گروه اجتماعي
با وجود ادعاهاي دولت‌هاي اروپايي و امريكا درباره معافيت دارو و خدمات و اقلام بشردوستانه از شمول تحريم‌هاي اقتصادي، اعمال ممنوعيت قطعي فروش داروهاي مبتلايان ام‌پي‌اس به ايران از سوي كشورهاي توليدكننده، وزارت بهداشت را با چالش جدي در تامين داروي اين بيماران و افزايش مخاطرات تهديدكننده سلامت اين بيماران مواجه كرده است.
از ارديبهشت سال 97 و به دنبال خروج يك جانبه رييس‌جمهوري امريكا از معاهده بين‌المللي برجام و پررنگ شدن تهديدهاي دونالد ترامپ عليه شركاي تجاري ايران، زمزمه‌هايي درباره احتمال اعمال محدوديت‌ها براي واردات دارو و دشواري تامين كالاهاي حياتي حوزه سلامت مطرح شد؛ زمزمه‌هايي كه 4 ماه بعد در نمايشگاه بين‌المللي دارو- پاييز 97- نمود علني‌تري پيدا كرد و نمايندگان شركت‌هاي دارويي اروپايي با ترديد درباره ادامه همكاري‌هاي‌شان با ايران صحبت مي‌كردند يا ترجيح مي‌دادند در اين باره سكوت كنند. بازگشت تحريم‌هاي اقتصادي امريكا عليه ايران از آبان 97 تكليف اغلب شركت‌هاي توليدكننده دارو و مواد اوليه و موثره دارويي اروپايي را براي ادامه همكاري با ايران روشن كرد. اگر تا آن زمان با مكاتبات غيررسمي از ادامه همكاري با سازمان غذا و دارو خودداري كرده بودند از آبان 97 با اعلام آشكار، تمام مراوادات تجاري خود در زمينه فروش دارو را به ايران متوقف كردند. اگرچه وزارت بهداشت از آبان 97 تاكنون با دور زدن تحريم‌ها تلاش كرده، داروي‌هاي حياتي كه هنوز صنعت داروي داخل قادر به توليد آنها نيست را از كانال‌هاي فرعي تامين كند يا حتي با واردات مواد موثره يا مواد اوليه از كشورهاي ثالث و دستيابي به فرمولاسيون توليد برخي داروهاي حياتي تا حدي نياز كشور را پاسخگو باشد اما تامين برخي اقلام دارويي طي 14 ماه گذشته واقعا دشوار و در مواردي غيرممكن بوده كه شاخص‌ترين اين اقلام، پانسمان بيماران پروانه‌اي، داروي بيماران سرطاني، داروي مبتلايان ايدز و داروي بيماران ام‌پي‌اس است كه ظرف ماه‌هاي گذشته، خريد و واردات آنها تقريبا غيرممكن شده است. نامه‌نگاري متوليان سلامت به سران سازمان ملل هم تاكنون بي‌نتيجه بوده و فقط شهريور ماه امسال به دنبال حرف‌هاي توهين‌آميز مسوولان خزانه‌داري امريكا مبني بر «توهم» تحريم دارو آنتونيو گوترش؛ دبيركل سازمان ملل در گزارش مربوط به وضعيت حقوق بشر در ايران گفت:«نهادهاي حقوق بشري ابراز نگراني كرده‌اند كه تحريم‌ها و محدوديت‌هاي بانكي ايران ممكن است به طور غيرقانوني بر توليد، دسترسي و توزيع داروها، تجهيزات و لوازم پزشكي در ايران تاثير بگذارد. افزايش چشمگير قيمت داروها و كاهش سهام موجود همراه با افزايش خطر فساد و موانع توسعه صنعت داروسازي همچنان بر بخش بهداشت و درمان ايران تاثير خواهد گذاشت كه اين امر مي‌تواند منجر به افزايش مرگ و مير قابل پيشگيري و تاثير منفي بر بهره‌مند شدن مردم از حق سلامت شود. مقامات ايران مي‌گويند كه ۹۷ درصد داروها در ايران توليد مي‌شود اما به مواد اوليه وارداتي متكي است. علاوه بر اينكه داروهاي خارجي به ويژه داروهاي تخصصي مورد نياز براي درمان بيماري‌هاي صعب‌العلاج همچون سرطان، بيماري‌هاي قلبي، تالاسمي و ام اس يا بيماري‌هاي نادر از اوايل سال ۲۰۱۸ در ايران كمياب شده‌اند و جمهوري اسلامي ايران با كمبود ۸۰ قلم دارو مواجه است و بيمارستان‌ها هم كمبود دارو، تجهيزات پزشكي و كالاهاي مصرفي را تجربه مي‌كنند.»
اين، كل اعتراض مقام ارشد سازمان ملل متحد در واكنش به تحريم‌هاي تحميل شده از سوي امريكا بود آن هم در حالي كه به گفته عباس كبريايي‌زاده؛ نايب رييس سنديكاي صاحبان داروهاي انساني بر اساس ارقام اداره گمرك سوييس، صادرات دارو از سوييس به ايران با كاهش ۳۰ درصدي مواجه شده و از ۲۴۰ ميليون دلار در سال ۲۰۱۷ به ۱۶۷ ميليون دلار در سال 2018 رسيده همچنين صادرات دارو از فرانسه به ايران ۲۵ درصد كاهش يافته و از ۲۱۸ ميليون دلار به ۱۶۴ ميليون دلار در سال 2018 رسيده است.
با وجود اين هشدارها حتي گزارشي كه گزارشگر حقوق بشر از بحران تامين دارو - به خطر افتادن سلامت ايراني‌ها بر اثر تحريم‌هاي امريكا - تهيه و به سازمان ملل ارسال كرد هم هيچ سدي را باز و تسهيل نكرده است جز آنكه روزهاي پاياني آذرماه، تعدادي از نمايندگان مجلس امريكا با ارسال نامه‌اي به وزير خزانه‌داري امريكا از تاثير تحريم‌ها بر زندگي شهروندان عادي ايران ابراز نگراني كرده و خواهان تجديدنظر در تحريم‌هاي امريكا شدند.
كمبود دارو در ايران به دليل شدت يافتن تحريم‌هاي اقتصادي؛ به خصوص براي بيماران خاص و صعب‌العلاج، افشاي واقعيت‌ها از شرايط دشوار دسترسي به دارو در ايران برخلاف دروغ‌پردازي‌هاي دولت امريكا، اشاره به رفتاري كه شركت‌هاي دارويي خارجي همكار با ايران از ترس مجازات و تنبيه يا اعمال تحريم‌هاي ثانويه عليه آنها توسط وزارت خزانه‌داري امريكا در پيش گرفته و از فروش هر گونه داروي ساخته شده يا مواد اوليه به ايران خودداري مي‌كنند، كمبود جدي دارو و تجهيزات پزشكي در ايران به خطر افتادن تداوم اقدامات درماني براي بيماران به دليل كمبود تجهيزات پزشكي و به خطر افتادن جان بيماراني كه ادامه حياتشان به داروي‌هاي وارداتي وابسته است از جمله نكاتي بوده كه در اين نامه مطرح شده و 17 نماينده دموكرات مجلس امريكا با جديت خواستار بازنگري دولت در شدت تحريم‌هاي تحميل شده بر ايران، اصلاح و تعديل تحريم‌ها بر اساس قوانين بين‌المللي، توقف تاثيرات مخرب تحريم‌ها بر دسترسي به كالاهاي بشردوستانه در ايران و افزودن اقلام پزشكي بيشتر به ليست تجهيزات معاف از تحريم شدند.
به دنبال اين نامه‌نگاري، دو روز قبل، وزير بهداشت با ابراز نگراني از مسدود شدن تمام راه‌ها براي تامين داروي بيماران ام پي اس با تاكيد بر اينكه فرزندان ايران در تهيه داروي ام پي اس با كمال بي‌رحمي امريكايي‌ها مواجه شدند، گفت:«اين اقدام امريكا در ممانعت از ورود دارو به كشور جنايت عليه بشريت محسوب مي‌شود.»
سعيد نمكي در توضيح كمياب شدن داروي بيماران ام پي اس در كشور گفت:«داروي بيماران ام پي اس را يك كمپاني امريكايي و يك كمپاني كره‌اي تحت ليسانس امريكا توليد مي‌كنند و ما همه ارز ريالي و دلاري تامين اين دارو را تهيه كرديم اما متاسفانه با وجود حرف‌هايي كه امريكايي‌ها زدند، تمامي راه‌ها براي تهيه اين دارو در كشور ما بسته شده است. ما با دور زدن تحريم‌ها براي همه داروهاي اساسي هيچ مشكلي در كشور نداريم ولي در خصوص داروي بيماران MPS همچنان مشكل داريم و فرزندان اين ممكلت با كمال بي‌رحمي امريكايي‌ها مواجه شدند. من نامه‌اي هم به دبيركل سازمان بهداشت جهاني در انتقاد به ممانعت از تهيه داروي ام پي اس در كشور نوشتم و به شدت انتقاد كردم كه اين اقدام امريكايي‌ها جنايت عليه بشريت محسوب مي‌شود.»
همچنين رييس مركز مديريت پيوند و درمان بيماري‌هاي وزارت بهداشت با انتقاد از سكوت سازمان جهاني بهداشت در برابر نامه وزير بهداشت جمهوري اسلامي ايران بابت نگراني شديد از غيرممكن شدن تامين داروهاي بيماران ام پي اس به دليل تحريم‌هاي مستقيم از سوي امريكا گفت:«درحال حاضر، آنچه براي ما اخيرا نگراني مضاعف ايجاد كرده، عدم در اختيار گذاشتن داروهاي بيماران مبتلا به ام پي اس براي پيشبرد پروسه درمان است كه منجر شده، وضعيت بيماران در شرايط خطرناكي قرار گيرد، بيم آن مي‌رود كه سلامتي بيماران دچار مشكل شده و حتي از بابت ادامه حيات با خطر مواجه شوند. اين در حالي است كه حدود يك ماه و نيم قبل، وزير بهداشت در نامه‌اي به دبيركل سازمان ملل، مديركل سازمان جهاني بهداشت و رييس يونيسف اين موارد را هشدار داده و براي تامين داروي اين بيماران استمداد كرده بود اما تاكنون هيچ اقدامي از سوي مجامع بين‌المللي صورت نگرفته و در مقابل اين رفتار ضد بشري ايالات متحده، سكوت شده است.»
مهدي شادنوش افزود:«براي خريد اين داروها حتي ارز مورد نياز نيز تخصيص پيدا كرده اما شركت‌هاي توليدكننده انحصاري داروهاي بيماران ام پي اس مانند شركت بايومارين امريكا و لزوب‌زيكس كره جنوبي با اين بهانه كه بانك‌هاي عامل‌شان نمي‌توانند اين مبالغ را به شركت‌ها منتقل كنند از صادرات اين داروها به ايران خودداري كرده و حداقل جان ۳۳۵ نفر بيمار مبتلا به ام پي اس را با خطرات جدي روبه‌رو مي‌كنند. البته همكاران ما در سازمان غذا و دارو با تلاش‌هاي شبانه‌روزي درصدد هستند كه با نمايندگان داخلي و خارجي اين شركت‌ها مذاكره كنند تا بتوانند راهي پيدا كنند تا داروي بيماران تامين شود اما اين شركت‌ها به بهانه‌هاي مختلف از ارايه دارو خودداري مي‌كنند.»
از نيمه امسال شركت‌هاي دارويي كره جنوبي به صراحت اعلام كردند كه به دليل تحريم‌هاي امريكا از ادامه همكاري با ايران معذورند و اين خداحافظي ساختگي در حالي بود كه از دو هفته قبل تابلوي تبليغ «دوو» خودروي ساخت كره جنوبي در اتوبان‌هاي تهران نصب شده و پيامي هم خطاب به ايراني‌ها دارد با اين مضمون كه:«بوديم و خواهيم ماند.»