ترك عادت كنيم!

به مصرف كيسه‌هاي پلاستيكي عادت كرده‌ايم و روزي نيست كه از محصولات پلاستيكي يك ‌بار مصرف استفاده نكنيم با وجود برنامه‌هاي مختلف آموزشي و فرهنگي به منظور محدود كردن استفاده كيسه‌هاي پلاستيكي در برخي كشورها، همچنان مصرف آنها در جهان رو به افزايش است. گفته مي‌شود در هر دقيقه يك ميليون كيسه پلاستيكي يك‌ بار مصرف در سراسر كره زمين مورد استفاده قرار مي‌گيرد و سالانه 8 ميليون تن پلاستيك به اقيانوس‌ها تخليه مي‌شود و تقريبا هر قطعه‌اي از پلاستيك كه تاكنون توسط انسان توليد شده است هنوز به شكل‌ها و صور گوناگون در طبيعت وجود دارد.

فعاليت‌ها در محدوديت مصرف بي‌رويه پلاستيك‌‌ها به ويژه كيسه‌هاي پلاستيكي در كشورهاي مختلف عمدتا مبتني بر «سياست‌هاي ملي» اين كشورهاست، اقداماتي چون ممنوعيت مصرف كيسه‌هاي پلاستيكي يك ‌بار مصرف، وضع ماليات بر مصرف اين پلاستيك‌ها، حذف و جايگزيني ميكروپلاستيك‌ها، استفاده از پلاستيك‌هاي زيست تجزيه‌پذير و... با هدف كاهش آلودگي پلاستيك‌ها به خصوص در مناطق گردشگري و ساحلي جهان از اين جمله است. بر اساس گزارش برنامه محيط زيست سازمان ملل هم‌اكنون بالغ بر 50 كشور جهان داراي برنامه فعال براي مقابله با آلودگي پلاستيك‌ها هستند، با اين حال اقدامات در سطح ملي براي مقابله با اين مساله كه به معضلي جهاني بدل شده است، كفايت نمي‌كند. از اين رو به موازات اقدامات ملي، سياست‌هاي بين‌المللي و منطقه‌اي از جمله در ذيل كنوانسيون‌هاي منطقه‌اي حفاظت از محيط زيست دريايي به منظور كاهش اين حجم آلودگي كه درياها و اقيانوس‌ها و به تبع آن زندگي بشر را متاثر مي‌سازد نيز در دستور كار قرار دارد. متاسفانه وضعيت كشور ما در مصرف كيسه‌هاي پلاستيكي و پلاستيك‌هاي يك ‌بار مصرف ناگوار است. تغيير الگوي مصرف و رفاه‌طلبي ايرانيان طي چند دهه اخير موجب شده كه مصرف پلاستيك در شكل‌هاي گوناگون به جزئي جدايي‌ناپذير از زندگي ما تبديل شود. مطابق آمارهاي رسمي، عمر هر كيسه پلاستيكي در ايران تنها 12 دقيقه است و هر خانواده ايراني به ‌طور متوسط روزانه 3 الي 5 كيسه پلاستيكي وارد چرخه مصرف مي‌كند كه نيمي از آنها تنها يك‌ بار مورد استفاده قرار مي‌گيرند و در خوش‌بينانه‌ترين حالت راهي مكان‌هاي دفن مي‌شوند كه به ‌واسطه تجزيه‌پذيري طولاني‌مدت(بيش از 300 سال) باري سنگين و غيرقابل هضم براي زمين هستند. مصرف نامتعارف كيسه‌ها و ساير محصولات پلاستيكي يك ‌بار مصرف به نحوي در زندگي ما ايرانيان عادي شده است، كه هنگام تفرج در دشت، جنگل و ساحل و در مناسبت‌هاي مختلف جشن و سوگواري آنچه از ما باقي مي‌ماند، حجمي انبوه از پلاستيك‌‌هاست!

شايد يكي از مهم‌ترين دلايل در مصرف بي‌رويه كيسه‌هاي پلاستيكي در كشور را بايد در دسترسي راحت و ارزان به كيسه‌هاي پلاستيكي جست. كشور ما يك كشور نفت‌خيز است و وجود مواد اوليه ارزان و در دسترس پليمري، يكي از مهم‌ترين عوامل در توليد و مصرف غيرمنطقي اين كالاي آسيب‌رسان به محيط زيست محسوب مي‌شود. در عين حال فقدان سياست‌هاي بازدارنده و تشويقي براي تغيير در الگوي مصرف پلاستيك‌ها نيز از مهم‌ترين مولفه‌هاست كه موجب شده، اقدام شاخصي در كشور در خصوص پلاستيك‌ها چه در حوزه تقنين و چه اجرا صورت نپذيرد. اين در حالي‌ است كه هم‌اكنون بسياري از كشورهاي جهان به منظور حفاظت از محيط زيست سعي كرده‌اند با اجراي «سياست‌هاي ملي» مصرف پلاستيك‌ها را در كشورهاي‌شان محدود كنند.

از اين رو گرچه برگزاري برنامه‌هاي مناسبتي همچون روز بدون نايلكس و اقدامات نهادهاي مدني براي آموزش و تغيير الگوي مصرف درخور تقدير و بسيار مورد نياز جامعه امروز ماست ليكن درك وضعيت نامناسب در توليد و مصرف پلاستيك‌هاي يك ‌بار مصرف و تبعات اين روند بر طبيعت آسيب‌پذير كشورمان، سياست‌هاي اجرايي اثرگذار براي محدود كردن اين محصول مخرب محيط زيست را مي‌طلبد.