تظاهرات مشكوك عراق

هيچ‌كس تصور نمي‌كرد كه تظاهرات روزهاي اخير عراق چنين ابعادي به خود بگيرد. تظاهراتي كه هيچ جريان سياسي عراقي از آن حمايت نكرده و به ظاهر خودجوش انجام شده بود. از حدود يك هفته پيش فراخواني در شبكه‌هاي اجتماعي، بيش از همه در فيسبوك و توييتر، دست به دست مي‌گشت و مردم را به انجام تظاهرات در عراق دعوت مي‌كرد. اما براي افكار عمومي و رسانه‌ها و ظاهرا حتي دولت روشن نبود كه سرچشمه اين فراخوان از كجاست. مهم‌ترين تظاهرات در بغداد انجام شد. تعداد افراد در ساعات ابتدايي تظاهرات زياد نبود و بسياري انتظار داشتند زود به پايان برسد و جمعيت پراكنده شود. اما تا نزديكي‌هاي غروب تظاهرات تشديد شد و برخلاف انتظار جمعيت پرتعدادي در ميدان التحرير بغداد جمع شدند. البته نه آن قدر زياد كه انتظار يك تظاهرات پرجمعيت فراگير برود. نزديكي‌هاي غروب بود كه اخباري منتشر شد كه حكايت از كشته شدن دست كم يك نفر و زخمي شدن 200 نفر ديگر داشت. به اين ترتيب تظاهرات به خشونت كشيده شد و برخلاف انتظارات چيزي رقم خورد كه كسي تصور آن را نمي‌كرد. تظاهرات، ديروز ادامه يافت و باز هم به زد و خورد كشيده شد و تا لحظه تنظيم اين يادداشت دست كم دو كشته بر جا گذاشت. دامنه تظاهرات ديروز به شهرهاي ديگر بغداد از جمله به ديوانيه نيز سرايت كرد. اكثر جريان‌هاي سياسي و مجامع بين‌المللي از جمله سازمان ملل خشونت اعمال شده در اين تظاهرات را محكوم كرده‌اند اما تظاهرات را حق مردم عراق و يك حركت دموكراتيك دانسته‌اند. اما اين تظاهرات شبهات زيادي را برانگيخته است. هنوز هيچ كس نمي‌داند چه كسي پشت اين تظاهرات است. اگر چه در شبكه‌هاي اجتماعي گروه‌هاي نزديك به جريان‌هاي بعثي و پان‌عربيست‌هاي افراطي به حمايت از آن برخاسته‌اند و تلاش مي‌كنند بر آتش اعتراض‌ها بدمند.

آن چه بر شبهات مي‌افزايد شعارهايي است كه در اين تظاهرات سر داده مي‌شود. در كنار شعارهايي كه تظاهرات‌كنندگان عليه فساد و تحزب‌گرايي دولت سر مي‌دادند شعارهايي نيز عليه كليت حكومت عراق و ايران سر داده شد. شعارهايي كه ترديدها نسبت به بي‌طرفي و خودجوش بودن اين تظاهرات را تشديده كرده است.

بعضي‌ها بر اين باورند كه عوامل خارجي در تشديد اين تنش دست دارند. به ويژه كه خبرهايي در شبكه‌هاي عربي منتشر شده مبني بر اينكه مايك پمپئو، وزير امور خارجه ايالات متحده امريكا قبل از سفر عادل عبدالمهدي، نخست‌وزير اين كشور به چين نسبت به انجام اين سفر هشدار داده و از او خواسته بود اين سفر را انجام ندهد. همچنين گفته مي‌شود اين تظاهرات يك روز بعد از آنكه عبدالمهدي اعلام كرد اسراييل عامل حمله به انبارهاي تسليحاتي الحشد الشعبي است، انجام شده. همچنين عبدالمهدي وزير دفاع خود را مكلف كرده با وجود مخالفت‌هاي تند ايالات متحده براي خريد سامانه دفاع هوايي اس – 400 از روسيه اقدام كند و رايزني‌هايي در اين رابطه انجام شده است. به اعتقاد آنها اينها نشانه‌هايي است كه وجود ايادي خارجي در اين تظاهرات را ثابت مي‌كند. واقعيت اين است كه عملكرد دولت در يك ساله اخير در بسياري از موارد قابل قبول نبوده و به ويژه در ارايه خدمات به شهروندان نتوانسته انتظارات را برآورده كند. از جمله در بحث مبارزه با فساد كه افكار عمومي عراق را به ‌شدت به خود حساس كرده، ناكارآمدي‌هايي مشاهده شده و گفته مي‌شود دامن فساد تا دفتر نخست‌وزيري عراق نفوذ كرده و اين مساله حتي باعث خشم عادل عبدالمهدي از اطرافيانش شده و آنها را به سوءاستفاده از جايگاه اداري‌شان متهم كرده است. اما واقعيت روي ديگري هم دارد، كشوري كه سال‌ها با فساد دست به گريبان بوده و مشكلات متعدد خدماتي و اجتماعي و اقتصادي در آن متراكم شده نبايد از دولتش انتظار داشت يك ساله ره صد ساله برود. به خصوص كه عبدالمهدي به اعتراف نمايندگان مجلس و بسياري از جريان‌هاي سياسي اقدامات موثري در اين زمينه‌ها انجام داده است. هنوز روشن نيست كه تظاهرات‌كنندگان نيروهاي امنيتي را به خشونت وادار كرده‌اند يا نيروهاي امنيتي از روي بي‌تدبيري تظاهرات را به خشونت كشانده‌اند. اما واقعيت اين است كه اگر دولت نتواند بر اوضاع مسلط شود و اجازه دهد خشونت‌هايي كه شب گذشته تشديد شده بود، همچنان شدت و ادامه يابد، آنگاه مشخص نيست سرانجام اين تظاهرات به كجا خواهد انجاميد. اين نكته را هم نبايد ناديده گرفت كه اين ‌بار هم مثل هميشه افكار عمومي بدون هدايت جريان‌هاي موثر سياسي، روشنفكران و طبقات نخبه فرهنگي تنها رها شده و اين مساله مي‌تواند علاوه بر ايجاد مشكلات عديده، سرنخ اعتراضات را به دست افرادي بسپارد كه اهدافي مغرضانه را دنبال مي‌كنند و به دنبال عقده‌گشايي‌هاي سياسي خود هستند.