روس‌ها معمولا يك مولفه خوب در مذاكرات دارند. وقتي يك مذاكره را آغاز مي‌كنند به راحتي ميز مذاكره را ترك نمي‌كنند. حتي اگر بدانند مذاكرات در حال شكست است، راهي براي حفظ آن پيدا مي‌كنند تا عامل به شكست كشيده شدن مذاكرات شناخته نشوند و به هر نحو ممكن يك كانال باريك را نگه مي‌دارند تا مذاكرات ادامه پيدا كند. اتفاقي كه ميان روسيه و اوكراين در جريان است را مي‌توان در همين چارچوب ارزيابي كرد. با كنار رفتن پترو پروشنكو از رياست‌جمهوري اوكراين و روي كار آمدن ولاديمير زيلنسكي شرايط ميان كي‌يف و مسكو كاملا متفاوت شد. اميدها براي حل بحران اوكراين نيز شدت گرفت. دو كشور كه در آستانه يك درگيري تمام عيار قرار داشتند، وارد گفت‌وگوهايي شدند كه در عمل چند سال پيش متوقف شده بود. زيلنسكي نمي‌خواست كماكان روسيه دشمن اوكراين باشد و مي‌دانست بدون حل بحران در شرق نمي‌تواند موفق شود. قدم‌هاي اوليه با تبادل زندانيان محدود ميان اوكراين و روسيه برداشته شد. با ابتكار فرانسه، مذاكرات چهارجانبه در قالب نورماندي ميان روسيه، اوكراين، فرانسه و آلمان برگزار شد. مذاكراتي كه آخرين بار سال 2016 در آلمان برگزار شد و بي‌نتيجه باقي ماند و بحران در اوكراين وارد يك بن‌بست جدي شد. اما در نهايت پس از 3 سال توقف در ابتداي ماه جاري ميلادي پاريس ميزبان رهبران 3 كشور ديگر بود و براي اولين بار ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه و ولاديمير زيلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين با يكديگر رو در رو مذاكره كردند. هر چند ابتدا اميد زيادي به اين مذاكرات بود اما به نظر مي‌رسيد، نتيجه قابل توجهي به همراه نداشت اما پوتين و ساير رهبران نمي‌خواستند مذاكرات را شكست‌خورده جلوه دهند. به خصوص اينكه مذاكرات با اميدواري زياد شروع شد و نمي‌خواستند افكار عمومي نسبت به آن نااميد شوند. از همين رو اوكراين و روسيه به كاري كه مي‌توانستند ادامه دادند تا مذاكرات كماكان پا بر جا باقي بماند. مذاكرات در خصوص تبادل زندانيان ادامه پيدا كرد تا اينكه روز گذشته روسيه و اوكراين يكي از توافقات قابل توجه خود را اجرايي كردند. زيلنسكي و پوتين در جريان مذاكرات صلحي كه در پاريس انجام دادند بر سر تبادل زندانيان و آزادسازي شورشيان تحت حمايت روسيه تاكيد كردند.
تبادل زندانيان بين دولت اوكراين و شورشيان جدايي‌طلب تحت حمايت روسيه در شرق اوكراين را مي‌توان جديدترين نشانه در راستاي كاهش تنش بين دو طرف دانست. هر چند مذاكرات ميان پوتين و زيلنسكي در پاريس منجر به پايان درگيري مرگبار پس از 5 سال نشد اما دو طرف متعهد به مذاكرات بيشتر و مبادله زندانيان قبل از پايان سال جاري شدند و اين اتفاق نيز روز گذشته رخ داد. دفتر زيلنسكي روز شنبه در بيانيه‌اي عنوان كرد «فردا بايد مبادله صورت گيرد و ما منتظر آن هستيم.»
صبح روز يكشنبه نيز زيلنسكي در توييتي عنوان كرد، روند مبادله در حال انجام است. طبق برنامه بنا بود كي‌يف 87 نفر از زندانيان را تحويل دهد در حالي كه طرف مقابل تحت فرمولي بايد 55 نفر را آزاد مي‌كرد. در همين حال لودميلا دنيسووا، مدافع حقوق بشر اوكراين روز يكشنبه گفت، پيش‌بيني مي‌شود كه 80 درصد از اوكرايني‌هاي در بند آزاد شوند.
هفته گذشته، رسانه‌هاي اوكرايني گزارش دادند دادگاهي در اودسا 11 نفر كه اتهام تروريستي داشتند را براي آماده‌سازي مبادله آزاد كرد. 4 نفر ديگر نيز روز شنبه از زنداني در خاركوف آزاد شدند. آخرين تبادل ميان شورشيان جدايي‌طلب و نيروهاي اوكرايني به دسامبر سال 2017 بازمي‌گردد كه 233 شورشي در مقابل 73 اوكرايني مبادله شدند.
مبادله روز يكشنبه نيز چند ماه پس از آن صورت گرفت كه اوكراين و روسيه در ماه سپتامبر تعدادي از زندانيان خود را مبادله كردند. دستاورد اصلي اين مبادله آزادي 24 ملواني بود كه در اواخر سال 2018 در يك درگيري دريايي دستگير شدند.
اين مبادله يك پيروزي بزرگ براي زيلنسكي محسوب مي‌شد چراكه بازگشت ملوانان يكي از وعده‌هاي انتخاباتي او به حساب مي‌آمد كه اجرايي شد.
زيلنسكي پيش از آنكه در سمت رياست‌جمهوري قرار گيرد يك كمدين بود و هيچ تجربه سياسي نداشت. اما از زمان روي كار آمدن به دليل برخي اتفاقات از جمله مكالمه خبرساز او با دونالد ترامپ كه منجر به استيضاحش شده او را سر زبان‌ها انداخت. از طرفي ديگر اختلافات دروني در امريكا به خصوص بر سر مساله اوكراين فضاي تنفس خوبي را براي زيلنسكي به وجود آورد تا بتواند وارد مذاكره با روسيه براي حل بحران سياسي در شرق اوكراين شود. او به دليل عدم وابستگي سياسي تلاش‌هاي جدي را براي احياي اقتصاد، مبارزه با فساد گسترده و مذاكرات صلح آغاز كرده است. شايد در ابتدا بسياري زيلنسكي را دست‌كم مي‌گرفتند و او را تنها يك طنزپرداز مي‌دانستند. اما او نشان داده كه سياستمدار قابلي است و در مواقع حساس مي‌تواند شرايط را به نفع خود تغيير دهد.
شرق اوكراين با سال‌ها جنگ بين نيروهاي دولتي و جريان جدايي‌طلب تحت حمايت روسيه با يك بحران و ويراني جدي روبه‌رو شده است بحراني كه در نتيجه اعتراضات گسترده سال 2014 در كي‌يف ايجاد شده است.
مذاكرات پاريس در اوايل اين ماه اميدها براي حل و فصل مناقشه‌اي كه تا به امروز جان بيش از 13 هزار نفر را گرفته دوباره زنده كرده است.
ايالات متحده از زمان آغاز بحران به دليل نگراني از گسترش نفوذ ژئوپليتيكي مسكو از اوكراين حمايت كرد. هر چند امريكا در زمان باراك اوباما و پس از آن دونالد ترامپ روسيه به دليل مداخله نظامي در اوكراين و الحاق كريمه تحت تحريم قرار گرفت ولي اكنون امريكا در موضوع اوكراين در شرايط بلاتكليفي جدي قرار گرفته و دقيقا مشخص نيست واشنگتن در كجاي اين ماجرا ايستاده است. چراكه ترامپ بيشتر از اينكه اوكراين را يك بحران بين‌المللي ببيند بيشتر قصد داشت تا از اهرم اوكراين براي پيشبرد اهداف داخلي خود استفاده كند.
با اين حال زيلنسكي از ابتدا وعده داده كه بتواند به بحران شرق اوكراين پايان دهد. او از زمان به قدرت رسيدن در راستاي رسيدن به صلح گام‌هاي بسياري برداشته و اقدامات او در پاريس و مذاكره رودررو با پوتين به اوج خود رسيد.
هر چند او براي مذاكره با روسيه با مخالفت‌هايي در اوكراين روبه‌رو شد اما با اين وجود نظرسنجي‌هاي اخير در اوكراين نشان مي‌دهد كه 75 درصد از اوكرايني‌ها از مذاكرات او با پوتين براي حل مناقشه شرق پشتيباني مي‌كنند.
نكته اينجاست زيلنسكي با اقدامي كه طي ماه‌هاي اخير انجام داده است، توانسته لبخند و شادي را به اوكرايني‌ها بازگرداند و ده‌ها تن از شهروندان اوكرايني نيز به خانه بازگشتند.
اما نمي‌توان اين موضوع را ناديده گرفت كه اگرچه اين مبادلات در حال انجام است و به اعتماد‌سازي طرفين در خصوص اجراي توافق صلح سال 2014 كمك مي‌كند اما اختلاف نظرهاي جدي كماكان باقي مانده و تا عادي‌سازي روابط نيز راه طولاني بايد طي شود.
ديميتري ترنين، رييس مركز كارنگي در مسكو و سرهنگ سابق ارتش روسيه در توييتر نوشت: تبادل زندانياني كه روز يكشنبه صورت گرفت، مي‌تواند تسكيني بر زخم‌‌هاي خانواده‌هايي باشد كه عزيزان‌شان به خانه بازمي‌گردند اما اين اتفاق به صلح نمي‌انجامد. او ادامه داد شرايط تغيير نمي‌كند و به احتمال زياد فضا در حالت فريز باقي مي‌ماند.
با اين حال نمي‌توان اميدواري‌اي كه ميان طرفين براي حل بحران به وجود آمده را ناديده گرفت. چراكه مجموعه شرايط نشان مي‌دهد، روابط دوجانبه ميان روسيه و اوكراين در حال بهبود است به خصوص اينكه اكنون كي‌يف و مسكو در مورد قرارداد انتقال گاز نيز با يكديگر در حال گفت‌وگو هستند. پيش‌تر اوكراين بارها و بارها روسيه را متهم كرده بود كه از اهرم فشار گاز عليه اوكراين استفاده مي‌كند اما به نظر مي‌رسد طي هفته گذشته طرفين توانستند به توافق جديدي در اين زمينه دست پيدا كنند. پوتين در مذاكرات پاريس وعده داده بود كه اگر همه چيز خوب پيش برود حتي گاز را مي‌تواند ارزان‌تر از گذشته در اختيار اوكرايني‌ها قرار دهد.