دونالد ترامپ با يك تلفن پشت كردها را خالي كرد
تعبير روياي اردوغان
ميثم سليماني
رجب طيب اردوغان سال‌هاست كه به دنبال ايجاد يك منطقه حايل بين مرزهاي سوريه و تركيه است. او بارها تاكيد كرد كه ارتش اين كشور قصد دارد وارد خاك سوريه شود و بخش‌هايي از اين سرزمين را به بهانه جلوگيري از نفوذ كردهاي سوريه به خاك تركيه تصرف كند. هرچند حدود يك‌سال پيش هم تركيه بارها اعلام كرد كه قصد حمله به خاك سوريه را دارد اما اين طرح را نتوانست عملياتي كند. تركيه از زماني كه به اين نتيجه رسيد نمي‌تواند حكومت بشار اسد را سرنگون كند اين طرح را در سر مي‌پروراند و قصد داشت يك منطقه حايل ميان مرز خود با سوريه ايجاد كند. با قدرت گرفتن كردهاي سوريه و همكاري آنها با امريكا براي مبارزه با داعش نگراني‌هاي تركيه جنبه‌هاي متفاوتي به خود گرفت و بارها سعي داشتند تا افكار عمومي و به خصوص امريكا را راضي كنند كه بتوانند اين منطقه حايل را ايجاد كنند، ولي با توجه به اينكه امريكا براي بحث مبارزه با داعش به‌شدت نيازمند همكاري با كردهاي سوريه بود سعي كرد تا همكاري جدي‌تري داشته باشد. از همين رو به نظر مي‌رسد حالا با پايان يافتن خطر داعش در سوريه شايد از نياز امريكا به كردها نيز كاسته شده است. ايالات متحده امريكا در اولين ساعات روز دوشنبه در واضح‌ترين رويكرد خود عملا پشت كردهاي سوريه را خالي و رسما اعلام كرد نيروهاي امريكايي در مناطقي كه تركيه قصد ورود به آن را دارند حضور نخواهد داشت. با اين حال كاخ سفيد اعلام كرده است هيچ مداخله‌اي نيز در يك حمله تركيه به مرزهاي سوريه نخواهد داشت. به گزارش واشنگتن‌پست اين اعلاميه از سوي كاخ سفيد را مي‌توان پايان سياست امريكا در خصوص جلوگيري از درگيري ميان دو متحد امريكا دانست. گفته مي‌شود يكشنبه‌شب يك تماس تلفني ميان دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا و رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه برقرار شده است كه در اين تماس تلفني به نظر مي‌رسد اردوغان موافقت ترامپ را براي آغاز عمليات در خاك سوريه گرفته است. يك مقام امريكايي در گفت‌وگو با واشنگتن‌پست تاييد كرده است كه نيروهاي امريكايي ساعت 6:30 بامداد به وقت محلي پست‌هاي خود را در مناطق تل‌ابيض و راس‌العين ترك كرده‌اند.
مجموعه شواهد نشان مي‌دهد كه تحولات در منطقه به سرعت در حال رخ دادن است و احتمال يك درگيري نظامي جدي در منطقه شرق رود فرات هرلحظه امكان‌پذير است، چرا كه احتمالا ارتش تركيه از شمال تا مرز عراق در شمال شرق سوريه پيشروي خواهد كرد. لازم به ذكر است كه كردهاي سوريه طي بيش از هشت سال جنگ داخلي در سوريه توانستند يك منطقه مستقل را ايجاد كنند و با كمك و همكاري امريكا نيز داعش را در شرق سوريه شكست دادند.
با اين حال آنكارا به شكل جدي از حضور كردها و روابط نزديك ميان مبارزان كرد سوريه و حزب كارگران كردستان پ.ك.ك نگران است. دولت تركيه كردها را بزرگ‌ترين تهديد براي امنيت ملي خود مي‌داند و حداقل اين موضوع تبديل به اصلي‌ترين بهانه تركيه براي ورود به خاك سوريه خواهد بود. ما‌ه‌ها است كه اردوغان عنوان مي‌كند يك حمله قريب‌الوقوع در انتظار است. اما در طول اين چند ماه مقام‌هاي دولت ترامپ سعي كردند به نحوي ابتدا امنيت نيروهاي كرد سوريه را تامين و از سوي ديگر خواسته‌هاي تركيه براي امنيت مرزهاي خود را نيز برآورده كنند.اما آنچه واقعيت دارد اين است كه امريكا قصد دارد دستان حمايتي خود را از پشت كردها بردارد. استفاني گريشام سخنگوي كاخ سفيد گفت كه رهبر تركيه به زودي نيروهايي را براي مبارزه با نيروهاي كرد سوريه به اين كشور اعزام خواهد كرد؛ نيروهايي كه بخش عمده نيروهاي دموكراتيك سوريه معروف به SDF را تشكيل مي‌دهند و طي ساليان اخير تحت نظارت امريكا مشغول فعاليت بودند. اما آنكارا اين گروه را تروريستي مي‌داند و اين درحالي است كه ايالات متحده چنين رويكردي در برابر اين گروه ندارد،چرا كه طي ساليان اخير در برابر داعش مبارزه كرده است. گريشام در بيانيه خود گفت: نيروهاي مسلح ايالات متحده در اين عمليات هيچ‌گونه مشاركت و پشتيباني از هيچ گروهي نخواهند كرد و با شكست داعش در اين منطقه ديگر نيازي به حضور امريكا نخواهند داشت.بلافاصله پس از انتشار بيانيه كاخ سفيد، نيروهاي دموكراتيك سوريه بيانيه‌اي انتقادآميز عليه ايالات متحده منتشر كردند و گفتند كه نيروهاي امريكايي روند خروج خود را آغاز كرده‌اند. در اين بيانيه آمده است كه نيروهاي ايالات متحده به تعهدات خود عمل نكردند و نيروهاي خود را از منطقه مرزي با تركيه بيرون كشيدند. در اين بيانيه همچنين آمده است، عمليات نظامي تركيه در شمال و شرق سوريه تاثير منفي بزرگي بر جنگ ما عليه داعش خواهد داشت و ثبات موجود طي سال‌هاي اخير را از بين خواهد برد. نيروهاي دموكراتيك سوريه در بيانيه خود تاكيد كردند كه اين گروه حق دفاع از خود در برابر تجاوز تركيه را محفوظ مي‌داند. با اين وجود اردوغان و دولت تركيه مدعي است كه اين حمله براي محافظت از مرزهاي اين كشور ضروري است. در هفته‌هاي اخير اردوغان بارها از اسكان ميليون‌ها پناهنده سوري كه به تركيه پناه برده بودند در شمال سوريه سخن گفته است. طرحي كه عملا مورد انتقاد گروه‌هاي طرفدار پناهجويان قرار گرفته است و در سوي ديگر كردهاي سوريه شرايط سختي پيدا خواهند كرد و عملا آواره مي‌شوند. اردوغان كه روز شنبه نام اين حمله را سرچشمه صلح ناميده بود، گفت كه به زودي (امروز و فردا) اين عمليات آغاز خواهد شد. اما سوال اصلي اينجاست كه تركيه دقيقا به دنبال چه چيزي است؟ بسياري بر اين عقيده هستند با توجه به صحبت‌هاي اردوغان در نيويورك تركيه به دنبال نه‌تنها ايجاد يك منطقه امن و حايل در مرز سوريه است بلكه به دنبال يك تغييرات قوميتي نيز در منطقه است. اردوغان به دنبال آن است كه با ايجاد يك منطقه امن و با كمك‌هاي خارجي شهرك‌هايي را ايجاد كند كه ميليون‌ها پناهجوي سوري را در اين منطقه حايل ايجاد كند و شكل قوميتي منطقه را تغيير دهد و يك شكاف عميق در رابطه ميان كردهاي سوريه و تركيه به وجود آورد كه اعراب جايگزين كردها در مرز ميان سوريه و تركيه شوند. تركيه نيز از اين پناهجويان به عنوان اهرم فشاري استفاده مي‌كند كه اروپا نيز با آنها همراهي كند. هيچ‌چيز از جيب تركيه خرج نخواهد شد. برعكس دونالد ترامپ كه نمي‌دانست چگونه بايد پول ساخت ديوار مرزي را از مكزيك دريافت كند، اردوغان به خوبي مي‌داند هزينه ايجاد يك منطقه حايل را از جيب اروپا و امريكا پرداخت كند. او بزرگ‌ترين اهرم فشار را در خصوص اين موضوع در اختيار دارد و آن پناهجوياني هستند كه در اين سال‌ها براي فرار از جنگ در سوريه به تركيه پناه آورده‌اند و حالا تركيه به دنبال بهره‌برداري سياسي امنيتي و حتي در شرايطي اقتصادي از اين ماجرا است. اما در سوي ديگر اين اتفاق براي مقام‌هاي امريكايي يك چرخش چشمگير سياسي خواهد بود. آنها سال‌ها تلاش كردند كه اجازه ندهند ميان كردهاي سوريه و تركيه درگيري رخ دهد، زيرا عملا نيروهاي دموكراتيك سوريه يكي از موثرترين نيروهاي ميداني براي امريكا در منطقه به حساب مي‌آمدند اما خالي كردن پشت اين نيروها ضربه قابل توجهي را به وجهه امريكا در منطقه وارد خواهد كرد و اگر جنگ خونيني ميان طرفين در بگيرد و ميزان تلفات آن نيز بالا باشد قطعا هيچ‌كس تركيه و كردها را عامل اصلي اين اتفاق نمي‌داند بلكه اين امريكاست كه عامل اصلي اين جريان معرفي خواهد شد. از طرفي كارشناسان نظامي بر اين عقيده هستند براي جلوگيري از بازگشت داعش در سوريه و محافظت از خانواده‌هاي نيروهاي داعشي كه كماكان در شرق سوريه نگهداري مي‌شوند به كردها نياز اساسي وجود دارد. يك مقام ارشد امريكايي به شرط ناشناس ماندن به واشنگتن‌پست گفت كه دولت امريكا هيچ تصوري از اين موضوع ندارد كه حمله تركيه چه به صورت نمادين و چه به صورت يك حمله بزرگ چه ابعادي خواهد داشت و هيچ تصوري از پيشروي 25 مايلي تركيه در خاك سوريه نيز ندارد. چرا كه اين عمليات حتي مي‌تواند امنيت زندان‌هايي كه تروريست‌هاي داعشي در آن حضور دارند را به خطر اندازد و مشخص نيست كه به‌طور دقيق اين اقدام چه پيامدهاي امنيتي در پي خواهد داشت. نكته ديگر اينكه يك نگراني وجود دارد كه امريكايي‌ها در مذاكرات اوليه‌اي كه طي ماه‌هاي اخير با ترك‌ها داشته‌اند ميزان پيشروي آنها در خاك سوريه بسيار محدود بود و پيش‌بيني مي‌شد كه آنها بخواهند حدود 700 تا 800 هزار پناهجو را به سوريه برگردانند، اما حالا به نظر مي‌رسد كه تركيه قصد دارد حدود 140 مايل به داخل خاك سوريه نفوذ و حدود 3 ميليون پناهجو را در اين مناطق مستقر كند. ابراهيم كالين سخنگوي رياست‌جمهوري تركيه در اظهارنظري عنوان كرده بود كه قصد ما ايجاد تغييرات جمعيتي در منطقه نيست ولي در درجه اول مي‌خواهيم امنيت مرزها حفظ شود و پناهجويان سوري نيز به خانه‌هاي خود بازگردند. هرچند تركيه به صورت رسمي اين موضوع را بيان مي‌كند اما عملياتي شدن طرح تركيه در منطقه نشان از موضوعي ديگر دارد.
استراتژي فاجعه‌بار
هرچند پس از بيانيه كاخ سفيد در ابتدا پنتاگون نسبت به موضوع خروج نيروهاي امريكايي ابراز بي‌اطلاعي كرده بود اما ساعاتي بعد برخي مقام‌ها در پنتاگون اعلام كردند كه دستورهايي مبني بر خروج نيروهاي امريكايي از سوريه دريافت كرده‌اند. دونالد ترامپ نيز در توييتر خود به‌طور رسمي به اين موضوع اذعان كرد و گفت ما 7هزار مايل با سوريه فاصله داريم و بايد به جنگ‌هاي مضحك پايان دهيم. او در ادامه گفت ما قرار بود 30 روز در سوريه حضور داشته باشيم كه اين موضوع به سال‌هاي پيش بازمي‌گردد، اما ما مانديم و در جنگي كه هدفي پيش روي آن وجود نداشت درگير و درگيرتر شديم. ترامپ همچنين مدعي شد اگرچه كردها در كنار ما مبارزه كردند اما ما مبالغ زيادي پول و تجهيزات براي اين كار به آنها داديم. آنها چندين دهه است كه با تركيه مبارزه مي‌كنند و من سه سال است كه اين نبرد را به تعويق انداختم و اكنون زمان آن رسيده به اين جنگ‌هاي مزخرف پايان دهيم و سربازان خود را به خانه بازگردانيم.
«دونالد ترامپ» رييس جمهور امريكا پس از انتقادهاي وارد شده به او در پیامی در توييتر به ترکیه درباره هرگونه اقدام خارج از چارچوب هشدار داد. او در این پیام توييتری نوشت:«اگر ترکیه هرگونه اقدامی خارج از چارچوب اجازه داده شده در سوریه انجام دهد اقتصادشان را همان طور که قبلا انجام داده‌ام به طور کامل نابود خواهم کرد.» رييس جمهور امريكا در ادامه پیام توييتری خود نوشت که ترکیه و اروپا و دیگران باید تحت نظر قرار دادن جنگجویان داعشی دستگیر شده و خانواده‌های‌شان را انجام دهند و امریکا بیش از هر کشور دیگر این کار را انجام داده است. او افزود: «هم اکنون زمان آن فرا رسیده که برخی کشورهای ثروتمند به حمایت از سرزمین خود بپردازند.» اما ريچارد هاس رييس شوراي روابط خارجي امريكا در پاسخ به توييت دونالد ترامپ گفت: درس يازده سپتامبر اين است كه تروريست‌ها از 7هزار مايل دورتر كماكان مي‌توانند صدمات بزرگي به ما وارد كنند. مفهوم محيط پيراموني در جهان امروز منسوخ شده است و اجازه دادن به داعش براي بازسازي خود يك خطاي استراتژيك است و رهايي شركاي كردمان نيز بسيار شرم‌آور خواهد بود. هاس همچنين در توييتي ديگر و با اشاره به يك گزارش وال‌استريت‌ژورنال نوشت اين تصميم ترامپ به دلايل استراتژيك و اخلاقي ناكام است، چرا كه اين باعث مي‌شود اطمينان به امريكا با شك و ترديد‌هايي روبرو شود. كردها يك شريك ارزشمند هستند كه موقعيت آنها را به خطر مي‌اندازيم و فضاي جديدي را براي تروريست‌ها ايجاد مي‌كنيم و به تركيه نيز بدون اينكه نشان دهد متحدي در صحنه عمل است پاداش مي‌دهيم. ليندزي گراهام سناتور جمهوريخواه و از جمله متحدان دونالد ترامپ تصميم او براي خارج كردن كردها از سوريه را يك فاجعه توصيف كرد. هيلاري كلينتون، وزير پيشين امور خارجه امريكا نيز در پيامي در صفحه توييتر خود نوشت: بگذاريد به صراحت بگويم رييس‌جمهور در برابر متحدان وفادار ما و منافع شخصي امريكا، جانب رهبران مستبد تركيه و روسيه را گرفته است. تصميم او خيانتي تاسف‌آور به كردها و سوگند رياست‌جمهوري‌اش است.
واكنش‌هاي خارجي
اما محافل داخلي امريكا تنها از اين شرايط نگران نيستند. اتحاديه اروپا روز دوشنبه عليه هرگونه اقدام تركيه عليه نيروهاي كرد سوريه هشدار داد. سخنگوي اتحاديه اروپا گفت: با توجه به اظهارات تركيه و ايالات متحده در مورد حمله به سوريه، مي‌توانيم تاييد كنيم كه موضع اتحاديه اروپا از همان ابتدا با توجه به شناخت از نگراني‌هاي تركيه اين بوده كه هيچ وضعيت پايداري با ابزار نظامي حاصل نمي‌شود.
به گزارش فارس، ديميتري پسكوف سخنگوي كرملين نيز با تاكيد بر اينكه ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه در خصوص طرح‌هاي تركيه براي اقدام نظامي در سوريه گفت‌وگويي با اردوغان نداشته، ادامه داد: اميدواريم كه آنكارا تحت هر شرايطي به تماميت ارضي و سياست سوريه احترام بگذارد. سخنگوي دولت آلمان نيز هشدار داد، مداخله نظامي يكجانبه وخامت اوضاع و بي‌ثباتي در سوريه را تشديد خواهد كرد. دولت فرانسه نيز درباره هرگونه اقدام تركيه كه نبرد عليه داعش در سوريه را با تهديد مواجه مي‌كند، هشدار داد.
محمدجواد ظريف وزيرخارجه كشورمان نيز در واكنش به اين اتفاق در توييتر خود نوشت: يك اشغالگر بي‌ربط در سوريه است. دستيابي به صلح و مبارزه با تروريسم در سوريه تنها با احترام گذاشتن به تماميت ارضي و مردم اين كشور محقق خواهد شد. ظريف در ادامه تاكيد مي‌كند كه توافق آدنا چارچوبي را براي تركيه و سوريه فراهم مي‌كند و ايران آماده كمك است. لازم به ذكر است كه توافق آدانا ميان سليمان دميرل رييس‌جمهور وقت تركيه و حافظ اسد رييس‌جمهور فقيد سوريه در سال 1998 به امضا رسيد. اين توافقنامه بر اين اساس است كه دمشق گروه پ.ك.ك را به عنوان يك سازمان تروريستي به رسميت مي‌شناسد، فعاليت اين گروه در سوريه نيز ممنوع خواهد بود و گروه‌هاي وابسته به آن نيز اجازه فعاليت در سوريه را نخواهند داشت.