گروه اقتصادي
از امروز صد و هفتاد و هفتمين نشست رسمي اوپك در وين آغاز شد. قرار است در دو روز تصميماتي در خصوص روند توليد نفت گرفته شود. با توجه به گسترده بودن سايه جنگ تجاري و تاثير آن بر بازار نفت به نظر مي‌رسد خروجي اين نشست قيمت نفت را كمتر از قبل تحت تاثير قرار مي‌دهد اما مي‌تواند در به تعادل رساندن بازار نفت و كاهش سطح اشباع عرضه آن موثر باشد.
نكته جالب توجه اين نشست داغ بودن بازار گمانه‌زني تصميم آتي اوپك بيش از هر زمان ديگري است. به گونه‌اي كه تاكنون و با گذشت كمتر از 24 ساعت از شروع روز نخست نشست، بارها اخبار كاهش بيشتر توليد نفت توسط اوپك و غيراوپكي‌ها تاييد و تكذيب شد. هرگونه تصميم‌گيري در اين نشست تحت تاثير دو چالش است. اول پيش‌بيني كاهش تقاضاي نفت به دليل ابهام در خصوص آينده اقتصادي جهان و نامعلوم بودن مذاكرات ميان چين و امريكا و دوم افزايش توليد نفت شيل كه مي‌تواند سهم و تاثيرپذيري اوپك در بازار نفت را دستخوش تغيير قرار داده و كم كند. با توجه به چالش‌هاي گفته شده، بر خلاف نشست قبلي اوپك كه عمده كارشناسان بر ادامه كاهش توليد توسط اين گروه تاكيد داشتند، نتيجه‌گيري قطعي در خصوص خروجي آن تقريبا غيرممكن است.
نكته ديگر اين نشست در تضاد اظهارات برخي وزراي نفت كشورهاي حاضر است. در حالي كه گفته مي‌شود عراق با پيشنهاد تازه‌اي براي كاهش بيشتر توليد آمده كه موافقت اعضاي كليدي اين كارتل مهم نفتي را نيز كسب كرده، الكساندر نواك همچنان تاكيد دارد كه مسكو به جمع‌بندي نرسيده اما درصدد ادامه همكاري با اوپك است. البته به نظر مي‌رسد روسيه به دلايلي همچون افزايش صادرات نفت به چين و حواشي مربوط به آلودگي در خط لوله انتقال نفت و اجبار به پرداخت غرامت به پالايشگاه‌هاي آسيب ديده، در نظر دارد نفت بيشتري توليد كند تا جبران هزينه‌ها و آسيب‌ها باشد. از سوي ديگر كشورهاي تحت تحريم نيز بر اين موضوع تاكيد دارند كه بايد از هر گونه الزام براي كاهش توليد، معاف باشند. نكته ديگر در اين است كه تا پيش از برگزاري نشست هيچ دسترسي به وزراي نفت حاضر در وين وجود ندارد.
با وجود مسائلي همچون جنگ تجاري و افزايش توليد نفت شيل، به نظر مي‌رسد تا دقايق آخر هيچ‌كس نمي‌تواند خروجي اين نشست را پيش‌بيني كند، هر چند به نظر مي‌رسد كاهش بيشتر توليد محتمل‌ترين گزينه باشد.
چرا كاهش توليد خطرناك است؟
سه سال از همكاري اوپك و غيراوپك به رهبري روسيه براي به تعادل رساندن بازار نفت و افزايش قيمت‌ها مي‌گذرد. در تمام اين مدت توليدكنندگان با پايبندي به توافق كاهش توليد سعي در حفظ سهم نفت بازار و همچنين افزايش قيمت‌ها داشتند اما سال گذشته و با افزايش توليد نفت شيل توسط امريكا، معادلات به گونه ديگري رقم خورد، چراكه امريكا با عرضه نفت بيشتر و تامين نياز مشتري‌هاي اوپك و اوپك پلاس، نقش اين كارتل نفتي در بازار انرژي و همچنين قيمت نفت را با چالش جدي مواجه كرد.
از سوي ديگر، عمده كشورهاي توليدكننده كه خواهان به تعادل رسيدن بازار نفت هستند، بودجه‌اي وابسته به قيمت نفت دارند. گفته مي‌شود كشورهايي مانند عراق و عربستان خواهان كاهش بيشتر توليد براي افزايش قيمت‌ها و تامين بودجه مورد نيازشان هستند. از سوي ديگر ايران به دليل تحريم و كاهش صادرات نيز خواهان افزايش قيمت‌ها براي پوشش هزينه‌هاي توليد نفت و بالا رفتن عايدي‌هاي آن براي جبران كسري بودجه است.
سه سناريو پيش روي كشورها
پيش از برگزاري نشست اوپك بسياري از كارشناسان و تحليلگران نفتي نتيجه نشست اخير را در سه سناريو خلاصه كردند. اول، كاهش بيشتر توليد در حدود يك ميليون و 600 هزار بشكه است. حمايت‌كننده از اين سناريو عربستان و عراق هستند. عربستان پس از گذشت سه ماه از حمله پهپادهاي يمني به آرامكو، نه تنها نتوانست به مدار قبلي توليد بازگردد، بلكه عرضه سهامش نيز با بي‌ميلي سرمايه‌گذاران خارجي روبه‌رو شد به گونه‌اي كه شاهزادگان سعودي را ملزم به خريد سهام آرامكو كرد. همين امر احتمال كاهش بيشتر كسري بودجه عربستان را بيش از پيش تقويت مي‌كند. از سوي ديگر ناآرامي‌هاي اخير عراق نيز مي‌تواند بر توليد و صادرات اين كشور تاثير بگذارد. مقامات عراقي مي‌دانند خواسته معترضان تنها با استعفاي عادل عبدالمهدي محقق نمي‌شود و اگر اعتراض‌ها ادامه يابد، هدف بعدي معترضان حمله به تاسيسات نفتي براي تحت فشار قرار دادن دولت است. طبق گزارش‌هاي رسمي معترضان جاده منتهي به پنج ميدان نفتي در بصره را بسته‌اند و اگر خواسته‌شان مبني بر توجه بيشتر به مناطق نفتخير و ايجاد امكانات رفاهي براي آنها محقق نشود، چه بسا به سمت و سوي در دست گرفتن ميدان‌هاي نفتي پيش روند.
به نظر مي‌رسد وزير نفت عراق نيز بر اين امر واقف است كه اگر بصره به دست مخالفان بيفتد، مي‌تواند بر توليد روزانه 5 ميليون بشكه نفت تاثير بگذارد. از سوي ديگر بايد نگران به خطر افتادن سرمايه‌گذاري چندصد ميليارد دلاري روسيه و چين براي توسعه ميدان‌هاي نفتي نيز باشد. نبايد از اين نكته غافل شد كه عربستان و عراق نياز به نفت در محدوده قيمتي 60 تا 70دلار دارد و براي رسيدن به آن از هيچ كوششي فروگذار نمي‌كنند. يكي از اين راه‌ها الزام كشورها به خصوص روسيه براي پايبندي به توافق يا كاهش بيشتر توليد است.
اما روسيه مهم‌ترين مخالف اين سناريو است. طبق آخرين گزارش اوپك، روسيه تنها كشوري است كه به توافق كاهش توليد پايبندي كامل نداشته و توليدش در ماه گذشته ميلادي افزايش يافت. عربستان ناراضي از شرايط موجود تلاش مي‌كند با توافق كاهش بيشتر توليد جلوي افزايش درآمد روسيه از قبل عدم پاييندي به توافق اوپك پلاس را بگيرد. هر چند واگيت الكپروف، مديرعامل اويل روسيه دومين توليدكننده بزرگ نفت در روسيه معتقد است، كاهش بيشتر توليد در فصل زمستان كار عاقلانه‌اي نيست.
تمديد توافق فعلي، مطلوب هيچ كس
عدم پايبندي روسيه به عنوان رهبر غيراوپكي‌ها به توافق كاهش توليد و ارسال سيگنال‌هاي متفاوتي به بازار نفت اين گمانه را تقويت مي‌كند كه خواسته روسيه تمديد توافق فعلي و چه‌بسا پايان توافق است. اين سناريو دوم است. چندي پيش الكساندر نواك، وزير انرژي روسيه در خصوص مواضع مسكو در خصوص هر گونه تغييري در توليد نفت گفت: «مسكو هنوز به قطعيت نرسيده و بايد صبر كرد اما فكر مي‌كنم ماهيت جلسات قطعا سازنده خواهد بود.» هر چند نواك بارها از رصد بازار براي تصميم‌گيري در نشست آخر سال اوپك صحبت كرد اما دو هفته پيش ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه بر همكاري بيشتر با اوپك تاكيد كرد. روسيه به خوبي مي‌داند براي افزايش سهم نفتش در بازار بايد به همكاري خود با اوپك ادامه دهد و در جهت جلب رضايت اعضاي آن برآيد. نمونه اين مدعا دلجويي نواك از بيژن زنگنه، وزير نفت ايران پس از اعتراض او براي اعلام تداوم كاهش توليد توسط روسيه و عربستان در حاشيه اجلاس G20 بود.
توقف توافق، مرگ اتحاد اوپك و غيراوپك
سناريوي بدبينانه و بسيار دور از ذهن نيز عدم توافق بر كاهش توليد و به پايان رسيدن آن در مارس 2020 است. هر چند اين سناريو در تمام سه سالي كه از اتحاد اوپك و غيراوپك مي‌گذرد، هيچ‌وقت به صورت جدي در محافل رسمي و رسانه‌اي دنبال نشد، اما به عنوان يكي از گزينه‌هاي پيش روي اعضا مطرح است.