نگاهي به اخبار ضد و نقيض پيرامون يك فيلم
كلاف سردرگم «خانه دختر»
پس از آخرين اظهارنظر حجت‌الله ايوبي در حاشيه اختتاميه جشنواره فجر و در ميان خبرنگاران، به نظر مي‌رسد سازمان سينمايي نسبت به حواشي پيش آمده براي فيلم «خانه دختر» در تلاش است تا فضاي اكران اين فيلم را براساس متر و معيار خودش مهيا كند. ايوبي در جمع خبرنگاران با تاكيد بر اينكه تكليف فيلم روشن است و پس از اصلاحات آماده نمايش مي‌شود و حرف آخر را شوراي پروانه نمايش مي‌زند، نسبت به واكنش‌ها درباره اين فيلم گفت: «بعضي از قضاوت‌هايي كه درباره برخي فيلم‌ها مي‌كنند، به ويژه در تلويزيون به دليل اثرگذاري‌اش، بايد با دقت بيشتري همراه باشد. بايد در نظر بگيرند يك فيلم با چه هزينه‌ها و دشواري‌هايي ساخته مي‌شود و نمي‌توان آن را به همين سادگي زير سوال برد. به همين دليل بايد كمي صبر كنند تا وضعيت روشن شود».
اين اظهارنظر در حالي مطرح مي‌شود كه وقتي نام فيلم «خانه دختر» را جست‌وجو مي‌كني، بيشتر از اينكه درباره خود فيلم يا نقد و نظرهاي صورت گرفته حول محور فيلم مطلب يا خبري ببيني، دو خبر را يكي در ميان مي‌خواني: «خانه دختر» به اكران مي‌رسد. «خانه دختر» به اكران نمي‌رسد. در دل اين دو خبر هم موضع‌گيري‌هاي صورت گرفته درباره اين دو خبر را مي‌بيني و در آخر نيز با وجود اينكه رييس سازمان سينمايي گفته «تكليف روشن است» هيچ چيز دستگيرت نمي‌شود؛ جز سوال و سوال.
مشكل «خانه دختر» چيست؟ به اكران مي‌رسد يا نه؟ نمايشش دچار مشكل است يا نه؟ اصلاحيه‌هاي صورت گرفته آيا كافي نبوده است و بر چه اساس؟ تكليف مخاطباني كه اخبار اين فيلم را دنبال مي‌كنند، چيست؟ پاسخ شفافي در عمل آيا براي اين سوالات وجود ندارد؟
در آخرين موضع‌گيري صورت گرفته از سوي سخنگوي وزارت ارشاد، حسين
نوش آبادي درباره «خانه دختر» گفته بود كه برخي اصلاحات با همكاري و كمك كارگردان و تهيه‌كننده فيلم «خانه دختر» انجام شده و به نظر مي‌رسد كه مشكلاتي كه اين فيلم با آن روبه‌رو بوده در حال برطرف شدن است اما هنوز تصميمي براي اكران اين فيلم در آينده نزديك گرفته نشده است. شهرام شاه‌حسيني، كارگردان فيلم هم پس از اين موضع‌گيري در نامه‌اي كه در اختيار ايسنا گذاشته بود نوشت كه انتظار داشته ارشاد «تمام قد پشت فيلم» بايستد و از فيلم حمايت كند. شاه‌حسيني به تفاسير فرامتني و اجحافي كه در حق فيلم صورت گرفته اشاره كرده و از اينكه سخنگوي ارشاد گفته است هنوز برنامه‌اي براي اكران فيلم وجود ندارد گلايه كرده است. شاه‌حسيني اما مقصودش را از اينكه ارشاد بايد پشت فيلمش مي‌ايستاده مشخص نكرده است، مگر فيلم به محاق توقيف رفته كه ارشاد پشت فيلم بايستد؟
سخنان نوش‌آبادي و شاه‌حسيني در حالي در رسانه‌ها منتشر شده است كه پيش‌تر غلامرضا فرجي، سخنگوي شوراي صنفي نمايش اعلام كرده بود كه قرارداد اكران اين فيلم به شوراي صنفي نمايش ارايه نشده است؛ اين سخن در سرراست‌ترين حالتش به معناي اين است كه «خانه دختر» هنوز در ليست اكران قرار نگرفته و به محض قرار گرفتن در ليست، درباره نمايش يا عدم نمايشش تصميم‌گيري خواهد شد. روي ديگر اين موضوع نيز شايعاتي است مبني بر اينكه سينماهاي شهرداري و حوزه هنري با تصميمات ارشاد همراهي نمي‌كنند و اكران برخي فيلم‌ها را كه با سلايق‌شان همخوان نيست، در سينماهاي‌شان قبول نمي‌كنند. واكنش ايوبي به اين سوال در جمع خبرنگاران پس از اختتاميه جشنواره بين‌الملل فجر اما اين صحبت را نه تاييد مي‌كند و نه رد؛ ايوبي گفته است كه اعضاي حوزه هنري در جلسات شوراي صنفي نمايش شركت دارند و «همراه ما هستند». سخنگوي ارشاد نيز در آخرين نشست خبري‌اش در اين باره با اشاره به اينكه وزارت ارشاد متولي رسمي دستگاه‌هاي فرهنگي و مجري فعاليت‌هاي فرهنگي كشور است گفته بود كه «اگر تصميمي در اين وزارتخانه اتخاذ شود ساير بخش‌هاي فرهنگي نيز ملزم به رعايت آن هستند و اين تصور كه ارشاد براي خود تصميم‌گيري كند و برخي دستگاه‌هاي فرهنگي براي خود تصميم‌گيري كنند مغاير با اصل فرهنگ است». اين سخنان اما هيچ كدام مشخص نكرده‌اند كه آيا حوزه هنري مانند گذشته در تصميم‌گيري عمل مي‌كند يا متولي بودن ارشاد را قبول دارد. هنوز سابقه رفتارهاي گذشته حوزه هنري در اين زمينه فراموش نشده است؛ شاهد مثالش را نيز مي‌توان فيلم «گشت ارشاد» سعيد سهيلي دانست كه در سينماهاي حوزه پايين كشيده شد و قس عليهذا. يا همين چند ماه پيش و بر سر فيلم «خانه پدري» غائله به راه افتاده بر سر نمايش اين فيلم فراموش نشده است. با توجه به اين نكات آيا سازمان سينمايي و وزارت ارشاد توانسته‌اند اين مشكل اجرايي را حل كنند يا شايعات مطرح شده درباره همراهي نكردن حوزه هنري براي نمايش «خانه دختر» صحيح است؟
در كنار هم قرار دادن اين اخبار و حواشي، كلاف سردرگمي به وجود مي‌آورد؛ با توجه به اصلاحيه‌هاي صورت گرفته روي فيلم و سخنان نوش آبادي مبني بر همكاري سازندگان فيلم با ارشاد، آيا مشكل فيلم فراتر از اصلاحيه و نظر ارشاد است؟ سابقه گذشته نشان داده كه هنگامي صدا و سيما وارد اين موضوعات مي‌شود عزمي ديگر در كار است و اين عزم براي «اكران نشدن» اين فيلم چقدر موثر است؟ نوش‌آبادي در جايي از صحبت‌هايش به اشكالات محتوايي فيلم اشاره مي‌كند اما اين موضوع را موجب توقيف و عدم نمايش فيلم نمي‌داند؛ حتي در جايي از سخنانش نيز براي اكران اين فيلم آرزوي اميدواري مي‌كند اما اين آرزوي اميدواري را چگونه بايد معني كرد؟
نكته ديگري كه در ميان اخبار ضد و نقيض درباره «خانه دختر» مطرح مي‌شود اين است كه شاه‌حسيني در نامه‌اش به امضاي «هفت نفر از اعضاي شوراي پروانه نمايش» پاي نامه نمايش فيلم اشاره مي‌كند اما حجت‌الله ايوبي در مصاحبه‌اش با ايسنا مي‌گويد: «هر فيلمي كه پروانه نمايش داشته باشد، براي اكران مشكلي نخواهد داشت» و در پاسخ به اينكه اين فيلم پروانه نمايش دارد يا خير اضافه كرده بود: «گويا اين فيلم نيازمند اصلاحات است و بعد از آن بايد پروانه نمايش بگيرد». اين صحبت در كنار سخنان نوش‌آبادي مبني بر اينكه اصلاحات روي فيلم انجام شده است و همچنين سخنان شاه‌حسيني موكد اينكه فيلم داراي پروانه نمايش است، مخاطب را سردرگم‌تر مي‌كند. جالبي موضوع نيز پاسخ رييس سازمان سينمايي به همين تناقض است كه پيش‌تر گفته بود: «بنده كاره‌اي نيستم و سازندگان فيلم بايد با گفت‌وگو مسائل احتمالي فيلم‌شان را حل كنند.» با وجود اينكه حجت‌الله ايوبي
شنبه شب و پس از اختتاميه جشنواره فجر گفته بود «تكليف مشخص است» اما خلاصه تمام آن چيزي كه براي اين فيلم رخ داده است نشان مي‌دهد كه هيچ كدام مسوولان پيگيري نمايش اين فيلم تكليف را مشخص نكرده‌اند كه آيا اين فيلم بالاخره به اكران خواهد رسيد يا خير؟
از سوي ديگر نيز واكنش‌ها و موضع‌گيري‌هاي روزانه و مدام سازندگان «خانه دختر» به اين حواشي، آن هم پس از گذشت تنها چهار ماه از جشنواره فيلم فجر سوال‌برانگيز است. سوال برانگيز از اين منظر كه شاه‌حسيني كارگردان فيلم در شرايطي به درخواست نمايش فيلم و عدم دريافت پاسخ مناسب صحبت مي‌كند كه بسياري از فيلم‌هاي ديگر نيز هستند كه در نوبت نمايش و اكران هستند؛ از سوي ديگر نيز تجربه نشانه داده است كه وقتي بر سر فيلمي، آن هم با مضمون اجتماعي سوءتفاهم و مشكل ايجاد مي‌شود، بايد براي رفع آن كوشيد و اين تنها كاري است كه براي نجات يك فيلم از اين وضع مي‌توان انجام داد. تا زمان قطعي نشدن تكليف فيلم دامن زدن به حواشي، به ثمر نرسيدن در رفع ابهام را بيشتر خواهد كرد. شاهد مثال رفتاري و پرهيز از دامن زدن به حواشي نيز «خانه پدري» و كيانوش عياري است؛ فيلمي كه به هر روي حتي دو روز و محدود به نمايش رسيد و بعد از آن توقيف شد؛ تا كه انگشت اشاره به سوي سازمان سينمايي و قدرت ايستادن به پاي تصميماتش برگردد و اين سوال مطرح شود كه آيا قرار است رييس سازمان سينمايي باز هم عذرخواهي كند؟