جنگ شاهزاده‌ها
سعيد عابدپور
دستگيري سه عضو عاليرتبه خاندان سلطنتي سعودي به اتهام خيانت و تلاش براي براندازي سلمان و وليعهدش محمد بن سلمان مساله رقابت براي قدرت را در اين كشور برجسته مي‌كند. بيش از دو سال قبل بود كه محمد بن سلمان، ده‌ها نفر از روحانيون، شاهزادگان، وزرا و بازرگانان را دستگير و آنها را در هتل ريتز كالوتن رياض زنداني كرد. آن ماجرا درس عبرتي براي اعضاي خاندان سلطنتي بود تا مبادا فكر حمايت از رقيب محمد بن سلمان را در سر بپرورانند.
البته شاهزاده خشمگين توانست در قبال اخذ 70 ميليارد دلار از اين زندانيان ثروتمند پسر عموهاي و پسرخاله‌هاي خويش را آزاد كند. روز جمعه شاهزاده احمد بن عبدالعزيز، محمد بن نايف وليعهد پيشين و پسر عمومي سلمان، شاهزاده نواف بن نايف دستگير شدند. افراد گارد سلطنتي با لباس‌هاي مشكلي و ماسك‌هايي بر صورت به خانه اين افراد وارد شده و آنها را از رختخواب به بازداشتگاه منتقل كردند. احمد بن عبدالعزيز يكي از آخرين پسران بازمانده بنيانگذار دولت سعودي، عبدالعزيز است و مورد احترام ساير اعضاي خانواده حاكم است. فرد ديگر محمد بن نايف از اعضاي كليدي حكومت سعودي در سال‌هاي گذشته خصوصا در مسائل امنيتي بود. او پيش از اينكه سه سال قبل به طور ناگهاني از مقام وليعهدي بركنار و گرفتار حبس خانگي بشود، به عنوان وزير امور داخلي نقش مهمي در سركوب شورش‌هاي القاعده و سركوب شيعيان ايفا كرده بود. محمد بن نايف دهه‌هاي متمالي مغز اطلاعاتي حكومت عربستان بود و نقش او در تحولات منطقه از جنگ صدام عليه ايران تا حمايت از گروه‌هاي ضدايراني برجسته بوده است. با كهولت بيشتر سني سلمان 84 ساله، رقابت براي تصدي تاج و تخت در عربستان سعودي وارد فاز خطرناك‌تري مي‌شود. رقابت در درون خاندان بزرگ سلطنتي سعودي بين پسرعموها است و نايف به‌رغم حبس خانگي‌اش به دليل ارتباطات وسيع و محبوبيت بين امريكايي‌ها عنصري بسيار خطرناك براي محمد بن سلمان است. ماجراي ترور وحشيانه خاشقجي به دستور محمد بن سلمان زخم عميقي را در درون خاندان سلطنتي باز كرده كه جز با كنار رفتن محمد بن سلمان امكان ندارد. منتقدان شاهزاده جوان بديلي به نام شاهزاده احمد دارند و تظاهرات سعودي‌هاي ناراضي به سال 2018 در لندن در مخالفت با جنگ در يمن نقطه اختلاف اين دو شاهزاده مدعي قدرت را بيشتر كرد. بازداشت اين سه عضو برجسته خاندان سلطنتي نشانگر جسارت و يا ترس بيشتر محمد بن سلمان از رقباي تخت و تاج است. هر چند در سال‌هاي گذشته صدها روحاني، شاهزاده، تاجر و نخبگان حكومت دستگير شده و بسياري از آنها تحت نظر قرار داشتند ولي به هيچ‌كدام از آنها اتهام براندازي وارد نشده بود. شاهزاده احمد و محمد بن نايف دو رقيب مهم بعد از ترور خاشقجي بر فعاليت‌هاي نهاني خود در رقابت با محمد بن سلمان حركت‌هايي را مانند ارتباط با مقام‌هاي امريكايي و يا مخالفت با سياست‌هاي رياض در ادامه جنگ در يمن ترتيب داده‌اند و از اين رو بيشتر شايسته اتهام براندازي هستند. ولي اين اتهام به اعضاي بسيار مهم خاندان سلطنتي اگر مبتني بر اسناد و مدارك نباشد، تحولات در عربستان را به سرعت به سمت رقابت خونين پيش خواهد برد. بسياري از شاهزادگان و اعضاي خاندان سعودي معتقدند وليعهدي محمد بن سلمان و بركناري نايف از وليعهدي كودتايي سياسي بود. محمد بن سلمان در صورت مرگ پدرش جايگاهي براي حكومت سعودي ندارد. در اين ميان محمد بن سلمان از حمايت قوي ترامپ و نتانياهو برخوردار است و آينده تحولات سعودي تا حدي به انتخابات رياست‌جمهوري امريكا وابسته است. از سوي ديگر محمد بن سلمان قدرت مجازات شاهزاده احمد يا محمد بن نايف را ندارد و هرگونه فشار بيشتر ممكن است كودتا را به صورت گزينه جدي مطرح كند.