نماينده امريكا از مذاكرات صلح خاورميانه كناره‌گيري كرد
معامله يا شكست قرن
شهاب شهسواري
درست 10 روز مانده به انتخابات رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين و موعد رونمايي از طرح صلح امريكايي موسوم به «معامله قرن»، جيسون گرينبلات، فرستاده ويژه دولت امريكا در مذاكرات صلح خاورميانه از مقام خود كناره‌گيري كرد. به نوشته رسانه‌هاي امريكايي جيسون گرينبلات كه در كنار جارد كوشنر داماد رييس‌جمهور امريكا و ديويد فريدمن، سفير اين كشور در سرزمين‌هاي اشغالي مسووليت طراحي «معامله قرن» را بر عهده داشت، تصميم گرفته است از مقام خود كناره‌گيري كند؛ استعفايي كه به نوشته رسانه‌ها نشانه‌اي ديگر از نااميدي طراحان معامله قرن به هرگونه موفقيت در اجراي آن است. براساس گزارش‌ها جيسون گرينبلات وعده داده است تا رونمايي از طرح معامله قرن، در مقام خود باقي بماند، طرحي كه پيش‌بيني مي‌شود بلافاصله بعد از انتخابات در سرزمين اشغالي فلسطين، از سوي دولت دونالد ترامپ رونمايي شود. در طول يك سال گذشته، مقام‌هاي امريكايي بارها رونمايي طرح معامله قرن را وعده داده‌اند، اما تاكنون جز برگزاري يك نشست تبليغاتي در بحرين براي جذب سرمايه‌گذاران براي بخش اقتصادي طرح موسوم به معامله قرن، ابعاد اين طرح ادعايي افشا نشده است. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا ضمن تاييد خبر رسانه‌ها مبني بر كناره‌گيري جيسون گرينبلات، از مقام خود او را فردي «وفادار و معتقد به منافع اسراييل» توصيف و از فعاليت‌هاي او تشكر كرده است.
جيسون گرينبلات كه هيچ تجربه‌اي در سياست خارجي نداشت، به دليل دوستي شخصي با دونالد ترامپ و برعهده داشتن وكالت املاك او در نيوجرسي، به مقام ديپلمات ارشد امريكا در مذاكرات صلح اسراييلي- فلسطيني، گماشته شده بود. او با همراهي دو يهودي ديگر، جارد كوشنر و ديويد فريدمن، اولي داماد ترامپ و ديگري سفير او در سرزمين‌هاي اشغالي، قرار بود طرحي براي صلح خاورميانه ارايه دهند. اين تيم سه نفره، نام طرح خود را «معامله قرن» ناميدند كه مي‌تواند مساله مناقشه فلسطين را براي هميشه به پايان ببرد. اما فقدان تجربه ديپلماتيك در اين تيم، در كنار رويكرد ضدفلسطيني اعضاي آن باعث شده است كه هيچ دورنمايي از موفقيت طرح امريكا براي مذاكرات صلح فلسطين وجود نداشته‌باشد. اين نااميدي با كناره‌گيري اصلي‌ترين مهره ديپلماتيك امريكا در مذاكرات صلح واضح‌تر از گذشته شده است. به نوشته پايگاه خبري اكسيوس، گرينبلات از ابتدا قرار بود فقط به مدت دو سال در دولت خدمت كند، اما به دليل تاخير در رونمايي از معامله قرن، دوره خدمت او به نزديك 3 سال رسيده است. دليل اصلي براي كناره‌گيري او از مقامش، رسيدگي به مسائل شخصي و كسب و كار خصوصي‌اش عنوان شده است. طرحي كه توسط او و ديگر همكارانش تهيه شده است در كنار اقدامات دولت ترامپ در تخريب روابط واشنگتن با تشكيلات خودگردان فلسطيني، از سوي بسياري از تحليلگران «محكوم به شكست» توصيف شده است.
گاي زيو، پژوهشگر مسائل خاورميانه در دانشگاه امريكايي واشنگتن دي‌سي به پايگاه خبري وكس مي‌گويد: «مجموعه تيم صلح خاورميانه ترامپ به شكلي طراحي شده بود كه شكست آن قابل پيش‌بيني بود. اين تيم فاقد تجربه و خالي از ديپلمات‌هايي بود كه دانش كافي در مورد مناقشه فلسطيني- اسراييلي داشته باشند. ترامپ به جاي افراد باتجربه و ديپلمات‌هاي كاركشته، تعداد افراد وفادار به خود را برگزيده بود كه چيزي در مورد مناقشه‌اي كه يكي از پيچيده‌ترين درگيري‌هاي جهان است، نمي‌دانستند. انتخاب اين تيم باعث شد تا نقش سنتي امريكا به عنوان يك ميانجي بي‌طرف از بين برود و تقريبا واشنگتن كاملا اعتبار خود را در ميان فلسطينيان از دست بدهد.» ترامپ ادعا كرده است كه تنها دليل گرينبلات براي ترك مقامش «پيگيري كارها در بخش خصوصي است» اما گاي زيو معتقد است كه زمان اعلام اين كناره‌گيري نشان‌دهنده اهميت آن است. اين پژوهشگر مسائل فلسطين اشغالي به وكس مي‌گويد: «كناره‌گيري گرينبلات، درست چند هفته مانده به رونمايي از معامله قرن، به شكل واضحي نشان مي‌دهد كه گرينبلات هيچ اميدي نداشت كه طرح صلح دولت به جايي برسد.» اين كارشناس معتقد است: «در شرايطي كه گرينبلات رهبري تيم خاورميانه‌اي ترامپ را بر عهده داشت، بخت موفقيت طرح تقريبا معادل صفر بود، حالا كه او رفته است و فردي بي‌تجربه‌تر جايگزين او مي‌شود، احتمال موفقيت معامله قرن حتي از اين هم كمتر مي‌شود.»
دن شاپيرو، سفير پيشين امريكا در سرزمين‌هاي اشغالي معتقد است: «دولت ترامپ دورنماي بسيار ضعيفي از صلح ميان اسراييل و فلسطين را به ارث برد كه زياد در آن مقصر نبود، اما از آن زمان هر كاري كه در اين زمينه انجام شده است، هرگونه اميدي براي يك رويداد خارق‌العاده را كاهش داده است.» از جمله اقدامات جيسون گرينبلات در دوران خدمتش به عنوان نماينده ويژه امريكا در گفت‌وگوهاي خاورميانه قطع تمامي روابط ديپلماتيك با فلسطينيان، تعطيل كنسولگري امريكا براي فلسطين در قدس اشغال و تعطيل كردن دفتر نمايندگي فلسطين در پايتخت امريكا بود. در دوره خدمت او همچنين تمامي كمك‌هاي بشردوستانه امريكا در سرزمين‌هاي فلسطيني نيز قطع شدند. حنان عشراوي، مقام ارشد تشكيلات خودگردان فلسطين مي‌گويد: «گرينبلات در دوران كارش به عنوان يكي از جاده‌صاف‌كن‌هاي تندروترين و افراطي‌ترين حكومت تاريخ اسراييل عمل مي‌كرد. به نظرم فلسطيني‌ها در مجموع معتقد باشند كه از دستش راحت شده‌اند.»
كوشنر، گرينبلات و فريدمن كه مسووليت طراحي معامله قرن را بر عهده داشتند، هر سه بر اصول ضدفلسطيني از جمله حق رژيم اشغالگر اشتراك نظر داشتند: شهرك‌سازي در سرزمين‌هاي اشغالي 1967، انتقال پايتخت رژيم اشغالگر به قدس اشغالي، لغو حق بازگشت آوارگان فلسطيني به سرزمين‌هاي‌شان. اين اصول در كنار بي‌ميلي به استفاده از واژگان راه‌حل دو دولتي و حق تشكيل دولت مستقل فلسطيني از جمله اصولي بود كه تيم طراح معامله قرن براساس آن تشكيل شده بود. رندا اسليم، پژوهشگر ارشد موسسه خاورميانه در واشنگتن به گاردين مي‌گويد: «كل اين طرح محكوم به فناست. به هيچ جا نمي‌رسد. اما نهايتا باعث مي‌شود كه خط جديدي در مذاكرات رسم شود. طرح دو دولتي هم به پايان خود رسيده است و اين طرح رسما مرگ آن را اعلام خواهد كرد. در واقع اين طرح باعث مي‌شود يك واقعيت جديد در جنگ خاورميانه ايجاد شود كه دولت‌هاي بعدي امريكا براساس آن فعاليت كنند.»
پايگاه خبري اكسيوس كه اولين‌بار گمانه‌زني در مورد استعفاي جيسون گرينبلات را مطرح كرد، گمانه‌زني كرده است كه اوي بركويتز، دستيار جوان داماد ترامپ وظايف او را بر عهده گيرد. به نوشته اكسيوس اوي بركويتز كه به تازگي 30ساله شده است، دوست قديمي جارد كوشنر، داماد و مشاور ارشد ترامپ است كه از دانشگاه هاروارد در رشته حقوق فارغ‌التحصيل شده است. او از دو سال پيش به واسطه دوستي با داماد رييس‌جمهور امريكا به گروه موسوم به «تيم صلح» كه ماموريت طراحي معامله قرن را برعهده داشت اضافه شده است. مارتين ايندك، نماينده ويژه پيشين امريكا در مذاكرات صلح فلسطين، با انتقاد شديد از احتمال انتخاب يك جوان بي‌تجربه در امور ديپلماتيك به جاي جيسون گرينبلات در حساب كاربري توييتر خود نوشته است: «اگر قرار باشد اوي بركويتز جانشين جيسون گرينبلات شود، عملا شاهد نزول جايگاه ديپلماتيك اين مقام هستيم. او [بركويتز] دستيار 29 ساله جارد كوشنر است. پسر خوبي است، اما نه وزن و نه تجربه‌اي به اندازه وكيل پيشين معاملات املاك ترامپ ندارد.»
به نوشته اكسيوس، با كنار رفتن جيسون گرينبلات از تيم صلح، قرار است برايان هوك، مسوول كميته ضدايران در وزارت خارجه امريكا به تيم معامله قرن اضافه شود و در كنار جارد كوشنر، اوي بركويتز و ديويد فريدمن، مذاكرات مرتبط با اين طرح را پيش ببرد.