ساعت صفر و مكانيزم تلاش
ميثم شرفي
خبر بسيار مهمي كه ديروز در رسانه‌ها از طرف عراقچي مبني بر «انعطاف امريكايي‌ها درباره صدور مجوز براي خريد نفت ايران» درج شده، يك نشانه مهم از پذيرش حقايق بازار توسط امريكا و احتمال تغييرات استراتژي برخورد در حوزه سياست و به تبع آن اقتصاد است. اصل خبر تاييد شده اما ابعاد آن (كشورهاي دريافت‌كننده مجوز، دوره مجوز، حجم مجوز و از همه مهم‌تر، انتظار متقابلي كه امريكا دارد) هنوز مشخص نيست. تغيير سياست امريكا از ماه‌هاي قبل مشخص بود. بعد از آغاز سياست «صادرات صفر» امريكا عليه صنعت نفت ايران و فشار وحشتناك سياسي و تهديدهاي گسترده اقتصادي عليه خريداران نفت و سرمايه‌گذاران صنعت نفت، ايران شاهد يك سقوط مقطعي در حجم فروش بود. عوامل اين سقوط در درجه اول مشخص نبودن چگونگي اعمال تحريم‌ها توسط امريكا و به تبع آن نامشخص بودن استراتژي برخورد ايران در درجه دوم در كنار سياست صبر بازار براي رصد وقايع، شرايط پيچيده‌اي به وجود آورده بود اما با گذشت زمان خلأهاي تحريم‌هاي امريكا كم‌كم مشخص و سياست‌هاي تقابلي ايران شكل گرفت و رشد كرد و همراه با آن بخشي از حجم صادراتي ايران شروع به بازگشت كرد. تا جايي كه با ريزش بخشي از هيمنه تحريم‌ها در كنار جبهه‌هاي جانبي جنگ اقتصادي، برخي كشورها از جمله چين شروع به افزايش علني واردات نفت از ايران با وجود تهديدهاي امريكا كردند. اين علاوه بر ضربه به سياست تحريم، موجب شكست تصويري از امريكا بود كه سال‌ها به‌واسطه آن بقيه كشورها را تحت‌فشار مي‌گذاشت. طبيعي و عاقلانه است كه امريكا قبل از ريزش كلي به شكلي سعي كند خروجي آبرومندانه داشته باشد. در كنار مشخص شدن ناكارآمدي‌هاي بخش تحريم‌ها بعد از ريزش اقتصاد ايران در سال قبل، بسياري از تحليلگران سالي نسبتا خوب را براي اقتصاد ايران پيش‌بيني مي‌كنند.
برخي علائم رشد از همين الان بروز يافته و مجموعه تحليلگران بازار پيش‌بيني مي‌كنند اين رشد تا پايان سال ادامه يابد. واقعيت اين است كه مجموعه حكومت-دولت توانسته اقتصاد ايران را با شرايط تحريم تطبيق بدهد و ضرب تروريسم اقتصادي را بگيرد. ادامه روند فعلي، تحريم‌هاي امريكا را وارد فاز فرسايشي خواهد كرد كه برنده آن ايران و بازنده آن كارايي تهديدهاي امريكا خواهد بود. طبيعي است كه امريكا نخواهد به آن مقطع برسد اما مساله مهم تغيير سياست زمان است. با ادامه خروج اقتصاد ايران از بحران اعتماد‌به‌نفس سياسي ايران نيز افزايش خواهد يافت و نتيجه اينكه كارت‌هاي بازي آنها عليه ايران خواهد سوخت.
مرحله سوم كاهش تعهدات ايران به برجام مهم‌ترين و در عين حال براي غرب خطرناك‌ترين مرحله است. ايران نشان داده در اجرايي كردن تهديدها ذره‌اي ترديد ندارد و اين برهه فعلي را زماني حياتي و شايد آخرين فرصت براي غرب كرده است كه ايران را براي بازگشت به ميز مذاكره راضي كند. شرط ايران هم مشخص است ايران بايد بتواند نفت بفروشد و بايد بتواند پول نفت فروخته را وارد ايران كند.
اين زمان مي‌تواند دايمي باشد، اما مهم است باتوجه به سابقه غرب ايران به آن به عنوان يك فرصت مقطعي براي بازيابي بازار نگاه كند. مهم است يك كارگروه از الان تعيين و مقدمات كار مهيا شود، تا از ساعت به ساعت چنين فرصتي به‌نحوي استفاده شود كه اگر روز بعد تحريم‌ها بازگشت، ايران آن را به تاثيري ماندگار تبديل كرده باشد.