وزارت ميراث‌فرهنگي و گردشگري كشور
چه برنامه‌اي براي حمايت از صنعت گردشگري كشور دارد؟
تعلل، انتظار و بحراني ديگر
گروه اجتماعي
شيوع كرونا در كشور به زعم بدنه مديريتي وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي كشور «بحران پنجم» است. پيش از شيوع كرونا، بدنه گردشگري كشور روزهاي چندان خوشي را سپري نمي‌كرد، قرار گرفتن ايران در وضعيت قرمز سفر، كنسل شدن پروازهاي ورودي به ايران، انتشار چهره‌اي ناامن و مشوش از كشورمان در رسانه‌هاي ديگر اخبار حوزه گردشگري در نيمه دوم سال 1398 را مملو از كلماتي مثل بحران، ركود و تعطيلي كرد. گردشگري كشور پيش از شيوع ويروس ناخوانده كرونا نيز در بحران بود، اما وقوع بحران‌هاي مكرر بيش از هر چيزي برنامه‌اي تمام قد و استوار براي آينده اين صنعت مي‌خواهد. آخرين اميد فعالان اين حوزه نيز سفرهاي نوروزي بود كه شيوع كرونا و ضرورت حفظ جان مردم، اين فرصت را نيز به باد داد تا سال 1398 سال سياهي براي تاسيسات گردشگري كشور باشد. با اين حال وزارتخانه تازه‌تاسيس ميراث فرهنگي در همين روزهاي شيوع نگراني و ترس بارها تعلل خود را در گرفتن تصميم‌هاي اساسي، مثل تعطيلي سراسري موزه‌ها يا هتل‌ها نشان داده است. در كنار اين تعلل، استان‌هاي كشور به نوبه خود آستين بالا مي‌زنند و اعلام مي‌كنند كه در روزهاي نوروز پذيراي مسافران نخواهند بود. استان‌ها و شهرهاي شمالي كشور جزو اولين مناطق ايران بودند كه تصميم جلوگيري از تردد خودروها و مسافران در آنها سايه عمل به خود ديد. همراه با استان مازندران و گيلان، استان‌هاي لرستان، كرمانشاه، ايلام، هرمزگان، اصفهان، خراسان رضوي، قم، فارس، يزد، اردبيل، كهگيلويه و بويراحمد، كردستان، قزوين، زنجان، كرمان، سمنان، بندر گناوه، منطقه آزاد ارس، منطقه آزاد ماكو و سيستان بلوچستان از ديگر مناطقي هستند كه اعلام كرده‌اند كه نوروز امسال ميزبان مسافر نخواهند بود. شيوع كرونا علاوه بر ايجاد ضرورت «نوروز بي‌سفر» تاكنون ضربه‌هاي مالي بزرگي نيز به دست‌اندركاران اين صنعت زده و تاكنون بيش از 70 ميليارد تومان هزينه سفر از سوي فعالان گردشگري به مردم عودت داده شده است. به گزارش روابط عمومي معاونت گردشگري وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي، «ولي تيموري» معاون گردشگري خبر داده است كه عودت اين مبلغ، طبق اجراي مصوبات ستاد ملي مديريت بيماري كرونا و با همكاري مديران و كاركنان تاسيسات گردشگري و طبق درخواست مردم براي لغو سفرهاي خود صورت گرفته است. معاونت گردشگري در اين خبر از گردشگران درخواست كرده است تا با توجه به شرايط اقتصادي خاص فعالان گردشگري در صورت امكان به جاي اخذ نقدي وجوه خود، سفر را به زمان مناسب‌تري موكول كنند. در حالي كه فرصت تعطيلات نوروزي يكي از نقاط عطف در صنعت گردشگري كشور است، معاونت گردشگري تاكنون راهكارهايي مثل استمهال تسهيلات بانكي، ماليات، حق بيمه كارفرمايي و قبوض حامل‌هاي انرژي فعالان و تاسيسات گردشگري را به عنوان شيوه‌اي براي سبك كردن بار اقتصادي وارد بر فعالان حوزه گردشگري عنوان كرده است. اين برنامه، مسيري است كه به زعم معاونت گردشگري مي‌تواند تاسيسات اين حوزه پرچالش را از بحران خارج كند.
گذراندن دوران نقاهت در هتل‌ها
گرچه استان‌هاي مختلف كشور، يكي پس از ديگري از پذيرايي مهمانان نوروزي انصراف مي‌دهند، تاكنون وزارت ميراث فرهنگي و گردشگري ابلاغيه‌اي جامع براي بسته شدن هتل‌ها و مراكز اقامتي در ايام نوروز صادر نكرده است. به نقل از روابط عمومي وزارت ميراث‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي كشور اين وزارتخانه در بند ششم نامه‌اي خطاب به مديران كل ميراث فرهنگي استان‌ها نوشته كه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي براي انعقاد قرارداد با تعدادي از مراكز اقامتي و هتل‌ها در شهرهاي مختلف اعلام آمادگي كرده است. طبق اين نامه، هتلداران مي‌توانند در صورت علاقه، خدمات اقامتي خود را براي سپري كردن دوران نقاهت شفايافتگان كرونا ارايه دهند. اين نامه در حالي ارسال شده است كه جلسه ستاد ملي مقابله با كرونا، 15 اسفند با حضور وزير ميراث فرهنگي برگزار شد و علي‌اصغر مونسان، وزير ميراث فرهنگي و گردشگري كشور در اين جلسه با تعطيلي مراكز اقامتي و هتل‌ها مخالفت و در عوض، پيشنهاد تعطيلي مراكز اقامتي غيرمجاز را صادر كرده است. علاوه بر آن در اين جلسه پيشنهاد شده تا ديگر مراكز اقامتي كه عملا وزارت ميراث فرهنگي نظارتي بر آن ندارد، مثل زايرسراها و مهمانسراها تعطيل شوند. مهم‌ترين پيشنهاد وزير ميراث فرهنگي براي خروج از بحراني كه دامن فعالان حوزه گردشگري كشور را گرفته است، اين بود كه پس از فروكش كردن بيماري كرونا، براي جبران خسارت فعالان گردشگري، تعطيلات چند روزهاي براي سفر مردم فراهم شود. اين پيشنهاد مورد قبول اعضاي ستاد كرونا در جلسه مذكور قرار گرفته اما تصميم‌گيري به زمان ديگري موكول شده است. نامه عنوان شده نيز حاصل اين جلسه است كه طبق آن وزير ميراث فرهنگي براي رفع خسارات وارده بر مراكز اقامتي، پيشنهاد امضاي قراردادي با وزارت بهداشت داده است تا هم بيماران بتوانند دوره نقاهت خود را در هتل‌ها بگذرانند و هم وسايل بهداشتي و مراقبتي خود را تامين كنند. اين پيشنهاد در حالي به عنوان راهي براي جبران خسارات وارد بر جامعه هتلداران مطرح مي‌شود كه كافي بودن تجهيزات بهداشتي هتل‌ها جاي سوال دارد.
تصويرسازي براي عصر پساكرونا
آهنگ تند اتفاقات پي در پي در نيمه دوم سال 1398 ضربه‌هاي مهلكي به جان صنعتي زد كه قرار بود روزي در افق آينده هم‌تراز با فروش نفت، منبع درآمد ارزي ديگري براي كشور تامين كند. رنگ سرخ در نيمه دوم سال 1398 چندين بار روي نقشه ايران نشست و كشور ما را به عنوان مقصدي نه چندان مطلوب براي جهانيان به نمايش گذاشت. به همين دليل بود كه بدنه تبليغات گردشگري وزارتخانه، بارها از برنامه‌هايي گفت كه قرار بود به «ترميم چهره مخدوش گردشگري كشور» بپردازد. با اينكه آخرين نمود چنين تلاشي، انتشار نامه‌اي انگليسي خطاب به جهان بود، اما شيوع كرونا فرصت را براي بررسي تاثير اين نامه گرفت. گرچه انتشار نامه علي‌اصغر مونسان و دعوت او از جهانيان براي سفر به «ايران امن و زيبا» با موجي از انتقادات فعالان و كارشناسان حوزه مواجه شد، اما تلاش براي «تصويرسازي» همچنان به عنوان يكي از رويكردهاي مهم اين وزارتخانه براي جبران مافات در نظر گرفته مي‌شود. «برنامه اقدام فوري تبليغات اعتمادساز» اين عنوان طويلي است كه «محمد‌ابراهيم لاريجاني»، مديركل دفتر بازاريابي و تبليغات گردشگري در گفت‌وگو با «مهر» از آن ياد مي‌كند. برنامه‌اي كه به گفته او دو بخش دارد؛ يك اقدامات مديريتي و دوم اقدامات تبليغاتي. اقدامات مديريتي اين برنامه در همكاري با هفت وزارتخانه تدوين شده است، براي مثال در اين برنامه وزارت امور خارجه وظيفه دارد تا با مسوولان وزارت خارجه كشورهاي هدف گردشگري مذاكره كند تا آنها ايران را از فهرست قرمز خود خارج كنند يا اينكه وزارت ارشاد خبرنگاران خارجي را به تورهاي آشناسازي دعوت كند يا اينكه سازمان هواپيمايي كشور با برخي از ايرلاين‌ها مذاكره كند تا دوباره پروازهاي خود را بر فراز آسمان ايران برقرار كنند. اين برنامه براي بهمن 1398 تا پايان خرداد ماه 1399 تدوين شده بود و طبق اين برنامه قرار بود كه 10 هزار گردشگر چيني سال نوي خود را در ايران بگذرانند، گردشگراني كه حضور آنها در ايران و طي روزهايي كه شيوع كرونا در چين نمودار صعودي داشت، محل بحث و نگراني بسياري ايجاد كرد. اجراي اين برنامه‌ها به گفته مديركل دفتر بازاريابي و تبليغات گردشگري در گرو عبور از بحران كرونا و رسيدن به شرايط ثبات است. برنامه‌هاي وزارت ميراث فرهنگي براي خروج از بحران در حالي تماما معطوف به گردشگري ورودي است كه تاكنون و با گذشت بيش از دو هفته از شيوع كرونا در كشور، برنامه‌اي جامع براي حمايت تمام‌قد از تاسيسات گردشگري كشور در نظر گرفته نشده است. انتظار براي به پايان رسيدن بحران و تعلل، گر چه اصلي‌ترين راهبردهاي وزارتخانه نوپا هستند، با اين حال عواقب چنين تعلل‌هايي به نظر مي‌رسد پس از اتمام اين روزهاي بحران بيش از پيش به نظر خواهد آمد.