دو تن از سناتورهاي پرنفوذ دموكرات يعني سناتور تام اودال از ايالت نيومكزيكو و سناتور تيم‌كين از ايالت ويرجينيا، راه‌حلي ميان‌بر انتخاب كردند و زماني‌كه لايحه بودجه نظامي مطرح بود، متممي به آن اضافه كردند كه حمله به ايران شامل قانون «ام‌يو‌ام‌اف» نگردد و بايد رييس‌جمهور از كنگره اجازه بگيرد. ميچ مك كانل، سناتور ايالت كنتاكي و رهبرسناي امريكا از حزب جمهوري‌خواه به‌شدت با اين متمم مخالفت كرد و با ادعاي اينكه ايران با حمله به نفتكش‌ها در درياي عمان و خليج فارس تجارت نفت را به خطر انداخته و با سرنگوني پهپاد سري امريكايي در آب‌هاي بين‌المللي، عملا آغازگر حمله به امريكا بوده و با نقض تعهدات برجامي و اولتيماتوم 60 روزه عدم اجراي بخشي از تعهدات برجامي با جامعه جهاني وارد مرحله جديدي از تنش شده است، نبايد دست رييس‌جمهور ترامپ را در واكنش به ايران بست. متمم الحاقي به لايحه بودجه نظامي شصت رأي موافق براي قانوني شدن نياز داشت، تركيب مجلس سناي امريكا 53 جمهوري‌خواه و 47 دموكرات است و امكان اينكه 60 رأي موافق متمم به صندوق ريخته شود ميسر نشد. در رأي‌گيري نهايي 50 رأي موافق و 40 رأي مخالف به صندوق ريخته شد و تلاش دموكرات‌ها براي كنترل اقدامات احتمالي ترامپ در حمله به ايران ناكام ماند. البته از زماني كه سپاه پاسداران ايران توسط دولت ترامپ به عنوان گروهي تروريستي معرفي و مورد تحريم واقع شد، معلوم بود كه سمت و سوي اقدامات ترامپ به كجا خواهد كشيد. قانون ديگري كه دست ترامپ را براي حمله باز مي‌‌گذارد، قانون سال 1973 است. برابر اين قانون رييس‌جمهور امريكا مجاز است در شرايطي كه منافع امريكا را در خطر ببيند و مراجعه به كنگره براي اخذ مجوز حمله باعث فوت وقت و از بين رفتن منافع امريكا ‌شود، دستور حمله را صادر كند اما ظرف 60 روز بايد از كنگره مجوز آن را اخذ كند. مفسرين قانون اساسي امريكا بر اين باورند كه فرصت 60 روزه براي كشور يا كشورهايي در نظر گرفته مي‌شود كه با دولت وارد فاز روابط خصمانه نشده باشند و زماني‌كه وارد رابطه خصمانه شدند، رييس‌جمهور بايد دستور حمله را صادر كند و طي 60 روز مجوز آن را از مجلس دريافت كند. رابطه بين ايران و امريكا مدت‌هاست كه حالت خصمانه به خود گرفته است. وقتي وزارت امور خارجه امريكا از معاهده مودت سال 1333 معروف به رابطه دوستي بين ايران و امريكا خارج شد و اين خروج را به ديوان بين‌المللي هم اعلام كرد، يا زماني‌كه رييس‌جمهور امريكا يك‌طرفه از قرارداد برجام خارج شد و ايران را مورد تحريم‌هاي يك‌جانبه قرار داد، ترامپ نمي‌تواند به علت انقضاي مدت به قانون 1973 رجوع كند، هر چند به گفته سناتور كيم كين ترامپ آدمي است كه هركاري دلش خواست انجام مي‌دهد و اين‌طور نيست كه اگر كنگره به او گفت نه، او اطاعت كند.

با رد متمم‌الحاقي به لايحه بودجه نظامي در سناي امريكا، ترامپ به ظاهر پشتوانه قانوني صدور دستور حمله نظامي به ايران را همراه دارد، اما شرايط در امريكا و جهان به نفع آقاي ترامپ رقم نمي‌خورد. نشست كميسيون مشترك برجام در هياهوي برگزاري نشست سران گروه 20 در اوزاكاي ژاپن كارخود را در وين پيش برد. بعد از چند دور نشست دو‌جانبه بين آقاي عراقچي و نماينده روسيه و معاون فدريكو موگريني، سرانجام بعد از يك سال از خروج امريكا از برجام كانال مالي اينستكس كليد خورد، هرچند آقاي عراقچي راه‌اندازي كانال مالي اينستكس را لازم اما ناكافي مي‌داند و از طرفي فرصت 60 روزه ايران براي كاهش تعهدات هسته‌اي برجام روز 16 تيرماه پايان خواهد يافت. اگر گروه فعلا 1+4 براي ماندن ايران در برجام فكري نكنند و ايران هم بر خروج بخشي از تعهدات خود از برجام پافشاري كند و از آن طرف ترامپ هم به پشت‌گرمي رأي نياوردن متمم لايحه اصلاحي نظامي، خود را بي‌نياز از مراجعه به سنا براي اخذ مجوز حمله نظامي به ايران بداند، در شرايط خاكستري قرار خواهيم داشت.

انگلستان به عنوان شريك اصلي ترامپ تا چند هفته ديگر به نخست‌وزيري جانسون رأي خواهد داد، بوريس جانسون نزديك‌ترين همفكر اروپايي دونالد ترامپ است. بوريس جانسون دل خوشي از ايران ندارد. او كه در قضيه نازنين زاغري در زمانه تصدي پست وزارت امور خارجه به گفته يكي از هم‌حزبي‌هاي خود مرتكب زدن گل به خودي شده بود و در اظهارنظري كه راجع به خانم زاغري در خصوص آموزش روزنامه‌نگاري او در ايران ايراد كرده بود مورد هجمه قرار گرفت، تا چند روز ديگر به نخست‌وزيري انگلستان خواهد رسيد و به گفته خودش دو مساله مهم را پيش رو دارد. يكي مساله ايران و ديگري مساله برگزيت و خروج از اتحاديه اروپا ولو با پرداخت غرامت به صورت يك‌طرفه. ‌ترامپ‌ حساب ويژه‌اي براي نخست‌وزيري بوريس جانسون و همسويي با خود خصوصا در مسائل ايران باز كرده است. وقايع خليج فارس هم با تاسف به نفع ايران رقم نمي‌خورد، از حمله به نفتكش‌ها تا تجاوز پهپاد امريكايي به آب‌هاي ايران و ساقط كردن آن توسط سپاه پاسداران؛ از تصميم ايران به غني‌سازي و احتمالا خروج از بخشي از تعهدات برجامي توسط ايران، از شرايط اقتصادي حاكم بر كشور بر اثر تحريم‌هاي يك‌جانبه، از تصميم سران كشور بر عدم مذاكره با امريكا و باور به اين مطلب كه جنگ اتفاق نخواهد افتاد و مذاكره‌اي هم در پيش نخواهد بود. از دقت در اردوگاه كانديداهاي حزبي دموكرات‌ها بعد از دو جلسه مناظره كه شخص قدري بين كانديداهاي دموكرات‌ها در اين مناظره ظهور نكرد تا رقيب قدرتمندي براي مبارزه با ترامپ باشد، از اوضاع كاملا شكننده مرزهاي ايران با همسايگان عرب خود، اوضاع داخلي عراق و اينكه ادعا مي‌شود حمله به لوله‌هاي نفتي عربستان با پهپادهاي پرواز يافته از جنوب عراق صورت گرفته و اين يعني گروه‌هاي هوادار ايران دست به اقداماتي از اين دست زده‌اند، تا حضور گسترده نيروهاي امريكايي در منطقه خليج فارس، از بحرين گرفته تا قطر؛ از ناوهاي جنگي تا هواپيماهاي ب‌52 و آخرين ورود هواپيماهاي اف‌22 در كنار اف‌35 و سامانه ضد‌موشكي پاتريك در حاشيه جنوبي خليج فارس و در نهايت دشمني اعراب و اسراييل با ايران در كنار نگاه خصمانه دونالد ترامپ به حوادث ايران و... كافي است دشمنان قسم‌خورده ايران به عمد تيري شليك كنند و هواپيمايي ساقط يا كشتي‌هايي غرق يا سربازاني كشته شوند و به پاي ايران نوشته شود. با اين رييس‌جمهور غير‌قابل پيش‌بيني چه بايد كرد؟ بعد از نشان دادن اقتدار ايران در سرنگوني پهپاد متجاوز به آب‌هاي كشورمان، بايد هوشيارانه اوضاع را رصد كرد. ترامپ مدعي است ايرانيان دلگرم اين مطلبند كه 15 ماه ديگر يعني ژانويه سال 2020 شخصي غير از ترامپ وارد كاخ سفيد خواهد شد كه به يقين هوادار برجام خواهد بود و امريكا از نقض عهد خود برخواهد گشت. آيا مخالفين ايران دنبال اين نخواهند بود كه اجازه ندهند در بر همين پاشنه بچرخد و چشم انتظار تغييرات كاخ سفيد در ژانويه 2020 باشند؛ 15 ماهي كه در سابقه تاريخي ما نقش مهمي دارد، اگر ترامپ از كاخ سفيد اخراج شود آيا رييس‌جمهور به گفته تيم‌كين سناتور دموكرات؛ رييس‌جمهوري كه هر كاري دلش خواست انجام مي‌دهد منتظر شكست در انتخابات 2020 خواهند ماند و با قضيه ايران برخوردي از نوع ديگر نخواهد داشت؟