مجموعه گزارش‌هايي از بيروت
عروس مديترانه
درآتش وخون
همراه با گزارش تصويري از بندر بيروت بعد از انفجار
شهاب شهسواري
يك روز بعد از انفجار مهيبي كه عصر روز دوشنبه، بيروت پايتخت لبنان را لرزاند، تصاوير منتشر شده از اطراف محل حادثه از تخريب گسترده و وسيع انفجار خبر مي‌دهند. به گفته مقام‌هاي هلال احمر لبنان، دست‌كم ۱۰۰ نفر در اين انفجار مهيب جان خود را از دست دادند و بيش از ۴۰۰۰ شهروند لبناني مجروح شدند. در شرايطي كه لبنان در بدترين وضعيت اقتصادي سالهاي گذشته‌اش به سر مي‌برد و زانوي فشار امريكا و شيوع ويروس كرونا گريبان اقتصاد و امنيت شكننده ملت لبنان را فشار مي‌دهد، حادثه رخ داده در بندر بيروت به دردهاي ملت مقاوم لبنان اضافه كرد. در پي اين حادثه در حالي كه كشورهاي جهان براي كمك به مردم لبنان بسيج شده‌اند، برخي دولت‌ها همچون ايالات متحده امريكا در حال دامن زدن به شكاف‌ها در لبنان هستند از جمله اينكه روز چهارشنبه وزير خارجه امريكا به جاي تماس با همتاي لبناني خود با نخست‌وزير مستعفي لبنان، سعد حريري تماس تلفني گرفت تا رسما نشان دهد حتي در شرايط اضطراري هم حاضر به دست برداشتن از سياست فشار و تحريم عليه مردم لبنان نيست و دولت كنوني اين كشور را به رسميت نمي‌شناسد.بر اساس اولين گزارش‌ها از دليل حادثه‌اي كه سراسر شهر لبنان را عصر سه‌شنبه لرزاند، يك انبار بزرگ حاوي «نيترات آمونيوم» بر اثر آتش‌سوزي دچار انفجار شده است. نيترات آمونيوم يك ماده شيميايي است كه در زراعت و به عنوان كود شيميايي مصرف دارد هر چند به دليل اشتعال‌پذيري بالا و امكان انفجار در دماي بالا از اين ماده گاهي در ساخت سلاح‌هاي انفجاري هم استفاده مي‌شود. هنوز عامل اصلي حادثه روشن نشده است و مقام‌هاي لبنان از جمله رييس‌جمهور و نخست‌وزير گفته‌اند كه تحقيقات در مورد اين حادثه را تا زمان روشن شدن عاملان آن ادامه مي‌دهند. در ساعات اوليه انتشار خبر حادثه، گمانه‌زني‌هايي در مورد دخالت خارجي در اين حادثه مطرح شد. برخي شاهدان عيني در لحظات اوليه در مصاحبه‌هاي‌شان مدعي شده بودند كه صداي هواپيماهايي را شنيده‌اند. به علاوه شايعاتي در مورد خرابكاري‌هاي خارجي از سوي دولت رژيم اشغالگر همسايه يا دولت‌هايي مانند ايالات متحده امريكا منتشر شد. برخي رسانه‌ها نيز مدعي انفجار در انبار اسلحه متعلق به حزب‌الله لبنان يا تعلق مواد شيميايي به اين گروه براي ساخت اسلحه شدند. هيچ يك از اين گمانه‌زني‌ها از سوي منابع رسمي تاييد نشد و تمامي مقام‌هاي لبناني تاكيد كردند كه حادثه روز سه‌شنبه به دليل اهمال و سوءمديريت در نگهداري از كود شيميايي رخ داده است. كنال عبدالصمد، وزير اطلاع‌رساني لبنان در اظهاراتي در اين مورد گفت:«حجم انفجار باعث شده، مقامات لبناني تصور كنند كه حمله‌اي خارجي بوده اما دستگاه‌هاي امنيتي لبنان گفته‌اند كه در اصل هيچ دليلي كه اين فرضيه را ثابت كند، وجود ندارد اما به هر حال تحقيقات ادامه داد و نتايج آن واقعيت را فاش خواهد كرد.»مقام‌هاي لبنان گفته‌اند كه محموله نيترات آمونيوم ذخيره شده در انبار شماره ۱۲ بندر بيروت حدود ۶ سال پيش به دليل عدم رعايت مقررات تجاري توقيف شده و در اين محل نگهداري مي‌شد. گفته مي‌شود، محموله ضبط شده در بندر بيروت با يك كشتي روسي به صورت قاچاق وارد اين بندر شده كه توسط ماموران گمرك ضبط مي‌شود. به گفته منابع محلي تاكنون بارها دستگاه‌هاي مسوول نسبت به خطرناك بودن ذخيره طولاني‌مدت اين مواد هشدار داده بودند و خواستار صادرات آن به خارج يا نگهداري در محلي خارج از شهر شده بودند.
همدردي مقام‌هاي جهان
از زمان انتشار خبر انفجار مهيب بيروت، بسياري از سران كشورها و شخصيت‌هاي برجسته جهاني نسبت به اين حادثه واكنش نشان دادند و با دولت و مردم لبنان همدردي كردند. بر اساس گزارش‌ها پاپ فرانسيس رهبر كاتوليك‌هاي جهان، حسن روحاني رييس‌جمهور اسلامي ايران، شي جين‌پينگ رييس‌جمهور چين، رييس شوراي اروپا، امير قطر، امانوئل ماكرون رييس‌جمهور فرانسه و تعدادي ديگر از كشورهاي جهان از جمله هلند، بريتانيا، قبرس، تركيه و سوريه مراتب تسليت و همدردي خود را به ملت و دولت لبنان ابلاغ كردند. جنبش مقاومت اسلامي فلسطين، انصارالله يمن، دولت سوريه و گروه‌هاي عضو حشدالشعبي عراق نيز در پيام‌هايي اين حادثه را به دولت و ملت لبنان تسليت گفتند.
درخواست تحقيقات شفاف
ميشل عون، رييس‌جمهوري لبنان روز چهارشنبه ضمن بازديد از محل انفجار عصر گذشته در بندر بيروت در نشست كابينه گفت: تحقيقات براي روشن شدن ابعاد و ابهامات انفجار ادامه دارد و مسوولان مقصر در اين امر محاكمه خواهند شد. به گزارش خبرگزاري لبنان، عون در نشست روز گذشته كابينه گفت: نمي‌توان با هيچ حرف و سخني وحشت فاجعه ديشب بيروت را توصيف كرد. فاجعه‌اي كه پايتخت را به شهري ويران شده تبديل كرد. اكنون زمان حزن و اندوه براي شهدا و زخمي‌ها و افراد مفقود شده است. اين شوك بزرگي براي همه لبناني‌ها بود. من آنها را به همبستگي و اتحاد براي پشت سر گذاشتن عواقب و آثار اين فاجعه مي‌خوانم. او گفت: مصمم هستيم كه در اسرع وقت ممكن روند تحقيقات را براي مشخص شدن ابعاد، ابهامات و شرايط موجود ادامه دهيم و مسوولان و مقصران اين انفجار را محاكمه كنيم و سخت‌ترين مجازات‌ها را برايشان در نظر بگيريم. همچنين نتايج تحقيقات را كه كميته حقيقت‌ياب قرار است، انجام دهد در نهايت شفافيت اعلام خواهيم كرد. رييس‌جمهوري لبنان از لبناني‌هايي كه براي ارايه كمك و حمايت به محل انفجار و بيمارستان آمده‌اند، قدرداني كرد و گفت آنها با اين اقدام تصويري از مهين‌پرستي و خيرخواهي براي كشورشان را به نمايش گذاشتند. او در ادامه گفت: از مسوولان كشورهاي دوست و برادر كه با ما تماس گرفتند و حمايت و پشتيباني خود را از ملت لبنان اعلام كردند، قدرداني مي‌كنم و از آنها مي‌خواهم كه هر چه سريع‌تر كمك‌هاي خود را براي پشتيباني از بيمارستان‌ها و خانواده‌هاي آسيب ديده ارسال كنند. به گزارش رسانه‌هاي لبنان، عون قبل از ظهر ديروز همراه با جوزف عون، فرمانده ارتش از محل انفجار بندر بيروت ديدن كرد و در جريان گزارش ريمون خطار، مديركل دفاع مدني و شماري از مسوولان و افسران در خصوص ميزان خسارت‌ها و آسيب‌هاي وارده بر اثر اين انفجار و نيز روند عمليات امدادرساني قرار گرفت. حسن دياب، نخست‌وزير لبنان هم كه در پي اين حادثه 3 روز عزاي عمومي در كشور اعلام كرده بود در سخناني گفت:«اين ضربه واقعا بزرگ بود و مردم خانواده، فرزندان و خانه خود را از دست دادند. ميزان فاجعه كه ما با آن بيدار شديم بسيار بيش از آن است كه توصيف شود.» او افزود:«انجام تحقيقات درباره اين انفجار اولويت ماست و نتايج آن نيز بايد سريع روشن شود.»عصر روز گذشته بود كه هیات وزیران لبنان مصوب کرد تمامی مسوولان بندر بیروت تا زمان مشخص شدن مسوولیت انفجار بیروت در بازداشت خانگی باشند. دولت لبنان همچنین فرماندهی ارتش را مامور کرده است که تمامی افراد مرتبط با پرونده نیترات آمونیوم را تا پایان تحقیقات در این زمینه در بازداشت خانگی نگه دارد.
تماس تلفني ظريف با وزير خارجه لبنان
مقام‌هاي ايران از رييس‌جمهور تا وزير خارجه گرفته تا معاون اول رييس‌جمهور، وزير كشور، فرمانده سپاه پاسداران، سخنگوي دولت و نمايندگان مجالس در بيانيه‌هايي جداگانه حادثه ديروز را به دولت و ملت لبنان تسليت گفتند و اظهار آمادگي كردند تا كمك‌هاي ضروري را در اختيار اين كشور قرار دهند. وزير امور خارجه كشورمان در گفت‌وگوي تلفني صبح ديروز با شربل وهبه، وزير امور خارجه لبنان با اعلام مراتب همدردي با ملت و دولت لبنان، جان باختن شهروندان لبناني در حادثه انفجار مخزن در بندر بيروت را به همتاي لبناني و ملت و دولت اين كشور تسليت گفت. شربل وهبه، وزير خارجه لبنان دقيقا يك روز پيش از اين حادثه كار خود را بعد از استعفاي وزير خارجه پيشين، ناصف حتي آغاز كرده بود. دكتر ظريف در اين گفت‌وگو با اعلام اينكه جمهوري اسلامي ايران در تمامي سطوح در كنار ملت و دولت لبنان قرار دارد، آمادگي كشورمان بر اساس دستور رياست محترم جمهوري اسلامي ايران براي ارايه كمك در قالب نيازهاي ضروري و زيرساختي همچنين نيازهاي فوري به خصوص در حوزه انسان‌دوستانه به كشور دوست و برادر لبنان را به اطلاع وزير امور خارجه لبنان رساند.ظريف بعد از اين تماس تلفني با انتشار پيامي در حساب كاربري شبكه اجتماعي توييتر خود نوشت:«در تماس با آقاي شربل وهبه وزير امور خارجه لبنان، همبستگي قاطع و راسخ ايران با لبنان را تكرار كردم. ايران در حال ارسال بيمارستان صحرايي و دارو براي كمك به امدادرساني در برابر اين فاجعه است. ايران در كنار لبنان مي‌ايستد.» وزير امورخارجه كشورمان شب گذشته نيز ساعتي بعد از انتشار خبر انفجار مهيب در بندر بيروت با انتشار توييت‌هايي به زبان فارسي و انگليسي با بازماندگان اين حادثه و مردم لبنان ابراز همدردي كرده بود.به گفته مقام‌هاي سفارت جمهوري اسلامي ايران در لبنان، اولين محموله كمك‌هاي ايران به لبنان ديروز به اين كشور رسيد. مقام‌هاي جمعيت هلال احمر ايران گفته‌اند كه اين محموله شامل مواد غذايي و امكانات پزشكي است.
سفر رييس جمهور فرانسه به بيروت
شبكه BFN به نقل از كاخ اليزه اعلام كرد كه امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه امروز پنجشنبه به بيروت سفر مي‌كند و قرار است با مقامات سياسي لبنان ديدار و رايزني كند. هنوز مشخص نيست اين سفر از قبل برنامه‌ريزي شده بود يا به خاطر انفجار مهيب روز گذشته در بندر بيروت كه اوضاع اين كشور را در تمامي ابعاد تحت تاثير قرار است، انجام مي‌شود. امانوئل ماكرون، رييس‌جمهوري فرانسه بامداد چهارشنبه اعلام كرد كه كشورش براي كمك‌رساني پس از انفجار خونين شهر بيروت، پايتخت لبنان كه نزديك به ۸۰ كشته و بيش از 4 هزار زخمي بر جاي گذاشته، چندين تن تجهيزات پزشكي به اين كشور مي‌فرستد. ماكرون همچنين خاطرنشان كرد كه فرانسه گروهي از پزشكان اورژانس را نيز به لبنان مي‌فرستد، جايي كه براي پشتيباني از بيمارستان‌هاي بيروت در سريع‌ترين زمان ممكن وارد اين شهر خواهند شد.
واكنش بي‌رمق و تماس تلفني با آدم اشتباهي
دولت ايالات متحده امريكا كه با سال‌ها سابقه اشغالگري، كمك به همسايه اشغالگر و حالا تحريم و فشار حداكثري، خود عامل بسياري از مشكلات كنوني در لبنان است در واكنش به حادثه سه‌شنبه بيروت، واكنشي بي‌رمق و خسته نشان داد. دولت ايالات متحده امريكا كه چندان نشاني از هماهنگي و استراتژي واحد در سياست خارجي آن ديده نمي‌شود ابتدا عامل حادثه را يك «حمله وحشتناك» توصيف كرد. اما بعد از اين اظهارنظر شتاب‌زده رييس‌جمهور امريكا، ساعت‌ها وقت لازم بود تا دستگاه سياست خارجي او به اين حادثه واكنش نشان دهد. عاقبت بعد از ساعت‌ها وزير خارجه امريكا در حساب كاربري توييتر خود نوشت كه دولتش «در حال بررسي وضعيت» است. پمپئو نوشت:«ما در حال بررسي وضعيت هستيم و براي كمك به مردم لبنان جهت نجات از اين تراژدي وحشتناك آماده هر گونه كمكي هستيم.» چندين ساعت بعد از اين توييت بود كه مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا به رغم «بررسي وضعيت» در حركتي بسيار عجيب بدون تماس با مقام‌هاي لبنان، تلفن نخست‌وزير پيشين اين كشور، سعد حريري را شماره‌گيري كرد. پمپئو در تماس تلفني با الحريري با تسليت نسبت به كشته شدن شهروندان لبناني در حادثه انفجار مهيب ديروز بيروت كه دست‌كم يكصد كشته بر جاي گذاشته، مدعي شد كه امريكا كمك‌هاي فوري براي لبنان براي مواجهه با تبعات اين انفجار ارسال خواهد كرد. براي وزير خارجه امريكا دست‌كم ۲۴ ساعت وقت لازم بود تا شماره تلفن نخست‌وزير لبنان را پيدا كند. او عاقبت عصر روز چهارشنبه و ۲۴ ساعت بعد از حادثه با حسن دياب، نخست‌وزير لبنان تلفني تماس گرفت و ادعا كرد كه واشنگتن آماده كمك فوري به لبنان است. اين اظهارات در شرايطي بيان مي‌شود كه به دليل تحريم‌ها و فشارهاي دولت امريكا، وضعيت اقتصادي لبنان به شدت بحراني شده است.ساعتي بعد از اظهارات دونالد ترامپ، رسانه‌ها در مصاحبه با مقام‌هاي نظامي امريكا متوجه شدند كه اظهارات دونالد ترامپ مطابق معمول اظهاراتي بي‌پايه و اساس و في‌البداهه بوده است. يك مقام پنتاگون درباره نظر ترامپ به شبكه سي‌ان‌ان گفته است، نمي‌دانيم ترامپ از چه چيزي صحبت كرده است. يكي از مقام‌هاي نظامي امريكا به سي‌ان‌ان گفت: اگر نشانه‌هايي از اين مساله بود، امريكا فورا تدابيري براي حفاظت از كاركنان و نيروهاي خود در منطقه اتخاذ مي‌كرد اما هيچ دستوري تاكنون صادر نشده است. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا روز سه‌شنبه ساعتي بعد از حادثه بيروت در نشست خبري با خبرنگاران گفته بود كه به نظر مي‌رسد اين انفجار ناشي از يك حمله وحشتناك باشد. رييس‌جمهور امريكا اضافه كرده بود كه سران نظامي امريكا ارزيابي كرده‌اند كه به نظر مي‌رسد، انفجارهاي بيروت ناشي از يك حمله يا يك بمب باشد. در واكنش به اين اظهارنظر دو مقام سابق «آژانس اطلاعات مركزي» امريكا(سي‌آي‌اِي) كه در غرب آسيا مستقر هستند در اين خصوص به نيوزويك گفتند هيچ شواهدي دال بر وقوع حمله از سوي رژيم صهيونيستي وجود ندارد. سفارت لبنان هم در واكنش به اين اظهارات گفته بود:«تا آنجا كه دولت لبنان مي‌داند تا به اين لحظه شواهدي به دست نيامده است كه نشان دهد اين حادثه بر اثر حمله‌اي عامدانه يا هر گونه بمب‌گذاري اتفاق افتاده باشد.»
اتهام‌زني حريري به دولت كنوني
سعد حريري، نخست‌وزير پيشين ساعاتي بعد از آنكه بدون داشتن مسووليتي در دولت با وزير خارجه امريكا تلفني گفت‌وگو كرد از فرصت حادثه تراژيك در لبنان استفاده كرد تا به رقباي سياسي خودش حمله كند و دولت كنوني را عامل اين انفجار معرفي كند. حريري كه دست‌كم ۴ سال از دوران ۶ سالهاي كه مواد شيميايي عامل انفجار روز سه‌شنبه در بندر بيروت انبار بودند، نخست‌وزير اين كشور بود، دولت حسن دياب را كه ۶ ماه است، مسووليت دولت را در اختيار گرفته، عامل اين حادثه معرفي كرد.حريري در بازديد از محل حادثه اظهار كرد: بيروت قرباني شده است و هيچ فردي در آن وجود ندارد كه آسيب نديده باشد؛ زخم بيروت عميق است. حريري خاطرنشان كرد كه آماده است تا مسووليت را به عهده بگيرد و هر شخصي كه دستي در اين امر دارد بايد مسووليت را عهده‌دار شود و پاسخگو باشد. او ادامه داد: لبنان بايد دست به دامن دوستان خارجي شود تا درباره انفجار تحقيق شود. اين دولت و اين عهد مسوول آنچه ديروز رخ داد، هستند. ديروز بيروت را كشتند.
بيانيه حزب‌الله
حزب‌الله حادثه انفجار در بندر بيروت را فاجعه‌اي دردناك براي ملت لبنان خواند و لبناني‌ها را به وحدت و همبستگي در اين مصيبت فرا خواند. در اين بيانيه، حزب‌الله همه ملت لبنان اعم از جريان‌هاي سياسي و احزاب مختلف را به وحدت دعوت كرده است. در بيانيه حزب‌الله لبنان تاكيد شده كه اين حزب لبناني با همه امكانات خود براي مقابله با مصيبت رخ داده، وارد عمل خواهد شد. حزب‌الله براي بازماندگان حادثه انفجار مخزن نيترات سديم در بندر بيروت صبر طلب كرد و از تلاش‌هاي صورت گرفته از سوي نيروهاي امدادي اعم از كادر پزشكي و درماني، نيروهاي امداد و نجات تقدير و اعلام كرد: كار بزرگي از سوي نيروهاي امدادي در اين روز صورت گرفت.
تل آويو: ما نبوديم!
ابعاد حادثه روز سه‌شنبه به حدي بود كه بلافاصله رسانه‌ها و كارشناسان از احتمال حمله نظامي به پايتخت لبنان سخن گفتند. انگشت اتهام چنين حمله‌اي بلافاصله به سوي اصلي‌ترين دشمن لبنان، رژيم همسايه جنوبي نشانه رفت. اما از همان ساعات اوليه، مقام‌هاي تل‌آويو خيل تكذيب‌ها در مورد نقش خودشان در اين حادثه را روانه رسانه‌ها كردند. به گزارش ايرنا، يك مقام رژيم صهيونيستي ادعا كرد كه اين رژيم با انفجار بزرگ روي داده در اسكله بندر بيروت ارتباطي ندارد. نام و مقام اين فرد توسط القدس العربي كه اين خبر را منتشر كرده بود، اعلام نشده است. گابي اشكنازي، وزير خارجه رژيم نيز پيش‌تر مدعي شد كه احتمالا اين حادثه ناشي از آتش‌سوزي بوده است. اشكنازي نسبت به هر گونه پيش‌بيني در اين خصوص هشدار داد. اشكنازي با توجه به انگشت اتهام نشانه رفته به سوي دولتش در مصاحبه انتشار يافته در شبكه تلويزيوني ۱۲ اين رژيم افزود: من دليلي براي تكذيب گزارش‌هاي انتشار يافته در خصوص حادثه بودن انفجار بيروت نمي‌بينم. از سوي ديگر «بني گانتس» وزير جنگ نيز مدعي شد كه اسراييل پس از انفجار به لبنان پيشنهاد ارايه كمك‌هاي بشردوستانه كرده است. در بيانيه مكتوب گانتس و اشكنازي آمده كه «اسراييل توسط كانال‌هاي امنيتي و ديپلماتيك بين‌المللي با بيروت تماس برقرار كرده و به دولت لبنان پيشنهاد كمك‌هاي پزشكي و بشردوستانه كرده است.»