رشد بورس و عواقب آن
محمدرضا آجورلو
طي چند ماه اخير انگيزه افراد جهت فعاليت در بازار بورس افزايش چشمگيري داشته و پس از آنكه بازار بورس در صدر بازدهي بين فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري نظير طلا، مسكن و دلار قرار گرفته، انگيزه افراد دوچندان شده است. بازدهي 187 درصد شاخص كل در شرايطي كه اقتصاد ايران رشد منفي را در سال 98 تجربه كرده، در نوع خود جالب توجه است. مهم‌ترين دليلي كه براي بازدهي بي‌سابقه شاخص كل مي‌توان عنوان كرد، جهش ارزي در سال 97 است كه منجر به افزايش درآمد ريالي شركت‌هاي صادرات‌محور شده است.
سوالي كه به وجود مي‌آيد اين است كه آيا اين رشد در سال 99 نيز ادامه‌دار خواهد بود؟ در كشورهاي توسعه‌يافته شاخص‌هاي بورسي به مثابه دماسنج اقتصادي آن كشورها عمل مي‌كند؛ به اين صورت كه اگر اقتصاد در وضعيت مطلوبي قرار گرفته باشد، شاخص‌هاي بورسي افزايش يافته و به رنگ سبز درمي‌آيند و اگر اقتصاد در وضعيت ركودي به سر برد، شاخص به رنگ قرمز درمي‌آيد. اما در كشورهاي در حال توسعه وضعيت متفاوت است. در اين كشورها با توجه به شرايط حاكم نظير تورم‌هاي افسارگسيخته، جهش‌هاي ارزي و كاهش ارزش پول ملي غالبا رشد اقتصادي منفي اتفاق مي‌افتد و در عين حال بازار بورس روند صعودي خود را طي مي‌كند.
زماني مي‌توان گفت يك شركت سهامي در وضعيت مطلوبي قرار دارد كه ميزان فروش شركت افزايش پيدا كرده باشد يا با استفاده از تكنولوژي‌هاي جديد، منجر به كاهش هزينه محصولات توليدي شده باشد و همچنين چشم‌انداز خوبي نظير طرح‌هاي توسعه پيش روي شركت قرار گرفته باشد. به جرات مي‌توان گفت، با توجه به وضعيت اقتصاد ايران، موارد ذكرشده در بيشتر شركت‌هاي سهامي ايران برقرار نيست. از طرفي، شيوع ويروس كرونا منجر به ركود تقاضا طي ماه‌هاي آينده در كشور خواهد شد.
هدايت نقدينگي به سمت بازار بورس منجر به رشد آن در سال 99 شده است و سياستگذار در تداوم اين امر از هيچ كوششي دريغ نمي‌كند و با جلوه دادن بازار سرمايه مطلوب، مردم را جهت سرمايه‌گذاري در بورس تشويق مي‌كند. قوانين بازار سرمايه ايران نظير دامنه نوسان، يك طرفه بودن بازار (به اين معنا كه فقط در بازار صعودي امكان كسب سود وجود دارد) منجر شده است كه با بازار سرمايه حرفه‌اي فاصله زيادي داشته باشيم. بالطبع رفتار سرمايه‌گذاران نيز رفتار حرفه‌اي نخواهد بود و در انتخاب سهم از روي احساس برخورد خواهند كرد و از ابزارهايي چون تحليل تكنيكال و فاندامنتال استفاده نخواهند كرد و فقط به جريان نقدينگي توجه كرده و صف‌هاي خريد را معيار انتخاب سهم قرار مي‌دهند.
با توجه به اين شرايط پيش‌بيني درست، سخت و تقريبا ناممكن خواهد بود. اما پرواضح است كه بازار بورس ايران درگير قيمت‌هاي حبابي شده است. جهت پيش‌بيني روند آتي مي‌توان گفت با تداوم ورود نقدينگي شاهد رشد بورس خواهيم بود اما به محض كاهش حجم نقدينگي وارد شده به بازار، مشاهده شكل‌گيري صف‌هاي فروش كه خريداري براي آن وجود ندارد دور از ذهن نخواهد بود. به نظر مي‌رسد روز‌هاي خوب بازار بورس، تا انتهاي نيمه اول سال ادامه داشته باشد و پس از آن تا مدت‌ها تابلوي قرمز رنگ را مشاهده كنيم.