گروه ديپلماسي|مذاكرات نفسگير هسته‌اي ايران و 1+5 وارد مرحله نهايي خود شده است. ايران و شش كشور مقابل آن در مذاكرات هسته‌اي پس از حدود ١٨ ماه مذاكرات فشرده، روزشمار پايان زمان مذاكرات را به كار انداخته‌اند. تيم‌هاي مذاكره‌كننده هسته‌اي حدود يك ماه پيش در لوزان سوييس به تفاهم سياسي دست‌يافتند كه به بيانيه سوييس مشهور شد. در آن بيانيه راهكار‌ها و راه‌حل‌هاي دستيابي به توافق نهايي مورد تفاهم تيم‌هاي مذاكراتي قرار گرفت و هر يك به فهم مشترك براي متن برجام رسيدند و هم اينك نيز مذاكرات به مرحله تنظيم و تدوين متن نهايي برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) رسيده است. با اين حال، هنوز حاشيه‌هايي هست كه بتوانند مذاكرات هسته‌اي را تحت تاثير خويش قرار دهند. تحريم‌ها، كلافي هستند كه بخش عمده‌اي از مذاكرات را به خود اختصاص داده‌اند و به نظر مي‌رسد كه كلاف آن، روزبه‌روز در حال درهم پيچيده شدن است. از سوي ديگر، كنگره امريكا «طرح نظارت بر توافق هسته‌اي ايران ۲۰۱۵» را در دست خود دارد كه بر اساس آن، كنگره پس از دستيابي به هر توافق احتمالي بايد آن را مورد بررسي خويش قرار دهد. با اين حال، حسن بهشتي‌پور، كار‌شناس مسائل سياست خارجي معتقد است دستيابي به توافق با توجه به اراده‌اي كه هم‌اكنون ميان تيم‌هاي مذاكراتي وجود دارد، دست‌يافتني است. مدير پيشين شبكه العالم معتقد است كه در مدت زمان باقي‌مانده، مخالفان دستيابي به توافق، تلاش‌هاي‌شان را بيش از پيش خواهند كرد و به اقدامات‌شان مي‌افزايند ولي ايران با اقداماتي كه انجام داده، موجب بسته شدن دست آنها شده است. مشروح گفت‌وگوي «اعتماد» با حسن بهشتي‌پور در ادامه مي‌آيد:
ارزيابي‌تان از روند كنوني مذاكرات هسته‌اي ايران و گروه 1+5 كه در راستاي تدوين و نگارش متن برنامه جامع اقدام مشترك است، چيست؟
آن‌طور كه آقاي ظريف، وزير امور خارجه بيان كرده‌اند، مسيري كه مذاكرات هسته‌اي هم اينك در حال پيمودن است، به خوبي در حال پيش رفتن است و از طرف ديگر، آقاي عراقچي ،عضو ارشد تيم مذاكره‌كننده از آغاز نگارش متن توافقنامه احتمالي نهايي خبر داده‌اند. اين كار شروع شده و سپس در يكي از شهرهاي اروپايي نگارش اين متن ادامه مي‌يابد. هر چند كه ممكن است در آغاز كار طرفين با اختلافات يا به قول ديپلمات‌ها، پرانتزهايي متعدد در متن پيش‌نويس توافق احتمالي نهايي روبه رو باشند اما همه شواهد و قراين نشان مي‌دهد كه اراده لازم براي رسيدن به نتيجه نهايي كه همان توافق در پايان ماه ژوئن است، وجود دارد.
به آغاز نگارش متن نهايي برنامه جامع اقدام مشترك اشاره كرديد. آيا در اين روند گره و چالشي نيز وجود دارد؟
بله. در يك مسير ممكن است گره‌ها و چالش‌هايي نيز به وجود آيند. هم‌اكنون دو چالش عمده در اين روند وجود دارد؛ چالش اول، درباره تحريم‌هاست. بايد مشخص شود كه تحريم‌ها كي و چگونه پايان مي‌يابند. بايد مشخص شود كه چه سازوكاري براي آن انديشيده شده است.
در مساله تحريم‌ها، خواست ايران چيست و روند چگونه بايد باشد؟
خواست ايران لغو كليه تحريم‌هاي اقتصادي و مالي است كه در بيانيه سوييس نيز اين مساله صريحا آمده است. بايد روشن شود كه لغو تحريم‌ها همزمان با اجراي تعهدات ايران است يا بعد از آن. بايد روشن شود كه تعهدات ايران در راستاي توافق جامع چگونه است. بايد اين مسائل روشن شود و هر كدام از طرفين وظايف و اقداماتي كه بايد انجام دهند را بدانند و اينكه هر كدام چه روندي را طي مي‌كنند. چالش دوم نيز مخالفت‌هاي كنگره امريكا و اقدامات تندرو‌هاست.
به نظر شما كنگره مي‌تواند مانع از توافق بشود؟
اتفاقات اخير در كنگره نشان مي‌دهد كه دمكرات‌ها مانع از اقدامات تندرو‌ها مي‌شوند كه عدم تصويب متمم الزام عدم حمايت ايران از تروريسم نيز در همين راستاست. از طرف ديگر، همان‌طور كه مسوولان ما نيز بار‌ها اعلام كرده‌اند، دولت امريكا مسوول اجراي برنامه جامع اقدام مشترك است و بايد مسووليت آن را برعهده بگيرد و آن را در برابر تندرو‌ها محافظت كرده و اجرا كند.
شما تحريم‌ها را يكي از چالش‌هاي پيش‌روي مذاكرات هسته‌اي دانستيد. به نظر شما اين مساله مي‌تواند يك گره كور باقي بماند،در آن صورت، روند مذاكرات چگونه خواهد شد؟
به نظرم نبايد فرض را بر عدم محقق شدن خواست جمهوري اسلامي ايران ارزيابي كرد. فردي مانند وندي شرمن كه گرايش‌هاي تندي هم دارد در جمع يهوديان امريكا بيان كرده است كه رقبا و مخالفان براي ورود به ايران و سرمايه‌گذاري در اين كشور در حال آماده شدن و صف كشيدن هستند و مي‌خواهند به بازار ايران بيايند و در ايران سرمايه‌گذاري كنند و اين در حالي است كه هنوز مذاكرات هسته‌اي به پايان نرسيده و تحريم‌ها نيز لغو نشده است. با اين وجود، چرا بايد فرضا گفت در صورتي كه فلان و بهمان نشود، مذاكرات چه مي‌شود و پيش‌بيني زودهنگام داشت؟ به عبارت ديگر، همه شواهد نشان مي‌دهند كه غرب ترجيح مي‌دهد اين كشمكش‌هاي ۱۳ ساله اخير را پايان دهد. همه شرايط هم براي رسيدن به توافق فراهم است. اگر اراده نيز در طرفين باشد كه هست، راهكارهاي لازم براي پايان دادن به چالش‌ها و دستيابي به راه‌حل‌ها فراهم است. ما هم اينك از الان بايد به جاي انديشيدن به اين مساله كه اگر مذاكرات فلان نشود، چه مي‌شود، به فكر دوران پس از لغو تحريم‌ها باشيم و به اين بينديشيم كه چه اقداماتي بايد انجام بدهيم. بعضي‌ها مي‌گويند كه اگر تحريم‌ها نيز برداشته شود، اتفاقي نخواهد افتاد و چيزي نمي‌شود. هر چند كه همه مشكلات كشور به خاطر تحريم‌ها نيست اما رفع تحريم‌ها و برداشتن آنها، بسترهاي لازم را براي حل مشكلات و زود‌تر پايان يافتن آنها فراهم مي‌كند؛ به‌طور مثال، تا هنگامي كه تحريم‌هاي بانكي باقي نماند، پولي را هم نمي‌شود جابه‌جا كرد يا هنگامي كه تحريم‌هاي نفتي را داشته باشيم، بهترين اقتصاددانان را هم داشته باشيم، كار آنچناني را هم نخواهيم داشت. با اين حال، رفع تحريم‌ها شرط لازم براي مشكلات كشور مي‌توانند باشند اما شرط كافي نيستند و فقط بسترهاي لازم را براي خروج فراهم مي‌كنند.
به نظر شما در اين مدت باقي مانده، مخالفان رسيدن به توافق چه اقداماتي انجام خواهند داد؟
مهم‌ترين مخالف رسيدن به توافق رژيم صهيونيستي است و لابي‌هاي نزديك به اسراييل نيز به‌شدت در كشورهايي مانند فرانسه و امريكا فعال هستند تا از طريق نهاد‌ها و ابزارهايي نظير رسانه‌هاي‌شان و ديپلماسي اجازه شكل‌گيري و دستيابي به توافق نهايي احتمالي را بگيرند. با اين وجود، در برابر اقدامات آنها كه بسيار سازمان‌يافته و سنگين هم است، ايران اقداماتي انجام داده است كه موجب بسته شدن دست آنها شده است. ايران تاكنون به خوبي به تعهداتش به توافق ژنو پايبند بوده و اقدامات لازم براي شفاف‌سازي را انجام داده است. از طرفي با زبان منطقي، آگاهانه و روان و به دور از ابهام در مذاكرات هسته‌اي حضور يافته و توانسته اعتمادسازي‌هاي لازم را انجام دهد كه اين اقدامات موجب ايجاد شكاف در مخالفان و محافل داخلي آنها شده است. شايد از شكل‌گيري رژيم غيرقانوني صهيونيستي به امروز اينچنين ميان دولت امريكا و اسراييل شكاف ايجاد نشده بود يا حتي در ميان حاكميت امريكا اينچنين درباره يك مساله سياست خارجي اينگونه اختلاف ايجاد نشده بود. كساني كه دو دل بودند هم اينك به ايران نزديك شده‌اند، از طرفي، كار مخالفان هم سخت شده است و آنها با چالش‌هاي جدي روبه رو شده‌اند. در اين مدت نيز به كارشان سخت‌تر و بيشتر از گذشته ادامه خواهند داد ولي بعيد به نظر مي‌رسد كه به خواست‌شان دست يابد هر چند كه در عالم سياست همه‌چيز امكان‌پذير است.