محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه ايران در جلسه نشست مجازي گفت‌وگوي مديترانه‌اي ISPI به مجموعه‌اي از سوالات مجري درباره پرونده هسته‌اي ايران، نحوه مبارزه ايران با ويروس كوويد19، تنش در رابطه تهران و واشنگتن، نگاه ايران به انتخابات ايالات‌متحده و روابط دو‌جانبه ايران با افغانستان، چين و... پرداخت.
وزير خارجه كشورمان در ابتداي سخنانش با بيان اينكه در حال حاضر ما با دو ويروس در جهان مواجه هستيم، گفت: اين جهان‌گيري بيماري كرونا نوعي تواضع را در ميان ما ايجاد كرد. پيش از اين گروهي احساس مي‌كردند كه قدرت بسياري دارند اما در مقابل اين ويروس معلوم شد كه چقدر ضعيف هستند. ويروس ديگر يكجانبهگرايي است. ما شاهد بيرون رفتن امريكا از همه تعهداتش هستيم. مردم در كشورهايي مانند ايران، ونزوئلا و سوريه همزمان با جهان‌گيري بيماري كرونا از فشارهاي امريكا هم رنج مي‌برند. بايد همگي درك كنيم كه به تنهايي از پس مشكلات برنمي‌آييم و بايد با هم همكاري كنيم تا
بر اين مشكلات غلبه كنيم. بايد باور كنيم
كه اشتباهات يكي از ما مي‌تواند به همه آسيب برساند.
ايران مكانيسم حل و فصل اختلاف را در 2016 فعال كرد
ظريف در ادامه در پاسخ به سوال مجري درباره اينكه آيا فكر مي‌كنيد برجام هنوز زنده است؟ گفت: من باور دارم كه توافق هسته‌اي يك دستاورد عظيم براي ديپلماسي بود. اين توافق از طريق تلاش سخت با ديپلماسي پيگير پيش آمد. همه طرف‌ها با چشم باز وارد اين مذاكرات شدند و همه متوجه بودند كه همه مشكلات را نمي‌توان يكجا حل كرد. ما در اين توافق به يك مصالحه رسيديم.
وزيرخارجه در توضيح مكانيسم حل و فصل اختلاف و تفاوت ديدگاه ميان ايران و 3 كشور اروپايي حاضر در برجام گفت: اولين نامه من به فدريكا موگريني سپتامبر 2016 بود، چراكه حتي در دوران باراك اوباما هم امريكايي‌ها تعهدات‌شان را در برجام اجرا نمي‌كردند. در آن نامه اشاره كردم كه امريكا براي صدور مجوز صادرات هواپيماهاي ايرباس به ايران 7 ماه تعلل كرد. من اولين‌‌بار در ماه نوامبر 2016 مكانيسم حل اختلاف را شروع كردم، چراكه در آن دوره كنگره امريكا با تمديد 10 ساله تحريم‌هاي ايران و عدم اقدام رييس‌جمهور امريكا براي وتوي اين قانون، باعث شد كه تعهدات امريكا زير پا گذاشته شود.
برخي در اروپا تصور مي‌كنند كه اروپايي‌ها اين مكانيسم را آغاز كرده‌اند در حالي كه اين ايران بود كه اولين شكايت‌ها را مطرح و اين سازوكار را درخواست كرد. اروپايي‌ها تعهدات مشخصي در برجام دارند كه اجرا نمي‌كنند. تعهد برجامي اروپا فقط يك امضا پاي كاغذ نيست بلكه تعهدات اروپا با اجراي دقيق و نمايش آثار آن معنا پيدا مي‌كند. كمپاني‌هاي اروپايي ايران را ترك كرده‌اند و اتحاديه اروپا هيچ اقدامي براي پيگيري حقوق اين خروج‌ها نكرده است.
وزير خارجه در ادامه افزود: تحريم‌هايي كه عليه ايران ايجاد شده است، غيرانساني‌ترين نوع تحريم است. هيچ بانكي نمي‌تواند حتي براي انتقال غذا و دارو هم پول ايران را منتقل كند. پول‌هاي ما در اروپا و كره‌جنوبي بلوكه شده است. امريكا مي‌گويد كه مي‌خواهد به ما كمك كند اما اجازه نمي‌دهد كه از پول خودمان استفاده كنيم، ما از امريكا كمك نمي‌خواهيم بلكه مي‌خواهيم از جلوي راه ما كنار بروند تا ما به پول‌هاي خود كه صدقه هم نيستند، دسترسي پيدا كنيم. ما اين روزها را تحمل مي‌كنيم و زنده مي‌مانيم اما اروپا بايد فكري به حال خودش بكند، آيا اتحاديه اروپا با اين شكل از يكجانبهگرايي زنده مي‌ماند؟
تحريم‌هاي ايران به شكل خودكار
لغو مي‌شوند
ظريف در ادامه افزود: هيچ‌كس قرار نيست تحريم‌هاي تسليحاتي ايران را لغو كند، قطعنامه‌هاي تحريمي
به خودي خود لغو مي‌شوند. كسي قرار نيست كار كند، اين يك ماده اساسي در توافق ما (برجام) است. فرصت 5 ساله در برجام، يك فرصت قطعي و غيرقابل تغيير بود و قابل تغيير نيست.
وزير خارجه در پاسخ به سوالي درباره عربستان گفت: حسن روحاني، رييس‌جمهور ايران به همه كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس به اضافه عراق يك نامه نوشت و ابتكار ايران براي امنيت منطقه را با عنوان «ابتكار صلح هرمز (HoPE)» به آنها ارايه داد. تمام كشورها جز عربستان و بحرين به اين نامه پاسخ مثبت دادند اما پاسخ عربستان به نامه ما بسيار منفي بود. من همين‌جا باز هم به آنها مي‌گويم، اگر آنها صلح و امنيت و رونق در منطقه مي‌خواهند بايد بدانند كه ايران همواره يك شريك حاضر و آماده براي گفت‌وگو در اين مورد است. تصور مي‌كنم كه رياض تمام اميد خود را به دولت ترامپ بسته است. ما تلاش كرديم براي مساله كرونا هم مذاكرات منطقه‌اي را آغاز كنيم. ايران پيشنهاد داد، وزراي بهداشت كشورهاي پيرامون خليج‌فارس با يكديگر مذاكره كنند، همه آماده بودند اما عربستان نپذيرفت.
تحريم باعث تغيير سياست نمي‌شود
ظريف با اشاره به اينكه ايالات‌متحده امريكا از جنگ اقتصادي و در واقع تروريسم اقتصادي استفاده مي‌كند تا بر هر كسي كه امريكا دوست ندارد فشار وارد كند، افزود: در تجربه ايران ثابت شد كه فشارهاي اقتصادي يك اقدام ديگرآزارانه است كه به مردم آسيب مي‌زند اما باعث تغيير سياست نمي‌شود. كاري كه آنها مي‌كنند، تغيير دادن سياست نيست، آزار مردم است چه در مورد ايران چه در مورد لبنان و چه در مورد ونزوئلا. امريكا هر جا كه مي‌تواند فشار وارد مي‌كند اين يك بخش جدايي‌ناپذير از سياست خارجي امريكاست.
وضع ترامپ خراب شده است
ظريف در پاسخ به سوالي درباره انتخابات آتي ايالات‌متحده گفت: من به عنوان يك تحليلگر حرف مي‌زنم، تحليلگران يك جام جهان‌نما ندارند و نمي‌توانند پيش‌بيني كنند. من بر‌اساس تحليل‌هايي كه مشاهده كردم، تصور مي‌كردم كه دونالد ترامپ باز هم رييس‌جمهور امريكا در دور دوم باقي مي‌ماند، اما اتفاقاتي اخيرا افتاده از‌جمله انتشار كتاب جان بولتون كه در‌نتيجه ترامپ بخشي از جايگاهش را در ميان راي‌دهندگانش از دست داده است. اما به عنوان وزير خارجه بايد بگويم كه براي ما فرقي نمي‌كند چه كسي در امريكا روي كار باشد، امريكا بايد غرامت مردم ايران را به خاطر سياست‌هايش عليه ايران بدهد. هر كس كه در كاخ سفيد باشد بايد غرامت آسيب‌هايي را كه توسط يك دولت در امريكا وارد شده است، جبران كند. ما با باراك اوباما موافقت امضا نكرديم. كسي كه با من مذاكره كرد، نماينده حزب دموكرات نبود بلكه وزير خارجه دولت ايالات‌متحده امريكا بود.
با فشار امريكا صندوق بين‌المللي پول پاسخ ما را نداده است
وزير خارجه در پاسخ به سوالي درباره درخواست وام ايران از صندوق بين‌المللي پول گفت: ما يكي از اولين كشورهايي بوديم كه درخواست وام از صندوق بين‌المللي پول داديم به‌ويژه در شرايطي كه تحريم‌هاي امريكا آسيب زيادي به توانايي ما براي مقابله با جهان‌گيري كرونا و شرايط بعد از شيوع بيماري زده بود. متاسفانه با فشار امريكا، صندوق بين‌المللي پول پاسخ ما را نداده است. امريكا علنا تلاش خود را براي جلوگيري از وام صندوق بين‌المللي پول نشان داده است. اين يك قلدري واضح است. ما درخواست اعانه نكرده‌ايم اين حق ماست و ما درخواست حق‌مان را كرده‌ايم.
وزير خارجه در ادامه افزود: ما دو برابر ديگر كشورها با مشكل مواجهيم. در كنار شيوع ويروس كرونا
تحت فشار بدترين جنگ اقتصادي عليه كشورمان هستيم. ما تلاش كرده‌ايم اما متاسفانه مردم ايران آسيب‌هاي زيادي ديده‌اند و مردم ايران مي‌دانند كه امريكا سعي مي‌كند آنها را خفه كند، همان كاري كه امريكايي‌ها عليه اقليت‌هاي خودشان انجام مي‌دهند. اين سياست مقابل ايران جواب نمي‌دهد و جواب نخواهد داد. همه هفته پيش جلسه شوراي امنيت را ديدند كه همه كشورهاي عضو شوراي امنيت و حتي متحدان امريكا از دولت امريكا خواستند كه به تعهداتش در برجام برگردد و حتي نزديك‌ترين متحدان امريكا هم نپذيرفتند كه امريكا حق استفاده از مكانيسم ماشه را دارد.
بزرگ‌ترين تأسفم عدم گفت‌وگو با برخي همسايگان است
وزير خارجه كشورمان در پايان گفت: ديپلماسي لازمه حقوق بين‌الملل است، صلح جهاني بدون ديپلماسي وجود ندارد. ما 8 سال با عراق جنگيديم و عاقبت با ديپلماسي توانستيم اين جنگ را پايان دهيم. كساني كه بدون جنگ و خونريزي بتوانند مسائل را حل كنند، حاكمان بهتري هستند. در ديپلماسي همه مي‌توانند برنده باشند. بزرگ‌ترين دستاورد من اين بود كه توانستيم موضوعي كه ممكن بود به جنگ برسد را از طريق ديپلماسي حل كردم، ساده نبود اما با مذاكرات سخت و پيگيرانه آن را حل كرديم نه فقط ميان دو كشور بلكه با چندين كشور. بزرگ‌ترين تاسف من اين است كه نتوانستم با برخي همسايگان‌مان راهي براي گفت‌وگو پيدا كنم. اميدوارم كه تا پايان حضورم در وزارت خارجه بتوانم اين گره را باز كنم.