همه راه‌ها به خاورميانه ختم مي‌شود

ميثم سليماني

روز گذشته آنگلا مركل، صدراعظم آلمان به مسكو پايتخت روسيه رفت تا با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه ديدار و گفت‌وگو كند. پيش از اين ديدار هدف و تمركز گفت‌وگوهاي دوجانبه ميان دو طرف مسائل خاورميانه عنوان شده بود. به گزارش خبرگزاري فرانسه پيش از آنكه هر دو رهبر وارد نشست رسمي دوجانبه شوند، مركل اعلام كرد كه در اين نشست بناست در خصوص مباحثي همچون آشفتگي در ليبي، جنگ سوريه همچنين جنگ اوكراين و جدايي‌طلبان طرفدار روسيه گفت‌وگو كنيم. صدراعظم آلمان با بيان اينكه صحبت كردن با يكديگر هميشه بهتر از صحبت كردن در مورد يكديگر است، گفت كه بحث‌هاي زيادي در برنامه ماست. پوتين نيز از صدراعظم آلمان بابت حضور در مسكو تشكر كرد و گفت ما احتمالا موضوعات داغي براي بحث داريم. برخي منابع ديپلماتيك آلماني و روسي نيز پيش از گفت‌وگو‌ها عنوان كرده بودند در اين نشست در خصوص تنش ميان تهران و واشنگتن همچنين ترور سردار سليماني توسط امريكا نيز بحث خواهد شد. گفتني است، آنگلا مركل آخرين بار از روسيه در ماه مه ‌سال 2018 بود كه با پوتين در محل اقامت او در حاشيه درياي سياه ملاقات كرد. پوتين طي يك هفته گذشته از سوريه و تركيه ديدن كرد و به نظر مي‌رسد تمايل فراواني دارد كه به عنوان يك بازيگر تعيين‌كننده در خاورميانه شناخته شود. هايكو ماس، وزيرخارجه آلمان كه مركل را در اين سفر همراهي مي‌كرد، گفت: دليل اصلي اين نشست به دليل بحراني است كه در ليبي تشديد شده، جايي كه برلين هشدار داده كه به واسطه درگيري‌هاي رو به رشد در اين منطقه مي‌تواند تبديل به سوريه دوم شود. ماس در مصاحبه با تلويزيون NTV آلمان گفت: ما درگير اروپا و آن دسته از بازيگراني هستيم كه در آنجا تاثيرگذار هستند. به همين جهت به روسيه احتياج داريم چراكه براي ما پرواز كردن به مسكو و گفت‌وگو با پوتين چندان مسير طولاني نيست. منابع ديپلماتيك به خبرگزاري فرانسه اعلام كردند كه مركل قرار است اواخر اين ماه پوتين را به كنفرانس برلين در مورد ليبي دعوت كند. روز چهارشنبه پوتين و رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهوري تركيه خواستار آتش‌بس در ليبي شدند هر چند كه دو طرف از دو سوي مختلف از اين درگيري حمايت مي‌كنند.در حالي كه تركيه نيروهايي را براي حمايت از دولت طرابلس تحت حمايت سازمان ملل متحد به ليبي اعزام كرده اما در سوي ديگر نيز مسكو متهم است كه نيروهايي غيررسمي را براي حمايت از خليفه حفتر در ليبي اعزام كرده تا از آنها عليه دولت استفاده كند. با اين وجود به رغم درخواست آتش‌بس در ليبي، خليفه حفتر اعلام كرده كه به جنگ عليه دولت مركزي ادامه خواهد داد. اما از جمله مباحث مهم ديگري كه قطعا مورد بحث دو طرف خواهد بود، موضوع ايران است. كرملين اعلام كرده است كه تشديد تنش‌ها در خاورميانه پس از ترور سردار سليماني در حمله هواپيماي بدون سرنشين امريكايي و تشديد تنش ميان ايران و امريكا بين دو طرف مورد بررسي قرار خواهد گرفت. پوتين پيش‌تر هشدار داده بود كه اين ترور مي‌تواند، تنش‌ها در منطقه را به‌ طور جدي تشديد كند. گفتني است، ايران نيزدر پاسخ به اين ترور امريكا، پايگاه عين‌الاسد در خاك عراق كه در اختيار نيروهاي امريكايي قرار دارد را موشك‌باران كرد. با اين حال آلمان خواسته بود كه خشونت‌ها پايان يابد و پوتين نيز عنوان كرد كه استفاده از زور به يافتن راه‌حل براي مشكلات پيچيده در خاورميانه نيز كمك نمي‌كند. تهران پس از خروج يك‌جانبه ايالات متحده از برجام در سال 2018 تعهدات خود را در برجام را طي
5 مرحله كاهش داد و اكنون روسيه و آلمان از جمله قدرت‌هاي جهاني هستند كه كماكان از توافق برجام حمايت مي‌كنند و به دنبال راهكاري براي نجات اين توافق هستند. از سوي ديگر ديدار مركل از مسكو در شرايطي صورت مي‌گيرد كه پوتين در قالب نشست نرماندي به ميزباني امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه به پاريس سفر كرد و در آنجا نيز مركل و پوتين با يكديگر ديدار كردند. در آن نشست نخستين ملاقات ميان پوتين و زيلنسكي، رييس‌جمهوري اوكراين برگزار شد و بسياري را براي حل بحران اوكراين اميدوار كرد. از سوي ديگر به دليل اهميت بحران اوكراين براي آلمان‌ها، آنها بسيار اميدوار شده‌اند تا بتوانند با حضور جدي‌تر براي ميانجي‌گري ميان روسيه و اوكراين روند حل بحران را تسريع كنند. جنگ جدايي‌طلبان تحت حمايت مسكو در شرق اوكراين با ارتش اين كشور در سال 2014 آغاز و باعث كشته شدن بيش از 13 هزار نفر شد. وزير خارجه اوكراين روز جمعه توييت كرد كه با همتاي آلماني خود در مورد بحران اوكراين صحبت كرده و منتظر نتايج مذاكرات دوجانبه مركل و پوتين خواهد بود. دويچه وله در تحليل خود در خصوص روابط روسيه و آلمان مي‌نويسد هرچند مركل و پوتين بر سر موضوع اوكراين اختلاف نظر جدي دارند اما اقدامات يك‌جانبه و غيرقابل پيش‌بيني امريكا اين دو را به هم نزديك كرده است. به خصوص اينكه بحث تحريم احداث خط لوله نورد استريم2 همچنين ترور سردار سليماني با دستور دونالد ترامپ به‌ شدت مواضع دو كشور را عليه امريكا نزديك كرده است. بسياري از تحليلگران روسي گفته‌اند كه پس از اقدامات اخير ايالات متحده، مركل و پوتين اكنون به دنبال جلوگيري از تشديد بيشتر درگيري‌ها در خاورميانه هستند. آندري آنتايكوف، كارشناس مسائل خاورميانه گفت: روسيه علاقه دارد تا اين اطمينان را حاصل كند كه آنچه در خاورميانه رخ مي‌دهد، عواقب گسترده و خونبارتري نداشته باشد. از همين رو براي مديريت چنين شرايطي مطمئنا روسيه بايد سياست‌هاي خود را از جمله با اروپا هماهنگ‌تر از گذشته كند. با اين حال برخي ممكن است بر اين عقيده باشند كه پوتين به دنبال استفاده ابزاري از ديدار خود با مركل براي نشان دادن اهميت نقش خود در خاورميانه است اما آلماني‌ها به دنبال آن هستند كه چگونه از اهرم پوتين در خاورميانه استفاده كنند. نفوذ روسيه در منطقه از زمان سال 2015 و با ورود نظامي مستقيم به بحران سوريه به شكل فزاينده‌اي بيشتر شد. نيروهاي اين كشور در كنار ايران نقش تعيين‌كننده‌اي در حفظ جايگاه كنوني بشار اسد ايفا كردند. چراكه حفظ اسد به عنوان رييس‌جمهور در سوريه به عنوان ضامن نفوذ روسيه در خاورميانه به شمار مي‌رفت. از طرفي ديگر با روي كار آمدن دونالد ترامپ به عنوان رييس‌جمهور در امريكا، پوتين از فضاي به وجود آمده به خصوص بعد از خروج امريكا از برجام استفاده كرد تا نشان دهد امريكا براي هيچ يك از كشورهاي منطقه و حتي اروپا نمي‌تواند شريك قابل اطميناني باشد و سعي دارد تا خود را به عنوان يك شريك قابل اعتماد نشان دهد. از آن زمان آلمان و روسيه نيز همكاري خود را در اين زمينه گسترش داده‌اند.

تاكيد مشترك بر لزوم حفظ برجام

«ولادیمیر پوتین» در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با «آنگلا مرکل» گفت: «باید توافق هسته‌ای با ایران حفظ شود و روسیه و آلمان خواستار پابرجا ماندن برجام بوده و کشورهای اروپایی باید از ایران حمایت کنند.»پوتین همچنین خواستار آغاز فعالیت ساز و کار مالی اروپا با ایران موسوم به اینستکس شد.

رييس جمهور روسیه به موضوع سوریه نیز اشاره کرد و گفت: «اوضاع در سوریه به سوی ثبات و گسترش سیطره دولت مرکزی بر تمامی بخش‌های کشور به پیش می‌رود.هرگونه کمک به سوریه باید از طریق هماهنگی با دولت مرکزی این کشور صورت بگیرد.»رييس جمهور روسیه درباره لیبی خواستار آتش بس میان نیروهای دولت وفاق ملی و نیروهای حفتر شد.او افزود: «در تلاش هستیم تا کنفرانس بین‌المللی درباره بحران لیبی برگزار کنیم.«آنگلا مرکل» نیز در این کنفرانس خبری گفت: «مطمئنا ایران نباید سلاح اتمی داشته باشد، به همین دلیل است که تمام تلاش خود را می‌کنیم که این توافق را حفظ کنیم. قطعا این توافقی ایده‌آل نیست، اما این توافق باید حفظ شود و همه طرف‌های مسوول باید برای حفظ این توافق تلاش کنند.»