پول‌هاي كثيف چطور سايه‌شان را بر سر هنر گسترده مي‌كنند
دست‌هاي آلوده
كامل حسيني
هشداري كه از برخي خبرها به گوش مي‌رسد اين است كه خطر ورود پول‌هاي كثيف به حوزه سينما و تلويزيون چندان دور به نظر نمي‌رسد يعني ممكن است سرمايه اصلي جهت ساخت فيلم‌ها و سريال‌ها به‌شدت به جنايت پولشويي آلوده شوند. اگر چه اين روزها در مورد آثار منفي پولشويي در اقتصاد به‌طور نسبي توافق كلي وجود دارد اما اين يك وجه ماجراست.
وجه ديگرش نفوذ آثار و بازتاب منفي پولشويي در ماهيت انساني سينما و ساير حوزه‌هاي زندگي اجتماعي و اخلاقي است. البته هنگامي كه بحث آثار منفي پولشويي در اقتصاد مطرح مي‌شود به طور غيرمستقيم نيز به نتايج زيان‌بار اقتصادي پولشويي بر تمامي حوزه‌هاي زندگي اعم از مذهب، اخلاق، فرهنگ، جامعه، هنر و... اشاره مي‌شود. در اينجا اندكي جزيي‌تر به مساله نگاه كنيم؛ يعني به اين نظريه اخلاقي بنگريم كه هر كجا در سينما پولشويي صورت مي‌گيرد يا از طريق سرمايه نامشروع فعاليت‌هاي فرهنگي- هنري انجام مي‌شود و مانند يك بيماري ساير بخش‌هاي نظام اجتماعي كل آلوده خواهند شد. از همين چشم‌انداز اخلاقي است كه آسيب پولشويي بيشتر خواهد شد.
همه ما آگاهيم كه بخش‌هاي يك نظام اجتماعي كل مانند شبكه يك تارعنكبوتي بسيار پيچيده و به هم پيوسته هستند كه از همديگر تاثير خواهند گرفت. براي نمونه انگيزه سود ناشي از پولشويي در ساخت فيلم‌ها و سريال‌ها به مثابه محركي جهت ورود سرمايه نامشروع به ساير بخش‌ها مثلا طرح‌هاي عمراني و توليدي سرايت خواهد كرد و مفاسد پولشويي همچنان ادامه خواهد داشت. آثار ديگر پولشويي به گسترش رذيلت‌هاي اخلاقي و سوءاستفاده‌هايي منجر خواهد شد كه بين مردم رواج دارد.
يعني از آنجايي كه پولشويي بيشتر توسط برخي نخبگان اقتصادي و افرادي يقه سفيد صورت مي‌گيرد؛ آنگاه عملكرد دور زدن‌هاي نامشروع در فرآيند به دست آوردن سرمايه سپس صرف آن در بخش‌هاي قانوني به مثابه يك الگوي زنده براي افراد رده پايين عمل خواهد كرد و مردم حتي در كارهاي روزمره به گونه‌اي از دوز و كلك، تقلب و ساير رفتارهاي فاسد در كارگاه‌ها، فروشگاه‌ها و ... دست خواهند زد.
در جامعه‌اي كه سرمايه نامشروع به دست مي‌آيد و بعدها در راه ساخت يك فيلم يا سريال متعالي هزينه شود نمي‌تواند چهره زشت رفتار پيشين يعني همان سرمايه آلوده به دست آمده از قبل را بپوشاند و آلودگي اين سرمايه در صورت برملا شدن، قبح مساله را بين مردم بيشتر خواهد شكست و ارتكاب احتمالي به ساير رفتارهاي غيراخلاقي هم در اين شرايط عادي خواهد شد. البته پيدايش روحيه سوءاستفاده‌گرانه و رذيلت اخلاقي متاثر از رفتار بزهكارانه پولشويي در سينما بيشتر هم به طرز تدريجي و پنهان در ذهن و روان ساير مردم شكل مي‌گيرد نه به طور يك‌روزه و آشكار. آسيب ديگر پولشويي در صورت تداوم و عدم پيگيري آن به دنياي خود سينما و ماهيت انسان‌‌مدارانه‌اش برمي‌گردد.
يا در نظر بگيريم زماني كه پولشويي رواج داشته باشد يعني سرمايه به غايت نهايي بدل خواهد شد كه در اين صورت سرمايه هدف نهايي و چون ذاتا از راه نامشروع كسب شده است منجر به انگيزه تجاري صرف براي توليد فيلم‌ها خواهد شد و در نهايت به محتوا و مقصود ارزشي فيلم‌ها نگاه نمي‌شود بلكه بيشتر جنبه تجاري فيلم‌ها است كه سرمايه را به هر قيمتي شده است جذب خواهد كرد زيرا جز كسب سرمايه مجدد هدف ديگر پشت آنها قرار ندارد. اين يك قاعده اخلاقي است كه از زمين و ريشه زشتي، درخت و ميوه نيكي و انسانيت سبز نمي‌شود و در صورت سبز شدن جز تلخي و خار ثمره ديگري نخواهد داشت.
از طرف ديگر ممكن است رذيلت اخلاقي پولشويي باز هم اخلاق حرفه‌اي و... را در مخاطره بيفكند؛ براي مثال كيفيت توليد آثار سينمايي در سينما و حتي شبكه نمايش خانگي سير نزولي خواهد داشت؛ يعني خود فساد اخلاقي پولشويي به مثابه ريشه‌اي فاسد دوباره رذيلت اخلاقي‌اش را به ساير زمينه‌ها سرايت خواهد داد زيرا معمولا توليد بي‌كيفيت و سپس پخش و فروش آن به قيمت بالاتر به عنوان يك تزوير از اخلاق منفوري برخواهد خواست كه عادت به سرمايه نامشروع دارد نه سرمايه‌ا‌ي پاك و زلال.
حتي تهيه سرمايه كثيف جهت توليد آثار هنري با كيفيت بالا از طريق پولشويي همچنان آسيب‌زا خواهد بود زيرا چنين امري به طور مضاعفي سبب تداوم انگيزه براي پولشويي خواهد شد و از طرفي ديگر گوهر معنوي فيلم‌ها و سريال‌ها چه سرنوشتي خواهند يافت؟ اينچنين است كه سايه سنگين و آسيب‌زاي پولشويي به طور نه‌چندان آشكار بر امور بسياري از زندگي انسان‌ها سنگيني مي‌كند و حتي ممكن است قداست امور متعالي مانند توليد يك اثر هنري جذاب را خدشه‌دار و آن را بدل به كالاي تزوير يا مادي صرف كند! همچنين آسيب‌هاي ديگري كه نه در تخصص نگارنده است و نه در گنجايش اين نوشتار كوتاه.