كرونا و بحران پناهجويان
محمود فاضلي
بحران پناهجويان در مديترانه همچنان يكي از موضوعات مهم اين منطقه و به ويژه دو كشور يونان و تركيه است. بسياري معتقدند پديده مهاجرت‌ها در دوران كرونا كاملا به دست فراموشي سپرده شده‌اند. پناهجويان فراموش شده در چند اردوگاه‌ها يونان هيچ امنيتي در مقابل ويروس كرونا ندارند و از كمترين امكانات پزشكي برخوردارند. برقراري امنيت در داخل اين اردوگاه‌ها، مشكلات بهداشتي، انبوه زباله‌ها و فقدان امكانات از ديگر موضوعات مهم اين اردوگاه‌هاست. در اردوگاه پناهندگان «موريا» خشونت‌هاي روزافزوني شكل مي‌گيرد و هرشب درگيري‌هايي در اين اردوگاه رخ مي‌دهد. هيچ امنيتي براي ساكنان اردوگاه وجود ندارد.
به اعتقاد پناهجويان اگر قبل از وقوع كرونا به ندرت كسي به فكر مراقبت از ما بود، اما در دوران كرونا ما كاملا براي اتحاديه اروپا بي‌اهميت هستيم و اين اتحاديه نسبت به ما بي‌تفاوت است. فاصله‌گذاري كه در دوران كرونا بسيار اهميت دارد در اردوگاه موريا تقريبا غيرممكن است. صف‌هاي انتظار براي غذا ساعت‌ها طول مي‌كشد. دسترسي به آب و فاضلاب بسيار محدود و تعداد سرويس بهداشتي و دوش حمام بسيار كم است.
با وجود اينكه تعداد پناهجويان در اتحاديه اروپا، به دليل شيوع ويروس كرونا كاهش يافته، اما طبق پيش‌بيني دفتر پشتيباني پناهندگي اروپا جمعيت پناهجويان در آينده مي‌تواند افزايش يابد. تعطيلي‌هاي مربوط به ويروس كرونا موجب كاهش تعداد پناهجوياني شده كه مي‌توانستند قبلا به اروپا سفر كنند، اما اگر اين بيماري موجب نابساماني و ايجاد مشكلات در غرب آسيا و شمال آفريقا شود، مي‌تواند موج عظيمي از پناهجويان را در آينده به سمت اروپا سرازير كند.
يونان قصد دارد براي تقويت خطوط مرزي با تركيه و مواجهه با هجوم محتمل موج ديگري از پناهجويان به كشورش، 400 مرزبان را در مرزهاي خود با تركيه مستقر كند. اين تصميم بعد از هشدار وزير خارجه تركيه در زمينه مواجهه با موج ديگر پناهجويان براي حضور در كشورهاي اروپايي هنگام رفع مقررات دوره كرونا اتخاذ شد. حدود 100 مامور از نيروي اروپايي FRONTEX در مرز زميني مستقر هستند كه ماموريت آنها در 6 جولاي تمام مي‌شود. يونان قرار است خواستار تمديد ماموريت اين نيرو تا پايان تابستان شود. يونان همچنين قصد دارد حصاركشي مرزي را به طول 12.5 كيلومتردر امتدا مرز مشترك با تركيه ادامه دهد و آن را حفاظت از مرز اتحاديه اروپا مي‌داند. به گفته نخست وزير يونان «اگر در آينده نيز لازم شود همين كار را تكرار خواهيم كرد. تركيه ميزبان بيش از 4 ميليون پناهجو است و مستحق دريافت كمك از اروپا است. اين را از ابتدا به رييس‌جمهور اردوغان گفتم، اما كمك‌هاي اروپايي را نمي‌توان از طريق باج‌خواهي محقق كرد. بايد در مورد چگونگي كمك اروپا به تركيه وارد گفت‌وگوي منصفانه شويم.» اين اقدام يونان با مخالفت تركيه مواجه شده است. به اعتقاد آنكارا، «ما اقدام آتن براي تحميل ساخت فنس در مرزهاي‌مان را برنمي‌تابيم و نمي‌پذيريم كه فنس‌هاي مرزي بدون هماهنگي ساخته شوند.»
مقامات يونان به بهانه مبارزه با ويروس كرونا، از پذيرش پناهجويان خودداري كرده و آنها را به تركيه باز مي‌گردانند. طبق اعلام سازمان نظارت بر خشونت مرزي، از اواخر ماه مارس، دست كم 250 پناهجو مجبور به ترك يونان شده‌اند كه در بين اين افراد، پناهجوياني كه مدارك خود را براي دريافت پناهندگي ارايه كردند، نيز ديده مي‌شوند. مدافعان حقوق پناهجويان معتقدند كه شمار افرادي كه به تركيه اخراج شده‌اند، به مراتب بيشتر از آماري است كه ارايه مي‌شود. يونان تمام گزارش‌ها در خصوص اخراج پناهجويان را تكذيب مي‌كند.
تركيه محدوديتي براي عبور پناهجويان از مرزهاي كشورش جهت رفتن به اروپا در نظر نمي‌گيرد. به باور مقامات تركيه، نقض صريح حقوق اساسي و آزادي‌هاي پناهجويان، مخصوصا حق حيات آنها از سوي يونان درگزارش‌هاي موسسات بين‌المللي حقوق بشر مشاهده مي‌شود. يونان ابتدا بايد خود از وحشيگري دست بردارد. براي اين منظور نيز بايد براي حقوق پناهجويان احترام قائل شود، آنها را شكنجه نكند و از مرزها نراند. به‌علاوه كساني كه در ظاهر ادعا مي‌كنند، مهد تمدن هستند، بايد با كساني كه دين و زبان مشترك با آنها ندارند، احترام قائل شوند. آژانس مرزي اتحاديه اروپا «فرانتكس» پيش‌بيني كرده است كه كاهش محدوديت‌هاي كرونايي در تركيه به تلاش مجدد هزاران مهاجر و پناهجو براي عبور از مرز يونان، منجر شود. تركيه بارها تهديد كرده دروازه‌هاي مرزي خود به اروپا را مي‌گشايد و دليل اين تصميم را بي‌توجهي بروكسل در تامين وجوهات مالي كافي براي اسكان مهاجران مي‌داند.