دولتِ شبانه روز
محمدرضا خباز
شرايطي كه امروز بر كشور حاكم است، شرايطي استثنايي است. البته در اين 40 سالي كه گذشت همواره اين گزاره را از زبان مقامات و مسوولان شنيده‌ايم كه در شرايط حساس و استثنايي قرار داريم؛ تا جايي كه سر و گوش مردم از اين جمله پُر است و حتي اين پرسش به خصوص براي جوانان مطرح است كه پس چه زماني اين شرايط حساس و استثنايي به شرايط عادي تبديل مي‌شود؟! با اين حال امروز به دليل شيوع ويروس عالم‌گير كرونا به واقع در شرايط استثنايي و حساسي قرار داريم؛ شرايطي كه به جرات مي‌توان گفت نه تنها در طول اين 4 دهه بلكه از گذشته‌هاي دور و قريب به 100 سال گذشته ايران همچنين بسياري از كشورها چنين بحران سلامت و شرايط اضطراري را تجربه نكرده‌اند. در اين اوضاع و احوال بحراني، طبيعي است كه تلاش مسوولان مضاعف باشد چراكه اساسا در اين شرايط نمي‌توان كار را به روال معمول و عادي انجام داد. بنابراين تصميم‌سازان و تصميم‌گيران كشور هم به صورت مضاعف در تلاش هستند. چه آنكه هر انساني با وجدان بيدار و آگاه نيز روز را از شب جدا نكرده و تمام تلاش و مساعي خود را به صورت شبانه‌روز به كار مي‌برد تا بتواند در اين شرايط اقدامي موثر انجام دهد. در اين اوضاع بحراني سلامت ما در ايران تحت تحريم‌هاي ظالمانه و غيرانساني آمريكا نيز قرار داريم و همين مديريت را دشوارتر و نيازمند تلاش شبانه‌روزي كرده است. موضوعي كه در مدت اخير باعث شده بود، درآمدهاي نفتي ما با كاهش قابل توجهي رو‌به‌رو شود. از سويي پس از شيوع كرونا و تاثير آن بر اشتغال و ركود هم نمي‌توان روي درآمدهاي حاصل از ماليات چندان حسابي باز كرد. بنابراين منابع درآمدي دولت شايد بر پايه سود بازرگاني و حقوق گمركي و البته صادرات غيرنفتي باشد. از همين روي در اين شرايط بحراني و دست بسته دولتمردان براي اداره كشور نبايد از حق گذشت و بايد گفت كه كسي از تصميم‌گيران و تصميم‌سازان و نيروهاي اجرايي نسبت به اين بحران‌ها بي‌تفاوت نبوده و نقش تماشاچي نداشته‌اند. كما اينكه رييس‌جمهوري نيز ديروز در سخنراني خود در جلسه هفتگي هيات دولت شهادت داده كه وزرا و مسوولان تا پاسي از شب در محل كار مشغول فعاليت و خدمت هستند اما اگر بپرسيم كه آيا مي‌شد در زمينه مديريت كرونا بهتر عمل كرد بايد پاسخ داد كه بله؛ قطعا امكان‌پذير بود. البته اين پاسخ بدين معنا نيست كه تلاش شبانه‌روزي دولتمردان را انكار كنيم اما به نظر مي‌رسد كه قطعا مي‌شد شرايط را به گونه‌اي مديريت كرد تا دامنه خسارت به كشور محدودتر شود. براي تشريح اين پاسخ شايد بتوان به 2 مورد اشاره كرد و مُشت را نمونه خروار دانست. زماني كه اخباري مبني بر شيوع ويروس كرونا در چين و قرنطينه بخشي از آن منتشر شد شايد بهتر بود كه تصميمات دقيق‌تري از سوي تصميم‌گيران كشور اتخاذ شود. اوايل بهمن ماه سال گذشته بود كه خبر شيوع كرونا به صورت وسيع در چين رسانه‌اي شد. با توجه به اينكه ارتباط ايران و چين نيز استراتژيك و گسترده است بايد هزينه- فايده‌هايي صورت مي‌گرفت تا اين رفت‌و‌آمدها و مسافرت‌ها به حداقل ممكن رسيده سپس براي مدتي قطع شود. شايد با اين اقدام از شيوع يكباره و وسيع آن در كشور جلوگيري مي‌شد و با احتمال ورود اين ويروس به ايران، زمان بيشتري براي آمادگي و تجهيز مراكز درماني فراهم مي‌آمد.
موضوع ديگري كه مديريت آن با نقصان همراه بود، امتناع از قرنطينه شهر قم بود. اگرچه قرنطينه كردن كل كشور تصميم سخت و پرهزينه‌اي است اما از آنجا كه ويروس كرونا ابتدا در قم شناسايي شد و با وجود از سر گذراندن راهپيمايي 22 بهمن و انتخابات مجلس احتمال مي‌رفت، انتشار گسترده‌اي پيدا كند شايد اين امكان وجود داشت كه با قرنطينه قم كه شهر كوچك و كم‌جمعيتي است از شيوع گسترده آن در كشور جلوگيري كنيم. البته مشخص است كه اين تصميم‌گيري تنها برعهده دولت نبوده و نيست. ضمن اينكه گروه‌هاي فشار نيز در امتناع دولت از اين تصميم‌گيري نقش داشته‌اند اما دولت بايد وارد عمل مي‌شد و نشان مي‌داد كه چه عواملي مانع اين تصميم‌گيري‌ها هستند. علاوه بر دولت برخي نهادها و دستگاه‌ها نيز مي‌توانستند بهتر يا به عبارتي زودتر وارد عمل شوند. نهادها يا بنگاه‌هاي اقتصادي ثروتمندي چون بنياد مستضعفان، ستاد اجرايي فرمان امام، آستان قدس و... مي‌توانستند با تكيه بر ثروت هنگفتي كه دارند زودتر به ميدان بيايند تا دلگرمي براي طبقه مستضعف و فرودست جامعه باشند؛ كاري كه ارتش از همان روزهاي ابتدايي انجام داد و تمام تجهيزات خود را به ميدان آورد. به هر روي قطعا مي‌توان نقدهاي ديگري نيز مطرح كرد كه نشان دهد، مديريت كرونا مي‌توانست بهتر باشد اما نبايد محدوديت‌ها و معذوريت‌هاي دولت را ناديده گرفت. به گمان من البته مردم از اين معذوريت‌ها و محدوديت‌ها خبر ندارند و شايد بهتر است، دولتمردان در اين زمينه بيشتر و صريح‌تر اطلاع‌رساني كنند. به هر روي بر كسي پوشيده نيست كه از رييس‌جمهوري تا همه وزرا، روسا و مسوولان تلاش شبانه‌روزي دارند به خصوص وزارت بهداشت و درمان كه در خط مقدم اين جبهه حضور داشته و دارد كه شايسته تقدير است.