اين روزها بازگشايي سالن‌هاي سينما در شرايط پرخطر كرونايي جامعه به مهم‌ترين سناريويي تبديل شده كه پيش روي مسوولان سينمايي قرار دارد. از يك طرف تعطيلي 4 ماهه سالن‌هاي سينما سبب ترافيك عظيم فيلم‌هاي پشت خط اكران مانده، شده همچنين ممانعت از فعاليت سينما عاملي براي تلنبار شدن مشكلات مالي سينما بوده، از سوي ديگر عقب‌نشيني تعدادي از صاحبان فيلم‌هاي پرمخاطب مبني بر اكران(آزمايشي) فيلم شان همزمان با بازگشايي سالن‌هاي سينما به دليل شرايط غيرقابل پيش‌بيني مانع از اين مي‌شود كه دستور بازگشايي سالن‌هاي سينما مجراي درست خود را طي كند به اين گزاره‌ها، التهاب و ترس ناشي از اوج‌گيري دوباره بيماري كرونا را هم اضافه كنيد كه باعث مي‌شود، دست و دل سينماداران و فيلمسازان براي از‌سرگيري كار سينماها و اكران فيلم‌ها به كار نرود. اما پرسشي كه در اينجا مطرح است اينكه اساسا چرا پروسه بازگشايي سالن‌هاي سينما به معادله چند‌وجهي پيچيده تبديل شد؟ چرا در شرايطي كه همه حرف و مشاغل مدت‌هاست فعاليت خود را آغاز كرده‌اند اما سالن‌هاي سينما همچنان تعطيل باشد؟
سينما و چالش كرونا
از همان روزهاي اول اسفند كه شيوع ويروس كرونا به صورت رسمي اعلام شد و هنوز فعاليت‌هاي اداره‌ها و سازمان‌ها و ساير كسب وكارها به حالت تعليق درنيامده بود، سينما جزو اولين مراكزي بود كه در جهت حفظ سلامت جامعه و به منظور كاهش اين بيماري خطرناك تعطيل شد و شروع فعاليت مجدد آن منوط به بهبود شرايط موجود شد. از آن زمان تا به امروز نزديك به 4 ماه مي‌گذرد اما در سالن‌هاي سينما باز نشده و كركره‌هاي آن بالا نرفته است. اگرچه اوايل خرداد معاونت ارزشيابي و نظارت سازمان سينمايي اعلام كرد، سينماهاي شهرهايي كه ستاد ملي يا استاني مقابله با كرونا آنها را داراي وضعيت سفيد دانسته، مي‌توانند با هماهنگي ستاد استاني مقابله با كرونا و رعايت اصول بهداشتي فعاليت اكران عمومي خود را آغاز كنند اما از آنجايي كه پروسه نمايش فيلم در كشور به چگونگي اكران فيلم‌ها در پايتخت وابسته است و اساسا شهرهايي كه در وضعيت سفيد قرار گرفته‌اند، سينمايي به مفهوم واقعي كلمه ندارند عملا اين بخشنامه سازمان سينمايي براي بازگشايي سالن‌هاي سينما در شهرستان‌ها راه به جايي نبرد.
سينماداران و نامه به رييس جمهور
تنگناي اقتصادي سينماداران و بيكاري نزديك به 5 هزار نفر از اهالي سينما در كنار تورم و افزايش روزانه هزينه‌هاي زندگي در كشور باعث شد تا سينماداران براي بازگشايي سالن‌هاي سينما دست به دامن رييس‌جمهور شوند. آنها در نامه‌اي به تاريخ 31 ارديبهشت خطاب به حسن روحاني نوشتند:«همه مي‌دانيم در چرخه سالم اقتصاد سينما، حيات فيلمسازي منوط به اكران و بازگشت سرمايه است و باتوجه به احتمالات علمي براي پايداري شرايط فعلي و نياز به سازگاري از دلسوزان اين عرصه خواهشمنديم، بكوشند تا چرخ اين هنر بچرخد. در غير اين صورت تبعات اقتصادي اين تعطيلي به زودي دامن كل فرهنگ را خواهد گرفت.»
پاسخ رييس جمهور به سينماداران
اما 17 خرداد ماه حسن روحاني، رييس‌جمهور در ستاد ملي مقابله با كرونا در واكنش به نامه سينماداران از بازگشايي سينماها از اول تير ماه خبر داد. او در اين جلسه شرط اساسي و اصلي بازگشايي سالن‌هاي سينما و كنسرت‌ها را استفاده از ظرفيت ۵۰درصد سالن‌ها عنوان كرد و گفت:«سينماها و كنسرت‌ها با رعايت كامل پروتكل‌هاي بهداشتي مي‌توانند از ابتداي تير ماه فعاليت خود را آغاز كنند.»
تجربه فيلم ديدن با ماسك و دستكش
همان روز در پي دستور رييس‌جمهور سازمان سينمايي اعلام كرد، مواد بهداشتي مورد‌نياز سينماها با حمايت سازمان سينمايي و از طريق انجمن سينماداران فراهم مي‌شود و با فعاليت مجدد سينماها 100 هزار ماسك به همراه مواد بهداشتي مورد نياز در سينماهايي كه بازگشايي مي‌شوند، توزيع خواهد شد.
مناقشه بر سر بازگشايي سالن‌هاي سينما
بعد از 4 ماه؟
اما نكته عجيب ماجرا اينجاست كه بلافاصله بعد از دستور حسن روحاني مناقشه بر سر چگونگي بازگشايي سالن‌ها راه افتاده است. انجمن سينماداران كه پيش از اين براي رييس‌جمهور نامه سرگشاده‌اي را امضا كرده بودند بلافاصله بعد از دستور رييس‌جمهور واكنش نشان داد. با اينكه رييس‌جمهور به صورت قطعي تاريخ بازگشايي سالن سينما را اول تير اعلام كرد، محمد قاصداشرفي رييس انجمن سينماداران ضمن گفت‌وگو با مهر با اشاره به اينكه از نظر اين صنف زمان دقيق بازگشايي سينماها هنوز مشخص و قطعي نيست، گفت:«صنف اصلي متولي ميزباني از علاقه‌مندان سينما در جريان جزييات اين تصميم‌گيري از سوي دولت و ستاد ملي كرونا نيست و در اين زمينه مشورتي با آنها صورت نگرفته است.»
ما فيلم‌مان را اكران نمي‌‌كنيم و لاغير
از آنجايي كه اولويت براي اكران با فيلم‌هايي است كه قرارداد نمايش نوروز امسال را داشتند «خوب، بد، جلف ۲» به كارگرداني پيمان قاسم‌خاني و تهيه‌كنندگي محسن چگيني از گزينه‌هاي اكران پساكرونايي به شمار مي‌روند اما سازندگان اين فيلم رسما اعلام كردند، تمايلي به نمايش فيلم‌شان در اين زمان ندارند.
محسن چگيني با اشاره به اينكه در شرايط فعلي قصد اكران فيلم را نداريم، نگاه اقتصادي به نمايش فيلمش در سينماها را حائز اهميت دانست و گفت:«وقتي ۵۰ درصد ظرفيت سالن‌ها قرار است به كار گرفته شود، فروش فيلم‌ها نصف خواهد شد پس شرايط براي فيلم ما مثل گذشته نيست. همچنين تجربه نشان داده در كشورهايي كه حتي شرايط‌شان از ما خيلي بهتر بوده و شيوع كرونا به صفر نزديك شده باز هم چندان استقبالي از سوي مردم صورت نگرفته است. تهيه‌كننده فيلم «خوب، بد، جلف ۲» در خلال گفت‌وگو با ايسنا، اكران اول پس از بازگشايي سينماها را با فيلم‌هايي دانست كه صاحبان فيلم خودشان حاضر به نمايش فيلم‌شان هستند:«نبايد براي اين كار اجبار وجود داشته باشد. اگر به اين صورت پيش برويم همان هفته اول مشخص مي‌شود ما در چه موقعيتي هستيم.
فيلم‌ها با گارانتي بايد اكران شوند
چگيني در پاسخ به اين سوال كه آيا اگر ۵۰ درصد ظرفيت باقي‌مانده به نحوي جبران شود باز هم مايل به اكران فيلم نيست؟ بيان كرد: واقعيت اين است كه بحث من اصلا ۵۰درصد نيست چون حتي اگر صددرصد ظرفيت سالن‌ها را بتوانيم بليت‌فروشي كنيم باز هم نمي‌دانيم چه اتفاقي مي‌افتد و ممكن است فيلم‌هاي تجاري كه اميد فروش سال بودند، زمين بخورند به همين دليل مي‌گويم اين اكران بسيار پر‌ريسك است. او در آخر درباره اينكه اتفاقا مديران سينمايي بر اين باور هستند كه با فيلم‌هاي كمدي و مخاطب‌پسند مي‌توانند مردم را به سالن‌هاي سينمايي بكشانند، گفت: اينكه بخواهند فيلم‌هاي خوب را اكران كنند تا مردم را به سينما بكشانند بايد حداقل يك مينيمم گارانتي براي فيلم‌هايي كه با بازگشايي سينما اكران مي‌شوند در‌نظر بگيرند و‌گرنه چه تضميني است اگر مردم به سينما نيايند؟! آن وقت جوابگوي سرمايه سوخته صاحبان اين فيلم‌ها چه كسي خواهد بود؟
تا 6 ماه تعليق و لاغير
در همين راستا محمدمهدي طباطبايي‌نژاد، معاون نظارت و ارزشيابي سازمان سينمايي به مهر گفت: هر فيلمي كه حاضر به اكران نشود و بعد از انتخاب از اين فرصت انصراف دهد طبق نظامنامه اكران سال ۹۹ به مدت ۶ ماه از اكران محروم مي‌شود.
بحران مخاطب سينما در جهان
در چنين شرايط بحراني براي روشن شدن اين بحث ما به سراغ رضا سعيدي‌پور، عضو هيات مديره انجمن سينماداران رفتيم و از او درباره چگونگي بازگشايي سينما و حواشي اخير آن سوال پرسيديم كه او گفت:«اين را بايد در‌نظر گرفت كه سينما در تمام دنيا بعد از بازگشايي با استقبال خوبي از جانب مخاطبان همراه نبوده و اين شرايط بحراني فقط مربوط به سينماي ايران نمي‌شود.»
مشكلات سينماداري
مدير سابق سينما آزادي در ادامه صحبتش به مشكلات سينماداران در اكران پساكرونايي اشاره مي‌كند و مي‌گويد:«طبق شنيده‌هاي ما قرار است از اول تير سينماها با دو يا سه فيلم نمايش خود را آغاز كنند. پرسشي كه به وجود مي‌آيد، تكليف پرديس‌هايي كه داراي 10 يا 12 سالن سينما هستند اين وسط چه مي‌شود؟ آيا همه پرسنل سينما در اين شرايط به كار دعوت مي‌شوند؟ وقتي قرار است سه فيلم در سينماها نمايش داده شود و شرايط براي گيشه فيلم‌ها غيرقابل پيش‌بيني است، حقوق اين كارمندان از كجا بايد تامين شود؟ حالا شما در‌نظر بگيريد در اين شرايط سينماداران از حق و حقوق خود مي‌گذرند و حاضرند براي رفاه و سرگرمي مردم و گردش چرخه توليد در سينما، سالن‌هاي سينما را باز كنند. پس زيبنده است كه همه پاي كار بياييم تا سينما دوباره رونق بگيرد. مردم ما در شرايط روحي خوبي قرار ندارند و سينما تنها سرگرمي ارزان آنهاست. اين سرگرمي ارزان را از آنها دريغ نكنيم.
دست در دست هم دهيم به مهر
او به صحبت‌هايش ادامه مي‌دهد كه دستور رييس‌جمهور مبني بر استفاده از 50درصد ظرفيت سالن‌هاي سينما براي سينماداران اصلا مقرون به صرفه نيست اما سينماداران با اين شرايط هم حاضرند سينماها بازگشايي شود. اگر باز هم بخواهيم تعلل كنيم با ايام محرم و صفر مواجه مي‌شويم و آن زمان كه ديگر رسما تنور سينماها سرد خواهد شد. در جريان بازگشايي سينما اين را در‌نظر داشته باشيد كه فقط صاحبان سالن نبايد متضرر شوند و همه بار نبايد به دوش آنها باشد. كل فروش سينماي ايران با يك ساختمان سينما برابري مي‌كند. پس نبايد همه بار سختي به دوش صاحب سالن باشد. به نظر من همه دستگاه‌ها و سازمان‌ها بايد به كمك بيايند تا سينما اين بحران را پشت‌سر بگذارد. مشكل بيماري كوويد 19 بحران ملي است و به شخص يا شركت خاصي مربوط نمي‌شود. وقتي سينمادار حاضر است سرمايه‌اش را وسط بگذارد و براي رونق سينما كمك كند، سينماگران، فيلمسازان و كساني كه مي‌توانند در اين مسير قدمي بردارند چرا همكاري نكنند؟
بيمه بيكاري يا شوخي؟
سعيدي‌پور در ادامه صحبتش به مورد عجيبي اشاره مي‌كند و آن صحبتي است كه از مدير سينما باغ كتاب شنيده است:«به تازگي از آقاي طباطبايي، مدير سينما باغ كتاب شنيدم كه براي كارمند سينمايش بيمه بيكاري دوران كرونا فقط 20 روز اسفند را مبلغ 500 هزار تومان واريز كرده‌اند كه واريز اين مبلغ بيشتر به شوخي مي‌ماند تا پرداخت بيمه بيكاري دوران كرونا.
اگر اتفاق ويژه‌اي رخ ندهد
اما معاون نظارت و ارزشيابي سازمان سينمايي به برخي پرسش‌ها در‌خصوص بازگشايي سالن‌هاي سينما هم پاسخ داده، او با بيان اينكه سينماها از اول تير ماه با ظرفيت 50درصد بازگشايي مي‌شوند، توضيح داد، همه تمهيدات لازم براي امنيت بهداشتي مخاطبان در شرايط كرونايي تدارك ديده شده و مراقبت‌هاي لازم انجام شده است. او گفت:«ظرفيت ۵۰درصدي سينماها، يك در ميان شدن صندلي‌ها، ضد عفوني سالن‌ها، ماسك و... همه جزو مواردي هستند كه مهياست و بر‌مبناي همين مقدمات از اول تير ماه نمايش فيلم‌ها را آغاز ميكنيم البته اگر اتفاق ويژه‌اي در اين ۱۰ روز رخ ندهد. اگر شرايط همين باشد كه به ما اعلام شده به كار مي‌پردازيم. در حال حاضر ابلاغيه ستاد كرونا به ما اين است كه از اول تير ماه مي‌توانيم سينماها را بازگشايي كنيم.»
بازگشايي سالن‌ها اجباري است؟
طباطبايي‌نژاد درباره اينكه بازگشايي سالن‌هاي سينما اختياري است يا خير، عنوان كرد: وقتي دولت اعلام كرد كه پاساژها مي‌توانند بازگشايي شوند، ممكن بود صاحب پاساژي بگويد من نمي‌خواهم بازگشايي كنم و اين موضوع به خودشان ربط داشت. شرايط سينما هم همين است و ممكن است سينماداري بگويد من نمي‌خواهم سينما را باز كنم اما تمام سينماهاي كشور طبق مصوبه ستاد ملي مقابله با كرونا مجاز به بازگشايي هستند.
تركيب اكران نوروزي
معاون نظارت و ارزشيابي سازمان سينمايي درباره تركيب فيلم‌ها براي از‌سرگيري اكران سينماها هم گفت: احتمالا تركيبي از فيلم‌هاي متقاضي اكران نوروز ۹۹ و فيلم‌هايي كه از اكران جا مانده‌اند، انتخاب مي‌شوند.
از دو فيلم جديد اكران حمايت ميكنيم
در پي حواشي به وجود آمده براي اكران فيلم‌ها، سازمان سينمايي براي دو فيلم اول كه در فرآيند بازگشايي سينماها نمايش داده مي‌شوند، سياست‌هاي حمايتي امضا كرد. در جلسه‌اي هم كه با همين موضوع برگزار شد و اعضاي شوراي صنفي نمايش و رييس انجمن سينماداران حضور داشتند براي دو فيلم جديد اكران در بازگشايي سينماها امتيازاتي در‌نظر گرفته شد و مقرر شد تعداد سالن‌هاي اين دو فيلم در تهران در پرديس‌هاي هفت سالن به بالا، چهار سالن و در شهرستان‌ها پرديس‌هاي پنج سالن به بالا در سه سالن اجازه اكران داشته باشند. همچنين مصوب شد براي اين دو فيلم تا سه هفته، كف فروش محاسبه نشود و اگر در اين اكران شرايط مناسبي از نظر استقبال به وجود نيامد امكان اكران دوم در زماني ديگر فراهم باشد. همچنين افزايش وام در‌نظر گرفته شده از ديگر امتيازات در‌نظر گرفته شده براي دو فيلم جديد اكران بود كه مصوب شد ۲۰۰ ميليون تومان وام بلاعوض به همراه ۳۰۰ ميليون تومان وام چهار درصدي در‌نظر گرفته شود. پيش از اين نيز ۶۰ ميليون تومان جهت تبليغات فيلم‌هاي اولين اكران سال ۹۹ در‌نظر گرفته شده بود.
رضا سعيدي‌پور:
طبق شنيده‌هاي ما قرار است از اول تير سينماها با دو يا سه فيلم نمايش خود را آغاز كنند. پرسشي كه به وجود مي‌آيد، تكليف پرديس‌هايي كه داراي 10 يا 12 سالن سينما هستند اين وسط چه مي‌شود؟ آيا همه پرسنل سينما در اين شرايط به كار دعوت مي‌شوند؟ وقتي قرار است سه فيلم در سينماها نمايش داده شود و شرايط براي گيشه فيلم‌ها غيرقابل پيش‌بيني است، حقوق اين كارمندان از كجا بايد تامين شود؟ حالا شما در‌نظر بگيريد در اين شرايط سينماداران از حق و حقوق خود مي‌گذرند و حاضرند براي رفاه و سرگرمي مردم و گردش چرخه توليد در سينما، سالن‌هاي سينما را باز كنند. پس زيبنده است كه همه پاي كار بياييم تا سينما دوباره رونق بگيرد. مردم ما در شرايط روحي خوبي قرار ندارند و سينما تنها سرگرمي ارزان آنهاست. اين سرگرمي ارزان را از آنها دريغ نكنيم.
به تازگي از آقاي طباطبايي، مدير سينما باغ كتاب شنيدم كه براي كارمند سينمايش بيمه بيكاري دوران كرونا فقط 20 روز اسفند را مبلغ 500 هزار تومان واريز كرده‌اند كه واريز اين مبلغ بيشتر به شوخي مي‌ماند تا پرداخت بيمه بيكاري دوران كرونا.