ميثم سليماني
اعتراضات عراق وارد ماه چهارم خود شده است و آخرين آماري كه از كشته‌شده‌هاي اين اعتراضات منتشر شده، نشان مي‌دهد كه حدود 550 نفر جان خود را از دست داده‌اند. اين در حالي است كه برهم صالح، رييس‌جمهوري عراق هفته گذشته براي عبور از بحران پس از مدت‌ها كشمكش محمد توفيق علاوي را براي تصدي پست نخست‌وزيري معرفي كرد تا عادل عبدالمهدي رسما از سمت نخست‌وزيري كنار گذاشته شود. اما از همان ساعات ابتدايي معرفي محمد علاوي در خيابان‌ها معترضان او را گزينه مطلوب خود نمي‌دانستند و معتقد بودند كه علاوي نيز با ساير سياستمداران كنوني عراقي تفاوتي ندارد. با اين وجود علاوي در نطق آغاز به كار خود از معترضان خواست تا از او حمايت كنند تا بتواند تغييرات عمده‌اي را رقم بزند. همچنين او وعده اصلاحات عمده در تعيين وزرا خبر داد و به نحوي عنوان كرد كه قصد دارد برخلاف رويه گذشته رويكردي غيرحزبي و قومي در تعيين وزرا اتخاذ كند. بسياري نيز از همان ابتدا بر اين عقيده بودند او گزينه مقتدي صدر و ائتلاف سائرون براي تصدي پست نخست‌وزيري است و صدر توانسته ساير گروه‌هاي سياسي را نيز براي تعيين علاوي راضي كند. از طرفي گروه صدر كه نفوذ زيادي در ميان معترضان و خيابان‌ها دارد نيز به نحوي در تلاش است به نفع علاوي خيابان‌ها و معترضان را آرام كند. همين موضوع نيز باعث درگيري ميان نيروهاي صدر و برخي معترضان در بغداد شد، چراكه طرفداران مقتدي صدر تلاش كردند براي آرام كردن فضا وارد عمل شوند ولي همين موضوع منجر به درگيري ميان طرفين شد و حالا خبر مي‌رسد بار ديگر نيروهاي امنيتي كنترل اوضاع در بغداد را به دست گرفتند و اوضاع آرام‌تر شده و درگيري‌هاي گروهي به پايان رسيده است. تا به امروز به نظر مي‌رسد كه صدر تمام‌قد پشت سر نخست‌وزيري علاوي قرار گرفته است، اما اينكه فردا ممكن است چه اتفاقي رخ دهد روشن و مشخص نيست، زيرا روحيه مقتدي صدر تعيين نمي‌كند كه تا يك هفته ديگر موافق علاوي است يا اپوزيسيون او، با اين حال به نظر مي‌رسد تا زماني كه علاوي حمايت صدر را پشت‌سر خود داشته باشد، مي‌تواند به عنوان نخست‌وزير در سمت خود حضور داشته باشد، ولي اين موضوع تضمين‌كننده بازگرداندن معترضان به خانه‌هاي خود نيست، چراكه كماكان آنها در خيابان‌ها حضور دارند و عليه علاوي نيز شعار مي‌دهند.
اما نكته‌اي كه درخصوص توفيق علاوي وجود دارد
به نظر مي‌رسد هم ايران و هم امريكا از انتخاب او راضي هستند. آسيا تايمز در تحليلي عنوان مي‌كند، علاوي از جمله سياستمداراني است كه در دوره صدام به ايران نيامد و در انگلستان زندگي كرد. از طرفي او نسبت به پسر عمويش اياد علاوي كه اولين دولت رسمي عراق بين سال 2005-2004 را تشكيل داد، خوشنام‌تر است و با هيچ‌يك از دستگاه‌هاي اطلاعاتي غربي همكاري نكرده است.
از طرفي مخالفان هر اعتراضي كه نسبت به او داشته باشند، نمي‌توانند عنوان كنند علاوي فردي نزديك به تهران است. از طرفي هر چند او يك سياستمدار شيعه به شمار مي‌آيد و به دنبال يك رابطه خوب و منطقي با ايران است. همچنين گفته مي‌شود هر چند او فردي بسيار مذهبي به حساب مي‌آيد اما به لحاظ سياسي تفكراتي سكولار دارد. از طرفي او دو بار از كابينه نوري مالكي به دلايلي كه خود عنوان كرده فرقه‌گرايي مالكي و فساد در دولت بوده از آن خارج شده است.
از طرفي هيچ دليلي وجود ندارد كه امريكا نيز از اين انتخاب خوشحال نباشد، چراكه واشنگتن نمي‌خواست يك فرد كاملا نزديك به ايران در بغداد حضور داشته باشد. اما تهران به دليل اينكه ثبات عراق را در اولويت خود قرار داده و آن را مهم‌تر از هر چيزي مي‌داند از انتصاب محمد توفيق علاوي استقبال كرده است.
البته بسياري نگران وضعيت شكننده عراق هستند چراكه هر اتفاقي مي‌تواند موجب شكست توفيق علاوي شود. ممكن است انتخاب او باعث اختلافات ميان جريان سائرون به رهبري مقتدي صدر و فتح به رهبري هادي العامري شود، چراكه جريان فتح و فراكسيون البنا با رضايت قلبي مهر تاييد بر انتخاب علاوي نزدند.
امريكايي‌ها طي ماه‌هاي اخير از اعتراضات عليه دولت اين كشور حمايت كردند و عملا با بركناري عادل عبدالمهدي به يكي از اهداف اصلي خود رسيدند. عبدالمهدي به هيچ عنوان گزينه ايالات‌متحده نبود و طي دو سال گذشته و به‌خصوص با روي كار آمدن دونالد ترامپ روز به روز نفوذ سياسي امريكا در عراق كمرنگ و كمرنگ‌تر شد. امريكايي‌ها اميدوارند پس از ترور سردار سليماني و به شهادت رساندن ايشان در عراق كه منجر به راي پارلمان اين كشور براي خروج نيروهاي امريكايي از خاك اين كشور شد، بار ديگر موقعيت خود را در اين كشور بازيابي كرده و به نوعي روندي را كه عادل عبدالمهدي براي خروج نيروهاي امريكايي از عراق كليد زده بود، متوقف كنند.
جنبش اعتراضي كه در عراق شكل گرفت اگرچه بخش عمده آن اعتراضات مردمي خودجوش به حساب مي‌آمد اما نقش دولت‌هاي امريكا، عربستان و امارات را در اين جريان براي كاهش نفوذ ژئوپليتيك ايران در عراق نمي‌توان ناديده گرفت.
به نوشته آسياتايمز جنبش اعتراضي عراق شباهت چشمگيري با هنگ‌كنگ دارد كه به نحوي توانست دولت محلي اين منطقه را به زانو درآورد. جنبش عراق يك جنبش بسيار جوان است كه بيشترين اعضاي آن را جوانان و نوجوانان زير 25 سال تشكيل مي‌دهد و در آن نيز زنان مشاركت قابل‌توجهي دارند.
جنبش اعتراضي عراق نيز مانند هنگ‌كنگ رهبري متحدي ندارد و با اين وجود از طريق درخواست‌هاي انتزاعي خود ازجمله حذف نخبگان سياسي فعلي تلاش كرده‌اند تا خود را به عنوان عاملي براي تصميم‌گيري در تعيين نخست‌وزير معرفي كنند. چيدن شواهد كنار يكديگر به نظر مي‌رسد يك رشته مخفي پشت پرده اعتراضات هنگ‌كنگ و عراق را به يكديگر متصل كرده است.
عادل عبدالمهدي، نخست‌وزير عراق در تاريخ
5 ژانويه در مجلس از 2 گفت‌وگوي تلفني خود با دونالد ترامپ پرده برداشت كه در آن رييس‌جمهور ايالات‌متحده او را تهديد كرده بود كه اگر او مطابق با خواسته‌هاي امريكا عمل نكند با اعتراضات او را سرنگون خواهند كرد. حتي گفته مي‌شود امريكا تك‌تيراندازاني را براي هدف قرار دادن معترضان در بالاي ساختمان‌ها تعيين كرد تا بتواند از اين طريق فشار را عليه دولت بيشتر كند.
در حال حاضر نيز به نظر مي‌رسد امريكايي‌ها همه چيز را منوط به موقعيت آينده مذاكرات با دولت مركزي عراق كرده‌اند، زيرا هنگامي كه توافقنامه تجاري ايالات‌متحده و چين به امضا رسيد اعتراضات در هنگ‌كنگ نيز فروكش كرد. در عراق نيز به نظر مي‌رسد اعتراضات و آينده دولت علاوي به آينده مذاكراتي كه با امريكايي‌ها انجام خواهند داد، بستگي دارد و اگر با چنين اتفاقي شاهد مرگ ناگهاني جنبش اعتراضي عراق نيز باشيم نبايد تعجب كرد. دولت ترامپ اميدوار است روابط با بغداد را نجات دهد و به همين دليل است كه ژنرال فرانك مكنزي، فرمانده ارشد امريكا در خاورميانه هفته گذشته به بغداد سفر كرد و به نظر مي‌رسد اين سفر براي نجات موقعيت امريكا در عراق صورت گرفته است. اما در اين ميان نبايد فراموش كرد كه موفقيت امريكايي‌ها در عراق تماما بستگي به آن دارد كه بتوانند مقتدي صدر را با خود همراه كنند، چراكه او نشان داده كليد حل بسياري از مشكلات در عراق است.