ادامه بحران پناهجويان
محمود فاضلي
به دنبال تنش‌هاي اخير ميان تركيه و اروپا در خصوص عمليات اكتشاف منابع انرژي در شرق درياي مديترانه و بي‌اعتنايي تركيه به اين هشدارها كه منجر به توقف گفت‌وگو در سطوح عالي ميان اتحاديه اروپا با تركيه، لغو نشست شوراي مجمع تركيه- اتحاديه اروپا و كاهش كمك مالي به تركيه در سال 2020 شد، اين بار نوبت به تهديدات تركيه رسيده است. وزير كشور تركيه هشدار داده اگر تركيه كنترل پناهجويان خارجي را قدري سست كند، هيچ دولتي در اروپا نمي‌تواند بيش از 6 ماه در قبال هجوم پناهجويان خارجي مقاومت كند. اگر خلاف اين را مدعي هستند، مي‌توان اين را به آزمون گذاشت. او با انتقاد از اينكه اروپا در امر مبارزه با مقوله پناهجويان خارجي، تركيه را تنها گذاشته است، مدعي است اروپا بايد به خوبي بداند كه اگر تركيه با عزم راسخ پيگير مقابله با هجوم پناهجويان نباشد، كشورهاي اروپايي توانايي مقابله با هجمه گسترده پناهجويان خارجي را نخواهند داشت.
تركيه اعلام كرده تاكنون 337729 نفر از آوارگان سوري از تركيه به وطن خود بازگشته‌اند. بعد از سوريه‌اي‌ها كه ناشي از جنگ داخلي در كشورشان و در چارچوب حمايت بين‌المللي به تركيه متواري شده‌اند، پناهجويان آفريقايي(كه در حقوق بين‌الملل، مهاجران نامنظم خوانده مي‌شوند) بيشترين شمار پناهجويان خارجي هستند كه در تركيه حضور دارند. شواهد نشان مي‌دهد، نيروي انتظامي تركيه به ويژه گارد ساحلي اين كشور بيش از 70 درصد تلاش خود را صرف مقابله با موضوع مهاجرت نامنظم كرده و اين مساله پديده‌اي است كه خارج از دخالت تركيه شكل گرفته است. كساني كه از كشور خود فرار مي‌كنند به خاطر موقعيت جغرافيايي و مناسب‌ترين مسير، تركيه را انتخاب مي‌كنند. آنكارا بر اين باور است، پناهجويان كشورهاي خاورميانه كه قصد مهاجرت به كشورهاي اروپايي را دارند براي رسيدن به هدف خود در بخشي از مسير به عناصر داعش و در بخشي ديگر به پ.ك.ك باج مي‌دهند.
در تركيه آوارگان سوري پس از گذشت 8 سال از آغاز جنگ در كشورشان با شرايط دشواري روبه‌رو هستند. پناهجويان سوري اگرچه در روزهاي نخست مورد استقبال مقامات تركيه واقع شده بودند و اردوغان رييس‌جمهوري اين كشور ابتدا ملت تركيه را «انصار» و سوري‌ها را «مهاجر» خوانده بود اكنون با وجود اينكه اين آوارگان تحت پوشش برنامه نگهداري موقت دولت تركيه هستند درباره اقدامات سختگيرانه و اعمال محدوديت عليه آنها صحبت مي‌كند. ترك‌ها همچنين چندي است، اقداماتي را براي تشويق پناهجويان به بازگشت به كشورشان در نظر گرفته‌اند.
آنكارا مدعي است حدود 4.9 ميليون نفر تبعه خارجي در تركيه حضور دارند كه 3.6 ميليون نفر از اتباع سوريه تحت پوشش برنامه نگهداري موقت دولت تركيه هستند و آنكارا اقدامات لازم را براي كنترل وضعيت سوري‌ها در استانبول با هدف جلوگيري از سوءاستفاده از موقعيت آنها اتخاذ كرده است. تعداد آوارگان سوري كه در استانبول ثبت‌نام شده‌اند 546296 نفر تخمين زده مي‌شود. حتي گفته مي‌شود در سال 2017 ميلادي 175 هزار و 752 پناهجوي خارجي در تركيه دستگير شدند كه اين رقم در سال 2018 به 162 هزار و 692 نفر كاهش يافته است. آوارگان سوري كه با آغاز بحران با استقبال كشورهاي تركيه، لبنان و اردن مواجه بودند اما هم اكنون آينده آنها به يك مساله عمومي و موضوع بحث و جدل در محافل سياسي داخلي اين كشورها به ويژه در تركيه تبديل شده است.
بعد از 3 سال كاهش در تعداد پناهجويان در اروپا، آمارهاي سال جاري نشان مي‌دهد بار ديگر تعداد متقاضيان پناهندگي در اروپا سير صعودي داشته است. در 5 ماهه اول سال 2019 بيش از 290 هزار نفر متقاضي پناهندگي در 28 كشور عضو اتحاديه اروپا و كشورهاي نروژ، سوييس، ايسلند و ليختن‌اشتاين ثبت شده‌اند كه اين تعداد به نسبت سال گذشته 11 درصد افزايش داشته است. اروپا اين رشد تقاضا را موقتي مي‌داند. برخلاف سال‌هاي گذشته اين بار افزايش مهاجرت از سوي كشورهاي جنوب و شرق اروپا نيست بلكه بيشتر اين افراد از غرب اقيانوس اطلس به ويژه از كشور ونزوئلا آمده‌اند. كشورهاي حوزه درياي مديترانه در جنوب اروپا كه در سال‌هاي اخير با اين بحران روبه‌رو هستند اخيرا خواستار تقسيم عادلانه مهاجران در داخل اتحاديه اروپا بر اساس معيارهاي «همبستگي و تقسيم عادلانه پناهجويان» شده‌اند. اين كشورها كه در پاره‌اي از موضوعات پناهجويان اختلافات اساسي دارند اما بر انجام اقدامات بيشتر در مبارزه عليه «قاچاقچيان انسان» تاكيد مي‌كنند.