امنيت يا امنيتي؟
بخشي از سخنان آقاي رييس‌جمهور در همايش فرماندهان نيروي انتظامي كشور، به مقوله امنيت اشاره داشت، آنجا كه بيان شد: «برخي امروز به ما ايراد مي‌گيرند كه بنا بود اين دولت يك دولت پليسي نباشد و فضاي امنيتي را كم كند پس چرا بودجه نيروهاي مسلح را دولت هر سال اضافه مي‌كند، مخصوصا در سال 94 كه بودجه نيروهاي مسلح با تصميم دولت افزايش بيشتري داشته، يكي از اشكالاتي كه در ذهن برخي‌ها مطرح مي‌شود، اين است، اما جامعه پليسي با جامعه داراي پليس خوب دو مقوله جداست. امنيت جامعه با امنيتي كردن جامعه دو مقوله جداست... ما در جامعه نياز به امنيت داريم و براي امنيت بايد هزينه كنيم». تفاوت دو اصطلاح امنيت و امنيتي در چيست؟ اين تفاوت را با يك مثال مي‌توان شرح داد. وقتي كه روز در خيابان‌هاي شهر گام برمي‌داريم، به چه چيزهايي توجه مي‌كنيم؟ به طور طبيعي ممكن است به مغازه‌ها نگاه كنيم، با همراهان خود بگوييم و بخنديم، يا ذهن ما متوجه و درگير يك مقوله‌اي شخصي يا اجتماعي باشد، به طوري كه ممكن است حتي اگر يك نفر آشنا از كنار ما رد شود متوجه او نشويم و به قول معروف در افكار خود غرق باشيم. تنها دغدغه‌اي كه در خود حس نمي‌كنيم مساله امنيت است. علت هم روشن است، زيرا امنيت با تمام و كمال وجود دارد لذا آن را حس نمي‌كنيم. مثل ماهي تا وقتي كه در آب است از وجود آب اطلاعي ندارد. نمونه ديگر موسيقي فيلم است و بهترين موسيقي فيلم آن است كه وقتي فيلم را مي‌بينيم، متوجه موسيقي آن نشويم، هرچند اگر اين موسيقي قطع شود، فيلم ايرادي جدي پيدا مي‌كند. حال بياييد وارد جنگل و حيات وحش شويم. براي عبور امن بايد مسلح باشيم و تمام توجه خود را معطوف به اطراف كنيم. هر آن ممكن است از پايين، بالا، پشت و جلو يا چپ و راست مورد حمله قرار‌گيريم. حتي اگر چند نفر محافظ مسلح هم داشته باشيم باز هم بايد ششدانگ حواس خود را جمع كنيم تا مورد حمله ناخواسته‌اي قرار نگيريم. وضع اول را وضعيتي داراي امنيت مي‌گوييم در حالي كه وضعيت دوم را وضعيتي امنيتي توصيف مي‌كنيم. امنيت، يعني آرامش را تامين كردن. در اين حالت بدون آنكه متوجه باشيم، امنيت به عنوان يك پديده، همه وجود و رفتارهاي ما را دربرگرفته است. در حالي كه وضع امنيتي يعني، تشديد نگراني و ترس. وضع امنيتي آن چيزي است كه در برخي مقاطع شهرها و مناطق زلزله‌زده با آن مواجه هستند. همه مي‌ترسند كه چه اتفاقي خواهد افتاد، هرچند مي‌دانند نيروهاي زيادي در پي تامين امنيت آنان هستند، ولي اين نحوه تامين امنيت، به نحوي منشأ نگراني و ترس است. در وضع امنيتي، پليس همراه با تجهيزات امنيتي در شهر و محيط ديده مي‌شوند، و امنيت از خلال ديده شدن اين نيروها تامين مي‌شود. در حالي كه در فضاي امن، اصولا هيچ‌يك از اين مظاهر امنيتي ديده نمي‌شوند، اين امر بدان معنا نيست كه حضور ندارند، كه اگر حضور نداشتند، امنيت هم نبود.اگر كسي در يك كشور امن مرتكب خلاف و اقدامي ضدامنيتي شود، متوجه مي‌شود كه به چه سرعتي، مظاهر تامين امنيت در محل حاضر مي‌شوند.
بنابراين آنها همه جا هستند و امنيت را تامين مي‌كنند، ولي نه با استفاده از ايجاد رعب و وحشت، و نه از طريق استفاده از روش‌هاي غيرقانوني و نامرسوم. غيرمحسوس بودن عامل امنيتي نيز براي ايجاد فضاي امن كافي نيست، چراكه خبرچين‌ها و جاسوس‌ها هم مي‌توانند ديده نشوند ولي فضاي امنيتي را ايجاد كنند. اتفاقاتي كه پس از 11 سپتامبر در ايالات متحده رخ داد به معناي دقيق كلمه، دور شدن جامعه از فضاي امن و تبديل شدن به فضاي امنيتي بود. فضاي امنيتي همچنين، ادبيات خاص خود را دارد. كلمات و مفاهيم رعب‌آور كاربرد بيشتري دارند. عامل و مجري فضاي امنيتي خود را در مقابل ديگران و مردم مي‌بيند، در حالي كه تامين‌كننده فضاي امن، در كنار مردم است و مردم نيز او را از خود مي‌دانند. در فضاي امنيتي، شيوه‌هايي از قبيل شنود، شكنجه، جعل و دخالت در امور شخصي افراد به وفور ديده مي‌شود. اسناد منتشره عليه جرج بوش (پسر) به خوبي نشان مي‌داد كه چگونه در فضاي امنيتي، استفاده از اين شيوه‌ها افزايش پيدا مي‌كند. در حالي كه در فضاي امن استفاده از چنين شيوه‌هايي نادر و كمياب است، اگر نگوييم اصلاً وجود ندارد. فرق ميان امنيت و امنيتي شبيه به فرق ميان اقتدار و زور است كه رييس‌جمهور هم به آن اشاره كرد. فضاي امن بر قانون استوار است، آن هم قانوني عادلانه كه حقوق و تكاليف مردم و دولت را به خوبي ترسيم كرده باشد، در حالي كه فضاي امنيتي بر ارعاب و ترس استوار است. در فضاي امن، عامل امنيت، در ذيل قانون انجام وظيفه مي‌كند و مردم به واسطه قانون از او تبعيت مي‌كنند، در حالي كه در فضاي امنيتي، عامل امنيت برتر از قانون و حاكم بر آن تلقي مي‌شود. امنيت پس از غذا مهم‌ترين نياز بشر است، بنابراين بايد هزينه‌هاي لازم هم براي تامين آن پرداخت شود. ولي فضاي امنيتي فاقد چنين ويژگي است. فراموش نشود كه امنيت يك مفهوم عام است و نه فقط شامل امنيت جاني و جسمي كه امنيت آبرو و امنيت غذا و امنيت شغلي و... را نيز شامل مي‌شود در حالي كه طرفداران فضاي امنيتي توجه خود را منحصرا به امنيت جسمي معطوف مي‌كنند. اميدواريم كه افزايش بودجه نيروهاي پليس به تامين امنيت بيشتر و نه فضاي امنيتي‌تر منجر شود.