نگاه به كتاب سرودهاي بي‌تكرار
نشستن بر خوان 12 شاعر
محمود فاضلي
كردستان را از ديرباز به عنوان سرزمين فرهنگ و هنر مي‌شناسند؛ دياري كه مردان و زنان هنرمندي در آن زيسته و بر غناي فرهنگي ايران‌زمين افزوده‌اند. سخن از شعر است و انقلاب؛ بدون شك شعر از اصيل‌ترين و ناب‌ترين جنبه‌هاي هر فرهنگي قلمداد مي‌شود و كردستان ديار شاعران بي‌نظيري چون گلشن كردستاني، عبدالرحمن شرفكندي متخلص به ماموستا هژار، محمدامين شيخ‌الاسلامي متخلص به ماموستا هيمن، سيد محمد بالخي متخلص به محوي و... بوده است كه به قدر كافي معرف و گوياي جامعه فرهنگي كردستان بوده و هستند. زندگي و زيستگاه كردها با ادبيات و شعر عجين است؛ حضور شعر در روستاها به هنگام دوشيدن شير گوسفندان، قالي بافتن، لالايي‌هاي دلنواز مادران براي نوزادان يا ترانه‌هاي بي‌نظير و خوش‌آواي كردي در مراسمات شادي و عزا گواه اين ادعاست. وقوع انقلاب اسلامي در ايران با تاثيرات زيادي در تاريخ جهان همراه بود. خطه كردستان به عنوان يك نقطه كانوني وحدت بخش ايران، همواره در تاثير و تاثر متقابل با انقلاب 57 قرار داشته است. شاعران انقلابي كردستان چون پيشينيان خود در زمينه شعر اعتراضي (عليه ظلم و جور) نداي حمايت از مظلوم سر دادند و در دفاع از مظلوم برآمدند و به استقبال انقلاب رفتند. در كردستان ضرباهنگ انقلاب با صداي لالايي مادران و نينوازي‌هاي پدران در ميانه كوه‌هاي زاگرس طنين‌انداز شد. شاعران پيشكسوت اين خطه اشعار و آوازهاي انقلاب و پايداري را با باوري دروني و ايماني كامل سرودند و در گوش زمان به پژواك درآوردند. راه آنان سرشار از شوق و اميد براي فردايي بهتر بود. تحول برآمده از انقلاب را به بند كلمات، رديف و قافيه شعر كشيدند و الگويي شدند براي شاعران جوان. به راستي كه هنرمندان كردستان فرزندان زمان خويش بودند. جوانه‌هاي رسته در عرصه شعر انقلاب و پايداري، ريشه در زمين شاعران پيشكسوت قوي داشتند. شاعران نسل سوم علم نيز ميراث شاعراني را به دوش گرفتند كه بيشترشان در گمنامي دم فرو بستند و نگاه از اين جهان برگرفتند. يكي از ويژگي‌هاي شاعران كرد آن است كه از كودكي به شعر سرودن پرداخته‌اند، اين ناشي از روح لطيف حاكم بر مناطق روستايي و خوش آب و هواي اين منطقه است. فرهنگ حاكم بر زندگي اكراد آنان را احساساتي، فرهيخته و خوش‌طبع بار آورده است. زنان كرد نيز به شعر سرودن پرداخته و موفق بوده‌اند. روح حماسه در اشعار زنان كرد نيز جريان دارد. بانوان كرد لطافت باران و سختي صخره‌هاي مناطق كردنشين را باهم دارند و طبع‌شان چون لباس‌هاي محلي‌شان رنگارنگ و شاد است. ديگر آنكه از گفته‌هاي شاعران چنين برمي‌آيد كه فضاي مدرسه و خانواده هر يك به سهم خود در پروراندن ذوق شعري دخالت داشته است. معلمان، پدران و مادران به تشويق فرزندان‌شان پرداخته‌اند و از آنان شاعران ميهني ساخته‌اند و در نهايت فضاي انقلاب و جنگ نيز به‌شدت در روحيه و شعر شاعران كردستان موثر بوده است. شاعران نوجوان و جوان به نوعي و شاعران ميانسال و كهنسال به گونه‌اي ديگر از فضاي جبهه و جنگ و انقلاب و اغتشاشات منطقه‌اي و محلي تاثير پذيرفته‌اند. آنان در قالب‌هاي مختلف و متنوع به مضامين متعدد عرفاني، سياسي، اجتماعي و حماسي پرداخته‌اند. در اين پروژه نويسنده درصدد بوده است تا با شناسايي و معرفي زاد و زيست 25 نفر از شاعران عرصه ادب پايداري، حضور و نقش آنان در ساخت ساحت فرهنگي كشور را براي تاريخ يادآور باشد. اما تقدير به گونه‌اي ديگر رقم خورد چرا كه در فرآيند زمانبر تحقيق برخي از آنها رخ در نقاب خاك كشيدند و بعضي نيز امكان و توان مصاحبه نيافتند. در منزل آخر نويسنده توانسته است بر خوان سخن، خاطره و شاعرانه‌هاي دوازده شاعر در شهرهاي سنندج، بيجار، قروه، سقز و تهران؛ در فضايي كاملا گرم و صميمي بنشيند. ماحصل مصاحبه كه قريب پنجاه ساعت گفت‌وگو با اين هنرمندان بود را تحت عنوان خاطرات شاعران انقلابي كردستان پياده‌سازي، ويرايش و بدون كوچك‌ترين دخل و تصرفي در گفته‌هاي آنان در حد توان تنظيم كرده تا شرط امانتداري را به جاي آورد. در بخش ديگري از كتاب از هر شاعر، يك شعر و بعضا دو شعر را گلچين كرده و براي معرفي به مخاطبان با قلم و كلام اين هنرمندان گنجانده است. شيوه مصاحبه در اين پروژه مصاحبه فردي و با هدف حفظ ميراث فرهنگي كردستان در حيطه شعر پايداري است. در تدوين مصاحبه‌هاي فردي كه حاصل گفت‌وگو درباره زندگي يك نفر اســت؛ ترتيب تدوين براساس شــغل، جايگاه و سياست‌ها، سليقه تدوينگر و نقاط قوت مصاحبه متفاوت است كه در اين كتاب سعي تدوينگر بر اين بوده است تا شيوه‌اي يكدست را بر اساس سير تكاملي زندگي از ابتدا تا زمان مصاحبه پيش بگيرد. در آغازين صفحات كتاب پس از يادداشت مولف بخشي با عنوان «درآمدي بر شعر پايداري كردستان» گنجانده شده است كه حاصل مطالعه، تحقيق و تفحص در باب شعر پايداري كردستان است. گفتني است اين بخش برخلاف تعداد اندك صفحات آن به قدر و اندازه مصاحبه با شاعران و پياده‌سازي و تدوين آن به ويژه از اين نظر كه تا كنون كسي اقدام به چنين كاري به خصوص در باب شعر نكرده بود؛ زمانبر و طاقت فرسا بود. نويسنده نهايت كوشش خود را به كار بسته است تا با معرفي شاعران انقلابي كردستان و پژوهشي هر چند مختصر در باب قالب و مضامين ادبيات پايداري، شعر و ادب انقلاب تصويري موجز از تاثير انقلاب اسلامي ايران بر شعر شاعران كردستان ارايه دهد.