خاموشي در جامعه اطلاعاتي
دكتر حجت‌الله عباسي
عصر فناوري اطلاعات، عصر چندصدايي، تكثر و تنوع رسانه‌اي و شكست انحصار است. در جامعه اطلاعاتي صداهاي خاموش با هويت‌سازي در فضاي دوم، جان دوباره‌اي گرفته‌اند.
فناوري اطلاعات، پديده‌اي پست مدرنيستي و فلسفه پست مدرنيسم بر شالوده‌شكني همه چيز استوار است و قواعد جهانشمول را بر نمي‌تابد. اين پارادايم با هر گونه قاعده‌مندي و مرزبندي، ساز ناكوك مي‌زند و بهترين راه‌هاي زندگي اجتماعي را در گفت‌وگوهاي بين‌الاذهاني جست‌وجو مي‌كند.
به همان ميزان كه مدرنيست‌ها بر ايجاد مرزبندي و تقسيمات گسترده در ساختار جامعه پافشاري مي‌كنند، پست مدرن‌ها با شنا كردن در جهت خلاف به جمع كردن مرزها در همه ساختارها، روي خوش و چراغ سبز نشان مي‌دهند.
در بحث رسانه‌ها، طرفداران اين دو پارادايم راه‌هاي متضاد و ناهمسازي را طي مي‌كنند. مدرنيست‌ها بر لزوم ايجاد دروازه در رسانه‌ها با هدف پايش و كنترل اطلاعات تاكيد مي‌كنند؛ اما پست مدرن‌ها چنين سنت‌هايي را برنتابيده و از بن شالوده‌شكني مي‌كنند.
آنان با منسوخ كردن نظريه دروازه‌باني (مرزباني) مدرنيستي، بساط دروازه‌ها را از ساختار رسانه‌ها برچيده‌اند.
در عصر فناوري اطلاعات با حذف مرزباني و برچيده شدن دروازه‌هاي اطلاعاتي، صداهاي خاموش جامعه پژواك بلند و رسايي پيدا كرده و ديگر كنترل رسانه‌ها تنها در دستان دولت‌ها نيست.
با تضعيف قدرت دولت‌ها، پاره فرهنگ‌ها، قوميت‌ها و اجتماعات در هر زمان و مكان به خودمختاري رسانه‌اي و قدرت توليد و انتشار اطلاعات دست پيدا كرده‌اند.
بر خلاف فلسفه مدرنيستي كه محيط با ثبات و پايدار را جست‌وجو مي‌كند، در فلسفه پست مدرنيستي «ناپايداري» ويژگي آرماني است و هر گونه تغيير در محيط پويا جست‌وجو مي‌شود.
در فضاي دوم، محيط رسانه‌اي با وجود بازيگران متعدد، رقابتي، نامطمئن و به شدت ناپايدار شده است و انحصارات رسانه‌اي به تدريج با شكست مواجه و از سر راه مردم كنار زده مي‌شوند.
جامعه اطلاعاتي توان تاثير‌گذاري فوق‌العاده‌اي به بازيگران و كنشگران اجتماعي ارزاني داشته و قدرت ارتباطات به گفته فيلسوف بلند آوازه، مانوئل كاستلز ناشي از چهار مولفه قدرت شبكه، قدرت شبكه‌بندي، قدرت شبكه‌اي و قدرت شبكه‌سازي است.
در جامعه شبكه‌اي، غول‌هاي جديد ارتباطي سربرآورده‌اند و عرصه فعاليت را بر رقباي سنتي تنگ كرده و روزبه‌روز دريچه‌هاي نااميدي جديدي را روي آنها مي‌گشايند.
در جامعه اطلاعاتي آنچه مي‌تواند بستري مناسب و امن براي توليد و انتشار اطلاعات مهيا كند، ايجاد دروازه و كنترل اطلاعات از طريق شيوه‌هايي محافظه‌كارانه مانند فيلترينگ و كاهش سرعت اينترنت و راه‌هايي تدافعي از اين قبيل نيست، بلكه امنيت پويا را بايد در افزايش سواد رسانه‌اي و سواد ديجيتال شهروندان جست‌وجو كرد.