به ياد استاد محمدتقي شريعتي
محمود فاضلي
33 سال از درگذشت محمدتقي شريعتي موسس كانون نشر حقايق اسلامي مي‌گذرد. شريعتي به عنوان معلم بزرگ اخلاق، مفسر قرآن، مدرس نهج‌البلاغه و همچنين مصلح اجتماعي با بيش از نيم قرن تلاش بي‌دريغ علمي، اجتماعي و سياسي از چهره‌هاي ماندگار و شخصيت‌هاي موثر علمي - سياسي دوره معاصر است. اين انديشمند، محقق، مفسر، نويسنده، مترجم، فعال سياسي در سال 1286 در مزينان متولد شد. تحصيلات را در زادگاهش آغاز كرد، ادبيات، صرف و نحو، منطق و ... را در محضر پدر و عمويش در مزينان به پايان رساند. در 20 سالگي به مشهد مهاجرت كرد و به تدريس پرداخت. منطق، فلسفه، فقه، اصول را در محضر حضرت آيت‌الله حاج شيخ‌هاشم قزويني، اديب ثاني و حاج ميرزا احمد مدرس ادامه داد. با سقوط ديكتاتوري 20 ساله رضاشاه، شريعتي، كانون نشر حقايق اسلامي را در اوايل دهه 1320 با هدف ترويج روح متعالي و مترقي اسلام و تقابل با جريان‌هاي ضد اسلامي تاسيس كرد. هدف اوليه كانون «مبارزه ايدئولوژيك با ماركسيسم، مبارزه با كجروي احمد كسروي، تربيت نسل جوان و ارايه انديشه اسلامي» بود.
با آغاز نهضت ملي شدن صنعت نفت استاد در عرصه سياست عليه استعمار انگليس و عوامل آنها به مبارزه پرداخت. در ابتدا جلسات اين كانون به شكل سيار و در منازل تشكيل مي‌شد و از سال 1324 در اتاق‌هاي بالاي ساختماني در كوچه چهارباغ مستقر شد. از سال 1347 به كمك اعضاي كانون و پشتيباني مالي خيرين، ساختمان جديدي در همين كوچه ساخته مي‌شود و جلسات كانون در آن برگزار مي‌شد. او برنامه‌هاي علمي كانون نشر حقايق اسلامي را چنين يادآوري مي‌كند: «در كانون نشر حقايق اسلامي يك شب تفسير داشتم، يك شب هم در هفته سخنراني. يعني شب‌هاي جمعه را تفسير مي‌گفتم و شب‌هاي شنبه را سخنراني مي‌كردم. البته يك جلسه هم در وسط هفته بود براي علاقه‌مندان مبارزه با كمونيسم. 17 نفر يا 18 نفر از ديپلمه‌ها و ليسانسيه‌ها را انتخاب كرده بودم و به آنها مقداري منطق و فلسفه و همچنين مباحث مقابله با كمونيسم را درس مي‌دادم و اگر اشكالاتي به ذهن آنها مي‌آمد، برطرف و آنها را آماه مي‌كردم.»
كانون مانند همه اجتماعات مذهبي ديگر، با گرد هم آمدن عده‌اي از افراد، به دور يك شخصيت مقبول برپا شد. با اين تفاوت كه رهبري اين گروه را فردي بر عهده داشت كه علاوه بر داشتن وجهه‌اي مذهبي و معنوي، داراي افكار و اعتقادات نويني بود كه براي پياده‌كردن آنها برنامه داشت. همين امر موجب شد كه كانون به يكي از پايگاه‌هاي مهم مذهبي- سياسي در مشهد تبديل شود. اقدامات كانون در مرحله نخست و دهه اول فعاليت‌هاي خويش، صرفا حول محور مسائل فرهنگي و مذهبي بود و سپس در مرحله بعد با جريانات ملي شدن صنعت نفت، كانون وارد عرصه سياست شد و نشست‌ها و راهپيمايي‌هايي را به سود جنبش ملي كردن نفت و در حمايت از مصدق ترتيب داد.
با تاسيس كانون نشر حقايق، محمدتقي شريعتي روشنگري ديني و سياسي خود را در قالب سخنراني‌هايي با محوريت قرآن و نهج‌البلاغه به جامعه مسلمان عرضه كرد. كانون تبديل به مركز فعال دفاع از ايمان نسلي شد كه در برابر انواع هجمه‌هاي فكري و ايماني قرار داشت و اين باعث افزايش محبوبيت شريعتي و بعدها فرزند او در ميان مردم شد.
پس از كودتاي امريكايي - انگليسي 28 مرداد 1332 كانون براي نخستين بار از سوي حكومت نظامي تعطيل شد. فعاليت اعضاي كانون در نهضت مقاومت ملي منجر به زنداني شدن برخي اعضا و رياست آن انجاميد. او در 1336 همراه فرزندش علي شريعتي دستگير و به زندان تهران منتقل شد. پس از آزادي به نوشتن، ترجمه و تفسير قرآن مشغول شد. با تاسيس حسينيه ارشاد به دعوت آيت‌الله مرتضي مطهري به تهران دعوت شد و در حسينيه به فعاليت پرداخت. در سال 1341 اجازه فعاليت دوباره به كانون داده شد، اما به شرط آنكه كانون تنها به عنوان سازماني فرهنگي و مذهبي كه دخالتي در امور سياسي نداشته باشد، به فعاليت بپردازد. ساواك در سال 1351 حسينيه ارشاد را تعطيل كرد و استاد دستگير شد. فعاليت‌هاي كانون به سبب دستگيري موسس آن از استحكام و انسجام گذشته فاصله گرفت. از ايشان آثاري همچون «آغاز وحي، تفسير نوين 2 جلد، ولايت در قرآن، امامت در نهج‌البلاغه، چرا حسين قيام كرد؟ سنت الهي در جامعه بشري، علم و ايمان، علي شاهد رسالت، مهدي موعود امم، فايده و لزوم دين، وحي و نبوت در پرتو قرآن، واقعه غدير خم، تعليمات ديني، مباني اقتصادي در اسلام، علي شاهد رسالت و نيايش» برجاي مانده است.
وي در 31 فروردين 1366 درگذشت.