تلاش نافرجام بريتانيا
محمود فاضلي
تلاش لندن براي ايجاد يك ائتلاف با هدف حفاظت از كشتي‌ها در تنگه هرمز
تاكنون نتوانسته شكل بگيرد. لندن به‌دنبال يك ائتلاف از چند كشورخاص اروپا براي اين كار بوده و نه ائتلافي مانند آتلانتا كه اتحاديه اروپا در برابر دزدان دريايي در كنار ساحل سومالي ايجاد كرده است. اين ائتلاف اگر تحت حمايت اتحاديه اروپا باشد نياز به موافقت 28 عضو اتحاديه دارد و مسلما عملياتي شدن آن طول خواهد كشيد. قطعا كمك خواستن از اعضاي اين اتحاديه علامت خوبي براي انگليس كه در آستانه خروج از اتحاديه اروپا قرار دارد، نخواهد بود.
لندن اميد به فرانسه و آلمان در اين زمينه دارد. ادعا مي‌شود كشورهايي همچون دانمارك، ايتاليا، لهستان و سوئد نيز علامت‌هايي براي شركت در اين ائتلاف ارسال كرده‌اند. فرانسه از طريق سفير خود در امريكا اعلام كرده كه امكانات نظامي براي اعزام به منطقه در نظر خواهد گرفت. انگليس و فرانسه به‌طور سنتي ابزار لازم و آمادگي براي حضور در خليج فارس را دارند، اما برلين محتاط به نظر مي‌رسد چرا كه سوسيال‌دمكرات‌ها كه در دولت ائتلافي حضور دارند، با اعزام ناوهاي جنگي به اين منطقه مخالفت خواهند كرد. برغم تلاش‌هاي صورت گرفته براي تشكيل اين ائتلاف، ولي تا كنون مشخص نيست كه ائتلاف مزبور بايد چگونه اين حفاظت را ارايه دهد. لندن از نظر سياسي تلاش دارد اين تصور كه اين برنامه در جهت سياست امريكا مبني بر حداكثر فشار بر تهران است را از بين ببرد.
پس از توقيف يك نفتكش بريتانيايي توسط ايران، جرمي هانت، وزير خارجه سابق بريتانيا، ايده تشكيل يك نيروي دريايي حفاظتي اروپايي در خليج فارس را با وزراي امور خارجه آلمان، فرانسه، فنلاند، ايتاليا، سوئد، اسپانيا، دانمارك و عمان در ميان گذاشت. وي تاكيد كرده بود بريتانيا به دنبال رويارويي با ايران نيست اما براي تامين «آزادي كشتيراني» در خليج فارس بايد حضور خود را افزايش دهد. براساس قوانين بين‌المللي ايران حق انسداد راه عبور كشتي‌ها را نداشت. پس اين عمل، دزدي دريايي دولتي است. بريتانيا ناچار است اعلام كند كه حضور بيشتري در خليج فارس خواهد داشت و اين را راهي براي كاهش تنش در منطقه مي‌داند. ما دنبال اين هستيم كه يك نيروي حفاظتي به رهبري كشورهاي اروپايي براي تردد امن كشتي‌هاي باري و خدمه آنها در اين منطقه تشكيل دهيم. ايران بايد بداند كه بريتانيا در مورد آزادي كشتيراني به هيچ وجه كوتاه نخواهد آمد. انگليس از تمام كشتي‌هاي بريتانيايي كه به منطقه سفر مي‌كنند خواسته است تا حد امكان به صورت گروهي در منطقه تردد كرده و در صورت امكان پرچم خود را تغيير دهند.
در برلين هايكو ماس وزير خارجه، كميسيون سياست خارجي مجلس فدرال را در جريان ارزيابي‌هايي قرار داد كه در ارتباط با در نظرگرفتن ماموريت دريايي تحت فرماندهي انگليس و فرانسه براي حفاظت از كشتي‌هاي تجاري به عمل آمده‌اند. يك سخنگوي وزارت خارجه آلمان تاكيد دارد با اين دو كشور كه نيروهاي دريايي‌شان به‌طور سنتي در خليج فارس حضور دارند، گفت‌وگوهاي فشرده‌اي درباره برقراري يك ماموريت احتمالي انجام مي‌شود. «ارزيابي‌هاي دقيق هنوز مراحل اوليه را طي مي‌كنند. هنوز خيلي زود است كه بتوانيم درباره حمايت و يا شركت آلمان حرفي بزنيم». كريستيان ليندنر، رييس حزب دموكرات آزاد در مجلس فدرال از اينكه آلمان در مورد مساله ايران به اتفاق فرانسه و انگليس نقش ميانجي را ايفا كند، حمايت كرده است.
دانمارك نيز موافقت اوليه خود از پيشنهاد بريتانيا براي اعزام يك نيروي حفاظتي به تنگه هرمز براي تضمين امنيت كشتيراني در منطقه را اعلام داشت. اين قدم دانمارك به دنبال تلاش بريتانيا براي گردآوري يك ماموريت مشترك اروپايي در اين آبراه مهم در خليج فارس برداشته شده است و گفته مي‌شود يك كشتي جنگي دانمارك به همراه نيروهاي فرانسوي و ايتاليايي در اين ماموريت مشاركت خواهد داشت. گروهي از كارشناسان سياسي اين كشور معتقدند جاي تعجب است كه از دانمارك خواسته شده در هرگونه نيروي حفاظتي مشاركت نمايد. تصور حمايت دولت دانمارك از چنين استراتژي تقابلي كه آمريكا و حالا هم بريتانيا در پيش گرفته‌اند، سخت به نظر مي‌رسد. دو حزب ليبرال و مردم دانمارك (جناح مخالف) معتقدند دانمارك بايد فورا كشتي‌هاي نظامي به تنگه هرمز اعزام كند. سخنگوي سياست خارجي حزب «فهرست اتحاد» مدعي است «اعزام نيروي نظامي توسط بريتانيا به منطقه تنش را تشديد خواهد كرد. بر اين اعتقاد نيستم كه در اين ماموريت شركت كنيم. ما ممكن است در نهايت با يك سناريوي جنگ روبه‌رو شويم كه بايد از آن اجتناب كرد». تعداد 80 كشتي زير پرچم دانمارك در ماه از تنگه هرمز عبور و مرور مي‌كنند و 5 درصد درآمد شركت‌هاي كشتيراني دانمارك از اين طريق تامين مي‌شود.
اسپانيا هنوز به شكل رسمي در اين باره اعلام نظر نكرده است اما منابع ديپلماتيك معتقدند اين كشور از عمليات مشترك اروپا در حمايت از بريتانيا بر اساس همبستگي و دفاع از متحدي مهم و در راستاي الزام به حركت و كشتيراني آزاد در آب‌هاي بين‌المللي حمايت مي‌كند. مادريد سعي در اجتناب از افزايش تنش در تنگه هرمز با حفظ تعادل حساس اتحاديه اروپا براي حفظ قرارداد هسته‌اي خواهد داشت. موضع اسپانيا، با فشار حداكثري كه سياست تحريم‌هاي آمريكا عليه ايران آن را دنبال مي‌كند، متفاوت است.
بي‌شك بوريس جانسون رهبر جديد حزب محافظه‌كاران و نخست‌وزير جديد انگلستان در روزهاي آتي با يك تصميم سختي مواجه است. جانسون و برخي ديگر از نمايندگان حزب محافظه‌كار عقيده دارند يك راه‌حل پايدار مورد نياز است. او به خوبي مي‌داند لندن از افزايش تنش بهره‌اي نخواهد برد. اعضاي حزب محافظه‌كار انگلستان به جانسون فضا خواهند داد تا براي حفظ صلح تلاش كند.