نيمه كاره ماندن مذاكرات آتش بس ليبي در مسكو
حفتر اميد صلح را خاموش كرد
شهاب شهسواري
تا ساعات پاياني روز دوشنبه به نظر مي‌رسيد كه ابتكار شخصي ولاديمير پوتين و رجب طيب اردوغان، روساي جمهوري روسيه و تركيه براي آتش‌بس در ليبي بعد از 8 سال استمرار درگيري در اين كشور بحران‌زده، توانسته است كورسويي از اميد براي يك فرآيند سياسي در اين كشور ايجاد كند. اما صبح روز سه‌شنبه مشخص شد كه خليفه حفتر، نظامي پيشين امريكايي- ليبيايي به رغم سفر به مسكو حاضر به امضاي توافقي براي آتش‌بس با دولت به رسميت شناخته شده بين‌المللي در طرابلس نشده است. بر اساس گزارش رسانه‌ها خليفه حفتر، رهبر گروه شبه نظامي موسوم به «ارتش ملي ليبي» صبح سه‌شنبه بدون اعلام قبلي از روسيه خارج شد و حاضر به ادامه مذاكراتي كه با وساطت روسيه و تركيه در حال انجام بود، نشد. به نوشته خبرگزاري فرانسه بعد از 7 ساعت گفت‌وگو ميان طرفين فايز سراج، رييس دولت وفاق ملي ليبي، حكومت به رسميت شناخته شده بين‌المللي، آمادگي خود را براي امضاي بيانيه پاياني نشست اعلام كرد اما خليفه حفتر حاضر به امضاي اين بيانيه نشد. قرار است هفته آينده نشستي بين‌المللي به ميزباني آلمان براي بررسي فرآيند صلح در ليبي برگزار شود. وزارت دفاع روسيه به رغم انتشار خبرهاي نااميدكننده از نشست مسكو معتقد است كه خروجي اين نشست مثبت بود و خليفه حفتر براي امضاي بيانيه پاياني نيازمند گفت‌وگو با متحدانش است. طرف‌هاي درگيري در ليبي روز يكشنبه اعلام كردند كه با آتش‌بس موقت پيشنهاد شده توسط رهبران روسيه و تركيه موافقت كرده‌اند. از آن زمان تاكنون درگيري‌ها ميان نيروهاي طرفدار خليفه حفتر با نيروهاي مردمي و دولت وفاق ملي نسبتا متوقف شده است. با اين حال مشخص نيست كه بي‌ميلي خليفه حفتر به امضاي يك توافق آتش‌بس براي پيشبرد فرآيند صلح باعث از سرگيري درگيري‌ها مي‌شود يا نه. تركيه اعلام كرده است كه در صورت از سرگيري عمليات خليفه حفتر براي تصرف طرابلس، عمليات نظامي عليه اين گروه شبه نظامي را آغاز خواهد كرد. سرگي لاورف، وزير خارجه روسيه از شكست مذاكرات مسكو اظهار تاسف كرده است. وزير خارجه روسيه با اشاره به دخالت نظامي ناتو در ليبي در سال 2011 و سرنگوني حكومت اين كشور گفت:«ناتو سال 2011 حاكميت در ليبي را بمباران كرد از آن زمان تاكنون چيزي به اسم دولت ملي در اين كشور وجود ندارد. ليبي در لبه تبديل شدن به يك سوريه جديد است و من معتقدم كه مردم ليبي مي‌توانستند از چنين توافقي منتفع شوند.» در برابر اظهار نااميدي طرف‌ها از رسيدن به يك توافق جامع، وزارت دفاع روسيه همچنان به پذيرش توافق آتش‌بس توسط شبهنظاميان تحت فرماندهي حفتر اميد دارند. بر اساس بيانيه وزارت دفاع روسيه كه توسط خبرگزاري تاس منتشر شده، خليفه حفتر به مدت 24 ساعت از طرف‌ها فرصت خواسته است تا در مورد بيانيه پاياني نشست مسكو و يك آتش‌بس دائمي با سران قبايل متحدش مذاكره كند.
به نوشته خبرگزاري فرانسه، خليفه حفتر نسبت به اين موضوع اعتراض داشت كه چرا در بيانيه پاياني اين نشست يك جدول زمان‌بندي مشخص براي انحلال كامل تمام نهادهاي نظامي وابسته به دولت وفاق ملي مشخص نشده است. به گزارش تسنيم، منابع آگاه در پارلمان لیبی(شرق این کشور) به خبرنگار روزنامه العربی الجدید در طبرق گفتند: حفتر به مقامات روسیه اطلاع داده که امضای توافق آتش‌بس با دولت وفاق ملی لیبی به معنای به رسمیت شناختن این دولت است. در حقیقت توافق آتش‌بس در راستای سیاستهای ترکیه قرار دارد و به نوعی اعتراف به قانونی بودن توافقنامه نفتی نظامی و دریایی طرابلس- آنکارا و ساختارهای وابسته به دولت وفاق ملی محسوب می‌شود. این منابع پارلمانی تصریح کردند: پس از 5 ساعت تماس با مسوولان بلندپایه در مصر، عربستان و امارات، خلیفه حفتر از امضای توافق آتش‌بس جنگ در لیبی خودداری کرد. آنان با اشاره به نقش برجسته امارات در تحولات لیبی گفتند: این اقدام حفتر با هدف پایان دادن به نقش ترکیه در بحران لیبی صورت گرفته است. در همین حال منابع آگاه مصری گفتند: محمد دحلان، مشاور ولیعهد امارات با شخصیت‌ها، سران قبایل و عشایر لیبی تماس گرفته است تا آنان با برپایی تظاهرات در شهرهای مختلف کشورشان از اقدام حفتر حمایت کنند و از این طریق فشارهای بین‌المللی علیه او را کاهش دهند.
واكنش تركيه
آنكارا كه با پادرمياني روسيه بعد از گفت‌وگوهاي چهارشنبه هفته پيش ميان اردوغان و پوتين اندكي از ادبيات تند در مورد لشكركشي نظامي به ليبي براي مبارزه با شبه نظاميان تحت رهبري خليفه حفتر كاسته بود، روز سه‌شنبه تهديد كرد كه در صورت استمرار حملات نظامي به طرابلس از اقدام نظامي عليه خليفه حفتر خودداري نخواهد كرد. رجب طيب اردوغان كه وزير خارجه و دفاعش را مامور كرده بود تا دوشنبه در مسكو بر مذاكرات ميان خليفه حفتر، فرمانده شبهنظاميان موسوم به «ارتش ملي ليبي» در مسكو با حضور همتايان روس‌شان مشاركت كنند. اردوغان در سخنراني روز سه‌شنبه خود مدعي شد «حفتر از زير گفت‌وگو فرار كرد.» رييس‌جمهور تركيه در جمع تعدادي از نمايندگان حزبش در پارلمان تركيه گفت:«اگر حفتر كودتاچي بار ديگر عليه مردم و دولت مشروع ليبي حمله‌هايش را از سر بگيرد از دادن درسي به او كه سزاوارش باشد، خودداري نخواهيم كرد. اردوغان كه دولتش دو هفته پيش قانوني را براي اعزام نيروهاي نظامي به ليبي از تصويب پارلمان گذرانده و اعلام كرده‌است براي دفاع از حاكميت دولت وفاق ملي در طرابلس دست به اقدام نظامي مي‌زند، گفت: «وظيفه ماست كه از خويشاوندان‌مان در ليبي پشتيباني كنيم. ما پيوندهاي عميق فرهنگي، تاريخي و اجتماعي با مردم ليبي داريم... اگر كمك ما نبود، حفتر الان سراسر ليبي را اشغال كرده بود».