جانسون، ترامپ و ايران
جلال ساداتيان
با اعلام نتيجه انتخابات بريتانيا مي‌توان گفت كه از اين پس دو خط موازي با هم پيش مي‌روند. با اين نتيجه ايالات متحده امريكا به بوريس جانسون و بريتانيا هم از بعد اقتصادي و هم از بعد روابط بين‌الملل نزديك شد. براي درك اهميت اين مساله بايد اندكي به عقب بازگشت و جلسه شوراي امنيت به تاريخ 26 سپتامبر 2018 را به ياد آورد كه دونالد ترامپ رياست آن را برعهده داشت و نيكي هيلي، نماينده امريكا در اين سازمان بود. در آن زمان سياست ترامپ تلاش براي جلب اجماع عليه برجام و ايران بود و اين اميد وجود داشت كه ...
اگر ترامپ شخصا رياست جلسه را برعهده داشته باشد، مي‌تواند جو را به نفع خود تغيير بدهد و شوراي امنيت را يكپارچه عليه ايران و برجام متحد كند. در آن جلسه اوو مورالس، رييس‌جمهور مخلوع بوليوي تندترين نطق را در دفاع از ايران بيان كرد و ترزا مي، نخست‌وزير وقت بريتانيا آرام‌ترين نطق را در حمايت از برجام داشت كه در حقيقت عليه دونالد ترامپ و سياست‌هاي او در قبال ايران بود. پس از اين جلسه بود كه ترامپ خشم خود از ناكامي در اين نشست را با كنار گذاشتن نيكي هيلي خاموش كرد. در آن جلسه منزوي بودن امريكا كاملا به چشم جهانيان آمد. در نتيجه انتخابات اخير سراسري در انگليس مي‌توان گفت كه امريكا، بريتانيا را - كه در سازمان‌هاي بين‌المللي از نفوذ خوبي برخوردار است - به سمت خود جذب كرده است.
مساله دوم اين است كه اين پيروزي براي جانسون زماني اتفاق مي‌افتد كه اتحاديه اروپا در حال رقابت با امريكا درحوزه‌ها و سطوح مختلف است. به عنوان نمونه از چندماه پيش امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه بحث لزوم تشكيل ارتش واحد اروپايي را مطرح كرده است و اخيرا هم درصد سهم اروپا در ناتو به اختلاف جديد ميان اروپا و امريكا منتهي شده است. پيش از اين نيز با روي كار آمدن ترامپ، اروپا و امريكا بر سر تعهد واشنگتن به پيمان آب و هوايي پاريس با هم به اختلاف خوردند.
بوريس جانسون با راي قاطعي كه در انتخابات سراسري روز پنجشنبه به دست آورد، موفق خواهد شد خروج از اتحاديه اروپا را كليد بزند و به اين ترتيب دونالد ترامپ موفق شده در نتيجه سياست نزديكي به جانسون هم اتحاديه اروپا را تضعيف كند و هم بريتانيا را كه اقتصادي قوي دارد به سمت خود بكشد. همزمان بحث‌هايي در فضاي سياست بين‌الملل به گوش مي‌رسد مبني بر نزديك شدن استراتژيك روسيه و اروپا به يكديگر. در چنين شرايطي مي‌توان گفت كه پيروزي جانسون و به تبع آن فاصله گرفتن بريتانيا از اتحاديه اروپا، موفقيت‌هايي را نصيب دونالد ترامپ در حوزه سياست خارجي خواهد كرد و اين پيروزي، دستاوردي است كه ترامپ در آستانه انتخابات 2020 شديدا به آن نياز دارد. ترامپ در مدت زمان گذشته از حضورش در كاخ سفيد در هيچ كدام از پرونده‌هاي سياست خارجي به موفقيتي دست پيدا نكرده بود به گونه‌اي كه براي يك عكس خبري با حسن روحاني، رييس‌جمهور كشورمان به التماس افتاده بود. ترامپ نه در پرونده كره شمالي و نه در پرونده ايران و نه در هيچ‌كدام از پرونده‌هاي باز ديگر در حوزه سياست خارجي به موفقيت دست پيدا نكرده بود و اكنون مي‌توان گفت كه پيروزي جانسون براي وي حائز اهميت خواهد بود. مي‌توان گفت كه ايالات متحده بسيار به بوريس جانسون و حزب محافظه‌كارش در تغيير صحنه بازي كمك بسياري كرد چرا كه افكار عمومي در بريتانيا به دليل سردرگمي پرونده برگزيت بيشتر به سمت حزب كارگر چرخيده بود اما پيروزي جانسون نشان داد كه تا چه اندازه زمين بازي به نفع حزب محافظه‌كار تغيير پيدا كرده بود.
اين موفقيت جانسون آثار خود را در ابعاد مختلف از جمله موضوع برجام آشكار خواهد كرد. اگر ترامپ از روند استيضاح كه به راه افتاده جان سالم به در ببرد و در انتخابات 2020 هم برگ برنده را در سبد آراي خود قرار بدهد در دور دوم با اتكاي به همراهي جانسون دست به حركت‌هاي جدي‌تري خواهد زد و گام‌هاي بلندتري را برمي‌دارد. البته درباره رويكرد بوريس جانسون در قبال برجام نمي‌توان حكم داد كه از فردا تغيير فاحشي در رويكرد فعلي رخ خواهد داد. در حال حاضر به نظر مي‌رسد كه اتفاق‌هايي در شرف وقوع است و يكي از آنها سفر آتي حسن روحاني به ژاپن است. اين احتمال وجود دارد كه شايد در اين سفر يا در نتيجه رايزني‌هاي موازي ديگر اتفاق‌هايي رخ بدهد كه مسير برجام كلا تغيير كند. در پاسخ به اين سوال كه پيروزي جانسون چه تاثيري بر پرونده رابطه با ايران يا فرجام برجام دارد نبايد سياست‌هاي پنهان را از نظر دور داشت اما به لحاظ نزديك شدن بريتانيا به امريكا و ايجاد فاصله ميان لندن و اتحاديه اروپا، قطعا جبهه امريكا تقويت خواهد شد. لذا اگر روند فعلي ادامه پيدا كند بايد گفت كه روند تضعيف برجام سرعت بيشتري خواهد گرفت. البته اين گونه هم نيست كه بلافاصله با پيروزي مجدد جانسون، بريتانيا هم خروج از توافق هسته‌اي با ايران را كليد بزند. در حال حاضر در صحنه برجام عدم اجراي تعهدات كشورهاي اروپايي مطرح است و ايران هم مي‌گويد كه روند كاهش تعهدات برجامي را به خاطر عدم توازن در توافق آغاز كرده است. تمام اين مسائل مي‌تواند در نتيجه تاثيرگذار باشد.