راديوفوبيا چيست و چرا مردم گرفتار راديوفوبيا مي‌شوند؟
ميثاق محمدي‌زاده
راديوفوبيا (Radio-Phobia) يك بحث اساسي در سراسر جهان است و همه كشورها با آن درگير هستند. تحقيقات جهاني نشان مي‌دهد درصد قابل‌توجهي از مردم هر كشوري به نوعي گرفتار راديوفوبيا هستند و مشكلاتي براي دولت‌ها و برنامه‌هاي ارتقاي نشانگرهاي فناوري اطلاعات و ارتباطات (ICT Indicators) و همچنين برنامه‌هاي بالادستي حكومتي همچون بهبودِ شاخص جهاني توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات
(IDI = ICT Development Index)، توسعه سرويس‌هاي مبتني بر شبكه‌هاي موبايل و مخابرات به وجود آورده‌اند. بسياري از اين مردم گرفتار، حساسيت‌ها و توهمات ذهني خود را به امواج راديويي نسبت مي‌دهند در حالي‌كه هيچ‌گونه استدلال علمي براي آن وجود ندارد. طبق آمارهاي رسمي منتشر شده توسط سازمان بهداشت جهاني، حدود ۱۵درصد از جمعيت جهان نسبت به امواج راديويي حساسيت دارند و بدون اينكه خودشان اطلاع داشته باشند، به پرتوهاي الكترومغناطيسي حساسيت بيش از حد دارند
(EHS = Electromagnetic Hyper Sensitivity) ولي درصد افرادي كه راديوفوبيا دارند، بسيار بيشتر است.
اكنون چندين دهه است كه جهان درگير واژه راديوفوبيا شده است و در كنار بحث‌هايي مانند گرم شدن زمين و كاهش منابع انرژي، راديوفوبيا هم در كانون توجه فعالان محيط‌زيست قرار گرفته است. اگر بخواهيم يك تعريف ساده از راديوفوبيا ارايه دهيم؛ بايد بگوييم «ترس مبالغه‌آميز از ارتعاشات الكترومغناطيس و تاثيرات منفي آنها بر سلامت موجودات زنده و به‌ويژه انسان به همراه محيط‌زيست» را راديوفوبيا مي‌گويند. منشا اين عبارت به دهه ۱۹۸۰ و آن واقعه معروف نيروگاه هسته‌اي چرنوبيل روسيه برمي‌گردد كه بر اثر انفجار رآكتورهاي هسته‌اي، بيش از
۴۰۰ هزار نفر آواره و چندين قاره درگير اثرات منفي پرتوهاي هسته‌اي شدند. در ابتدا، راديوفوبيا به ترس از پرتوهاي هسته‌اي و امواج يونيزان اطلاق مي‌شد ولي كم‌كم و در دهه‌هاي بعدي به ترس از امواج با فركانس راديويي و پرتوهاي غيريونيزان كشيده شد
و مردم نسبت به بي‌خطر‌ترين تشعشعات الكترومغناطيسي مانند امواج موبايل نيز «فوبيا» گرفتند. براي مثال، فردي به دادگاه شكايت مي‌كند و مي‌گويد به دليل نزديكي محل سكونتش به يك دكل مخابراتي، سقط جنين داشته است يا فرد ديگري بيماري سرطان و ساير بيماري‌هاي پوستي خودش را به آنتن‌هاي موبايل نسبت مي‌دهد.
چرا مردم گرفتار راديوفوبيا مي‌شوند؟
همان‌طور كه اشاره كرديم، اكنون تمام جهان درگير مساله راديوفوبيا است و محدود به يك كشور يا منطقه خاص نيست.در پيشرفته‌ترين كشورهاي جهان، باز هم درصدي از مردم داراي بيماري راديوفوبيا هستند و هر پديده غيرطبيعي در جامعه يا محيط‌زيست را به تشعشعات الكترومغناطيسي نسبت مي‌دهند. اگر در يك پارك چند پرنده مُرده ديده شود، سريعا شايع مي‌كنند آنتن‌هاي موبايل تازه نصب شده در پارك عامل مرگ اين پرندگان است يا اگر يك بيماري پوستي در يك منطقه گسترش پيدا كند، باور مي‌كنند امواج راديويي عامل آن بوده و از خانه خارج نمي‌شوند. از آنجا كه امواج راديويي و پرتوهاي الكترومغناطيسي براي مردم ملموس نيستند و عموما نسبت به ماهيت و كاركردِ مداخله آنها دانش و آگاهي كافي را ندارند، برخي شواهد را
به طور ذهني با ترس‌هاي غريزي خود انطباق داده و تشعشعات را متهم مي‌كنند. يك تضاد بزرگ افراد راديوفوبيا، نترسيدن از تشعشعات الكترومغناطيسي است كه در خانه وجود داشته و منبع آنها وسايل الكترونيكي و تجهيزات آشپزخانه هستند. آنها از امواج راديويي آنتن‌هاي موبايل مي‌ترسند و هر روز توهم دارند كه سلامتي‌شان به خطر افتاده است ولي از ميدان‌هاي مرتبط با تلويزيون، سشوارها و موخشك‌كن‌هاي قوي و امواج ناشي از گوشي‌هاي موبايل هوشمند، تلفن ثابت بي‌سيم و روترهاي واي‌فاي هرگز نمي‌هراسند.
آيا راديوفوبيا شامل آنتن‌هاي موبايل هم مي‌شود؟
مطلب نخستي كه بايد بدانيم اين است كه بيماري راديوفوبيا، زاده انفجارهاي هسته‌اي و خطرات تشعشعات راديواكتيو است ولي به‌طور ناخودآگاه و به اشتباه در دهه‌هاي اخير وارد باور عموم مردم شده و شامل امواج فركانس راديويي گوشي‌ها و آنتن‌هاي موبايل هم شده است.
همان‌طور كه در مقاله‌هاي «به يك دليل ساده امواج راديويي شبكه‌هاي موبايل سرطان‌زا نيستند» و «چهار باور اشتباه درباره آنتن‌هاي موبايل و تشعشعات راديويي» اشاره كرديم؛ تشعشعات الكترومغناطيس به دو دسته يونيزان و غيريونيزان تقسيم مي‌شوند. اشعه‌هاي يونيزان انرژي كافي براي تخريب DNA سلول‌هاي انسان را دارند و مي‌توانند سلامتي او را به خطر بيندازند. اشعه‌هاي يونيزان شامل اشعه‌هاي فرابنفش، اشعه ايكس، اشعه گاما و برخي اشعه‌هاي راديواكتيو و هسته‌اي هستند. در وهله نخست، بايد افرادي كه از امواج با فركانس راديويي ترس و استرس دارند را توجيه كرد. انواع تشعشعات الكترومغناطيس و تفاوت‌هاي آنها را با مثال‌هايي روزمره بيان و دلايل ايمن بودن پرتوهاي آنتن‌هاي موبايل را براي‌شان برشمرد. بايد به اين افراد گوشزد كرد كه ده‌ها نوع منبع تشعشع‌كننده اين امواج در محيط زندگي ما وجود دارد و اگر قرار بر تهديد سلامت باشد، فقط بايد به كوه‌ها و غارها پناه برد و استفاده از تمام دستگاه‌هاي الكترونيكي و در يك كلمه «فناوري» را كنار گذاشت. در گام بعدي، بايد به آنها ثابت كرد هنوز اثبات نشده است كه امواج راديويي خطرزا هستند يا عامل چه بيماري‌ها و تهديداتي براي سلامت انسان هستند. اگر فرد يا افرادي هم تصور مي‌كنند بر اثر تابش امواج راديويي واي‌فاي و موبايل دچار حساسيت‌هاي پوستي مي‌شوند و مثلا پوست بدن‌شان قرمز شده يا خارش مي‌گيرند، با مراجعه به پزشكان و متخصصان عامل اصلي بروز اين آلرژي را يافته و اقدامات درماني لازم را انجام دهند. اثبات اينكه تشعشعات الكترومغناطيس عامل يك حساسيت يا آلرژي است، بسيار سخت بوده و همانند ديگر حساسيت‌ها، فقط براساس حدس و گمان صورت مي‌گيرد. متخصصان بيماري‌هاي پوستي و آلرژي‌ها، دخيل بودن تشعشعات الكترومغناطيس در بروز برخي حساسيت‌ها و آلرژي‌ها را بسيار كم مي‌دانند و باور دارند عوامل ديگري در اين زمينه مطرح است كه هنوز ناشناخته هستند.