به مناسبت برگزاري نمايشگاه انفرادي ندا شاهحسيني در گالري هفت ثمر
طبيعت بي‌جان حيات خاموش نيست
فاروق مظلومي
نقاشي طبيعت بي‌جان به بازنمايي اشياي غيرمتحركي مي‌پردازد كه مي‌توانند توسط انسان جابه‌جا شوند. اين اشيا ساخته طبيعت يا انسان هستند مثل يك كوزه يا چند ميوه رنگارنگ. در تمام سبك‌ها و دوره‌هاي تاريخ نقاشي موضوع طبيعت بي‌جان به اشكال مختلف حضور داشته و كمتر نقاشي است كه نقاشي مدل‌هاي طبيعت بي‌جان را تجربه نكرده باشد. طبيعت بي‌جان شيوه‌اي از نقاشي نيست، بلكه در اين نقاشي موضوع نقاشي اهميت پيدا مي‌كند همان‌طور كه پرتره مي‌تواند با شيوه‌هاي مختلف نقاشي شود طبيعت بي‌جان هم در سبك‌هاي مختلف مثل رئال يا امپرسيونيسم قابليت بازنمايي دارد. مي‌توان تاريخ نقاشي طبيعت بي‌جان را متاثر از عكاسي دانست، چراكه نقاشي «اين هماني» يعني سعي در بازسازي واقعيت فيزيكي اشيا روي بوم قبل از عكاسي بيشتر مرسوم بود و هنرمندي مانند پل سزان كه درست در سال ابداع عكاسي - 1839 ميلادي – در فرانسه به دنيا آمده بود آن‌قدر فرصت داشت كه از نسل نقاشان طبيعت بي‌جان بعد از عكاسي باشد. وجود عكس به نقاش‌ها اين شهامت را مي‌داد كه از قوانين بازنمايي‌هاي نقطه به نقطه واقعيت فيزيكي عبور كنند و نقاشي طبيعت بي‌جان چون مثل ساير نقاشي‌ها مثلا نقاشي از يك رويداد اجتماعي حساسيت‌زا نبود، توانست محلي براي آزمون‌هاي رنگ و فرم و پرسپكتيو امپرسيونيست‌ها باشد. علاوه بر آن موضوع نقاشي طبيعت بي‌جان في‌الذات يك چيدمان است همانند نقاشي پرتره. سزان با ناديده گرفتن واقعيت فيزيكي در اين چيدمان‌ها گاهي دو شئي را چنان كنار هم قرار مي‌داد كه در واقعيت ممكن نبود. در تابلوي گلدان آبي با توجه به شيب ميز و نماي افقي ديس پشت گلدان ايستايي سيب‌ها و گلدان و نماي روبه‌رو براي گلدان غيرممكن است. اين دوران تقريبا شروع استفاده از طبيعت بي‌جان براي نمايش‌هاي رنگ و فرم بود. با اين شيوه فرم و واقعيت دقيق فيزيكي در فرع قرار مي‌گرفت. بيهوده نيست كه پيكاسو و ماتيس وامدار ساده‌سازي فرم‌ها و رنگ‌پردازي‌هاي سزان هستند و پيكاسو مي‌گويد: «سزان پدر همه ماست.»
پيش‌تر گفتيم كه نقاشي طبيعت بي‌جان هماهنگ با كرونولوژي نقاشي - گاه‌نگاري و تخصيص رويداد به زماني مشخص - پيش آمده است و اولين نشانه‌هاي آبستراكسيون - خلاصه‌نگاري - در نقاشي‌هاي طبيعت بي‌جان سزان ديده شد. در همين گاه‌نگاري هنري نوعي تسطيح و تخت شدن نقاشي را با شروع مدرنيسم مي‌بينيم.
اين دو بعدي‌سازي در آثار طبيعت بي‌جان ندا شاهحسيني در نمايشگاه انفرادي‌اش ديده مي‌شود. به همين دليل در اين تابلوها از پلان‌هاي سه‌گانه – پلان قبل از محل اشيا، پلان محل قرارگيري اشيا و پلان پشت اشيا - به شكل كلاسيك خبري نيست و در اغلب نقاشي‌ها اين پلان‌ها به شكل تك‌پلان ديده مي‌شوند. پرسپكتيو اشيا در اين تابلوها از همان جسارت بعد از مدرنيسم تبعيت مي‌كند و اشيا در پرسپكتيوهايي رسم شده‌اند كه گاه واقعي نيست و نمايش بهتر فرم‌ها به صحت پرسپكتيو پارالاين ترجيح داده شده است. در يكي از تابلوها وجه بالاي يك ظرف ميوه هستيم كه براي ديده شدن اين وجه نياز به شيبي داريم كه در واقعيت باعث سقوط اشيا روي ميز يا حداقل گلدان عمودي خواهد شد. ندا شاهحسيني فارغ‌التحصيل زبان، نقاشي و دكتراي فلسفه هنر است كه با اصرار به استمرار نقاشي طبيعت بي‌جان در نمايشگاه‌هاي سالانه‌اش آن هم روي بوم راهي را در پيش گرفته است كه مي‌تواند منجر به تقويت و ثبات اين نقاشي پايه و ضروري شود و نقاشي طبيعت بي‌جان را كه در حالت كلاسيكش جزو تمرينات اوليه كلاس‌هاي طراحي است به عنوان شيوه‌اي مستقل از نقاشي مدرن نشان دهد. در كارهاي اين هنرمند با نوعي گرم‌سازي رنگ‌هاي سرد مواجه مي‌شويم كه با تغيير خلوص آنها انجام مي‌شود. استفاده از رنگ‌هاي اصلي قرمز، زرد و آبي به وفور ديده مي‌شود. علاوه بر آن حضور رنگ‌هاي مكمل مثل زرد، بنفش، نارنجي، آبي و ... كنتراستي موثر را به نمايش گذاشته است كه فعاليت تابلوها را بيشتر مي‌كند.
در اغلب تابلوها تك‌رنگ قرمز را براي زمينه كلي اثر مي‌بينيم. رنگ قرمز زمينه باعث شده است هر يك از اشيا با توجه به نوع رنگ‌شان ميزان چسبندگي‌شان به سطح كار متفاوت باشد و با فاصله‌اي متفاوت از زمينه ديده شوند. اين خطاي باصره نوعي سيال بودن را به اشيا در فضاي تابلو داده است كه انگار در ميدان‌هاي متفاوت جاذبه از سطح كار قرار دارند. ديدن فرم‌هايي مانند مستطيل و مربع در كنار فرم‌هايي مانند گلدان و ميوه‌ها در تابلوهاي ندا شاهحسيني -كه در نقاشي‌هاي طبيعت بي‌جان كلاسيك وجود نداشت- فضايي سوررئال به تابلوها داده و از طرفي به دو بعدي‌سازي و مدرنيزاسيون اثر هم كمك كرده است. اگر در تابلوهاي طبيعت بي‌جان قبل از مدرنيته نقاشي در خدمت طبيعت بوده است با ديدن آثار مورد بحث به اين نتيجه مي‌رسيم در نقاشي طبيعت بي‌جان معاصر طبيعت در اختيار نقاشي است. اشياي بي‌جان در آثار ندا شاهحسيني جان مي‌گيرند و با انرژي مخصوص خودشان با مخاطب ارتباط برقرار مي‌كنند. طبيعت بي‌جان روي ديوارهاي گالري ثمر تا روز چهارشنبه هجدهم دي‌ماه حيات خاموش ندارد.