تا چه زماني مداخلات مخرب در شهرها و سايت‌هاي تاريخي را ادامه خواهيم داد؟
رضا مسعودي‌نژاد
انديشه قرن نوزدهمي تضاد ميان توسعه و حفظ ميراث تاريخي و فرهنگي همچنان چون بختك بر فكر مديران اجرايي شهرهاي ايران جا خوش كرده است. گويا تنها راه توسعه از طريق تخريب ميراث تاريخي ممكن است. بسياري از شهرداران امروز حتي بيش از شهرداران نظامي دوران رضاشاه به تخريب بافت‌ها و سايت‌هاي تاريخي مشغول هستند. طي 30 سال گذشته به عنوان فرزند دزفول با نگاهي نگران نابودي تدريجي بافت كهن دزفول را دنبال كرده‌ام كه به نام طراح‌هاي توسعه يكي از كم نظيرترين بافت‌هاي شهري ايران را به نابودي كشانده است. طراحي‌هايي كه هيچ يك از آنها به توسعه حقيقي اين شهر كمك نكرده و مهم‌ترين نتيجه آنها نابودي بافت تاريخي دزفول بوده است، آسيب تحميل شده بر اين شهر تاريخي ده‌ها برابر بيش از تمام موشك‌هاي صدام طي جنگ تحميلي بوده است.
امروز، اما نگاه نگران من به زادگاهم به نگاهي وحشت‌زده بدل شده، چراكه خبر آن است كه مديران شهري به نام ساخت يك ژيپ‌لاين شروع به تخريب و ساخت‌وساز در سايتي عيلامي مشغول هستند كه اصولا بايد محل كاوش تيم‌هاي باستان‌شناسي باشد. اگرچه كرانه شرقي رودخانه دز محل تشكيل شهر ساساني دزفول بوده است، اما از پيش، اين گمانه وجود داشته كه كرانه غربي رود دز محل تمدن‌هاي شهري دوران عيلامي بوده است. قرار گرفتن ساحل غربي دز در محدوده پادگان نظامي به نوعي مانع از كاوش‌ها و مطالعات باستان‌شناسي بوده است. پس از ساخت پل سوم دزفول يكي از مهم‌ترين بخش‌هاي باستاني كرانه غربي رود از پادگان نظامي جدا شد، اما به جاي آنكه اين مهمان كاوش باستان‌شناسان شود، با ناباوري بلافاصله شاهد ساخت و سازهاي بدون مجوز بود. بعد از چند دهه ساخت و ساز در اين سايت باستاني، اكنون اما شهرداري دزفول با شعار توسعه پايدار، شروع به ساخت يك ژيپ‌لاين در محلي كرده كه نتيجه مستقيم آن تخريب بازمانده دهانه قنات‌هاي دوران عيلامي در دزفول است. ساده‌ترين سوال از مديران شهري اين است كه آيا تنها نقطه مناسب براي ساخت اين پروژه در تمام طول بلند رودخانه، دقيقا روي قنات‌هاي عيلامي است. آيا زمان آن نرسيده است كه به يك قرن تجربه مداخلات ناصواب و بيهوده در سايت‌ها و بافت‌هاي تاريخي پايان دهيم؟
دزفول، فروردين ۱۳۷۱: قريب 30 سال پيش وقتي كه اين عكس را مي‌گرفتم حتي در دورترين لايه‌هاي ذهنم اين گمان وجود نداشت كه بعدها نگاهم در عكس نه تنها بر بافت تاريخي شهر، بلكه به ساحل غربي رودخانه دوخته خواهد شد.