جسارتي كه مي‌توانيم به خرج دهيم
ماسيمو ر كالكاتي
مترجم: مهشيد اسماعيلي| ركالكاتي در مقاله قبل نگاهي داشت به همبستگي و با هم بودن در عين حفظ فاصله و مسووليت‌پذيري در عين آزادي. در اين مقاله اين روشنفكر ايتاليايي از مخاطب دعوت مي‌كند كه ضمن توجه به دغدغه وجودي خويش به عنوان انسان فرارونده به دغدغه‌هاي اجتماعي نيز بپردازد.
روزگاري كه در آن زندگي مي‌كنيم، زمانه رويدادي آسيب‌زا براي همه است، چنانچه رويداد آسيب‌زا واقعه‌اي است كه به شكلي خشونت بار، تصوير معمولي ما از دنيا را با نشان دادن بعدي مايوس كننده از امر غيرمنتظره، غيرقابل پيش‌بيني، غيرقابل مديريت در هم مي‌شكند.
از ديدگاه فرويد، زماني كه رويدادي با غيرقابل پيش‌بيني بودن هر گونه سازوكار دفاعي را غيرممكن سازد، مي‌توان آن رويداد را آسيب زا ناميد. در حقيقت هيچ كس خود را براي بحراني همانند شرايطي كه امروز در آن زندگي مي‌كنيم، آماده نكرده بود. گويي خط‌الراسي در ميان زندگي ما حفر شده كه آن را به شكلي كه قبلا بود و آن طور كه از اين پس خواهد بود تقسيم مي‌كند. خيلي خوب! اما زين پس چطور خواهد بود؟ در مقاله‌اي مفصل و غني كه ديروز در روزنامه ما منتشر شد، الساندرو باريكو مصمم از ما دعوت مي‌كرد تا به دوران پسا- آسيب بينديشيم. او اين كار را با تداعي معناي جسارت انجام داد كه در اين زمان بحران شديد بيش از هر چيز توسط پزشكان‌مان، كاركنان بخش سلامت كه به‌طور مستقيم در خط مقدم دهشتناك بيماري مشغول و فعال هستند تفسير مي‌يابد. نه به خاطر روحيه ماجراجويي پرسنل بخش سلامت بلكه به دليل ضرورت، يا، اگر اينطور ترجيح مي‌دهيد به دليل وظيفه اخلاقي يا حرفه‌اي؛ كه نمونه بارزي از جديت و علاقه شديد است؛ از عقب‌نشيني نكردن در جبهه نبرد با شر و از ماندن در جايي كه درد و ترس بزرگ‌تر هستند.
اما دعوت باريكو به جسارت از دوره بيماري حاد و معالجات پزشكي هم فراتر مي‌رود. مي‌توانيم خود را به احتياطي كه براي حفاظت از زندگي خودمان و ديگران و به هدف كند كردن زنجيره سرايت ضروري است محدود كنيم، يا، مي‌توانيم شروع به اعمال جسارت نماييم؟ در واقع اين بدان معناست كه بايد فراتر بنگريم در حالي كه هنوز در خانه‌هاي‌مان در را به روي خود بسته‌ايم و از ترسي خشك‌مان زده كه اينطور كه مشخص است، البته نه فقط بر روانكاوان، با زور افق جهان را تنگ مي‌كند. به درس قدرتمند اين آسيب مي‌توان به دو شكل پاسخ داد: وانمود به بازگشت به زندگي مانند قبل، انگار كه اتفاقي نيفتاده باشد و اين يعني كج فهميدن اينكه در صورت وقوع تا چه حد مي‌تواند فاجعه‌ساز باشد، يا اينكه تلاش كنيم تا از اين نيروي منفي كه فكرش را هم نكرده بوديم، قواي تازه بيرون بكشيم.
جسور بودن از نگاه من به اين معناست: نه درك اشتباه از حادثه آسيب‌زا، بلكه مغتنم شمردن آن به عنوان فرصتي كارا براي تحول. روانكاوي آن را سنگ بناي عمل خود دانسته است: بحران شديد همواره مي‌تواند به عنوان فرصتي فوق‌العاده براي حركتي از نو در نظر آيد. جاي زخم بازي است كه در همه كساني مي‌بينيم كه در برابر خطر مرگ خود قرار داشته‌اند و يا براي مدتي طولاني در محروميت و درد گرفتار بوده‌اند و پس از مقاومت، بعد از اينكه بقا حاصل كرده‌اند، ديگر هرگز نتوانسته‌اند مانند قبل زندگي كنند. گويي اينكه رويايي با احتمال بسيار واقعي سرانجام‌شان موجب افزايش انرژي حيات در آنها شده باشد. ميل به صرف همه زمان باقيمانده از زندگي‌شان براي مسائل اساسي؛ براي از ميان برداشتن موضوعات زايد، جاگير و درماندگي براي آنها به ضرورت بدل شده و به مدينه فاضله‌اي انتزاعي براي پرورش نيروي ضروري براي حيات‌شان.
به‌نظرم اين فرمولي از جسارت است: رهايي از وزنه‌هايي كه مانع استقرار نيروي زندگي است و حساب باز كردن روي نيروي مثبت. اكنون به تجربه مي‌بينيم كه آنچه غيرممكن مي‌پنداشتيم ممكن شده است. در مورد شر اين موضوع با اپيدمي روي داده. هيچ كس نمي‌توانست متصور شود كه جهان بتواند متوقف شود و مرگ شايع گردد. و درباره خير چه؟ آيا همين حالا هم آن انرژي‌هاي خلاق كه در پاسخ به آسيب به جريان افتادند، پيش چشمان ما نيستند؟ اتحاد، كم كردن تشريفات اداري، كار و تجارت، انعطاف‌پذيري، اهميت و ارزشي كه امروز براي بخش سلامت و مدارس دولتي، براي اموال عمومي و غيره قايل شده‌‌ايم. قدرت آنچه در حال روي دادن است نمي‌تواند تنها به پاسخ جمعي (و ضروري) رعايت فاصله اجتماعي منتهي شود. لازم است كه زمان‌بندي‌ها را كوتاه كنيم، نيروهاي زاينده را آزاد سازيم، برنامه‌ها، نگرش‌ها و عملكردهايي كه پيش ازاين آنها را ناديده گرفته‌ايم را دريابيم حداقل به همان اندازه‌اي كه درمورد شر يعني حادثه آسيب‌زاي اپيدمي انجام شد.
در واقع هر حادثه آسيب‌زايي مستلزم شروع دوباره‌اي جسورانه است، زيرا نيروي منفي آن ممكن است بتواند به فرصتي در جهت مثبت تبديل شود. غيرممكني كه به ممكن بدل مي‌شود نبايد فقط به شكل درامي مايوس‌كننده، كاملا غيرمنتظره و آشوبگر رخ دهد و به عنوان بدترين كابوس ما كه تعبير شده، بلكه بايد الهام بخش بعدي زاينده در انتخاب‌هاي ما در آينده باشد: جسارت سرمايه‌گذاري اجتماعي كه امري غيرممكن تلقي مي‌شد بالاخره امكان‌پذير شده است.
منبع: روزنامه جمهوري
جمعه ۲۷ مارس ۲۰۲۰