وال استريت ژورنال محل تاسيسات تهيه كيك زرد
در عربستان سعودي را فاش كرد
جهش هسته‌اي رياض
گروه ديپلماسي| «عربستان سعودي با كمك چين در حال توسعه برنامه هسته‌اي خود است.» اين جمله خلاصه افشاگري است كه وال استريت ژورنال شامگاه سه‌شنبه و همزمان با انتشار زنجيره‌اي از اخبار درباره انفجارهاي مهيب در بيروت، پايتخت لبنان منتشر كرد. گزارشي كه احتمالا در اخبار منتشر شده درباره حادثه در بيروت فعلا توجه چنداني به آن نشده اما جزييات آن قابل توجه است. درست در روزهايي كه امارات متحده عربي از راه‌اندازي نخستين رآكتور هسته‌اي در كشوري عربي خبر مي‌دهد و البته ايالات متحده امريكا به دنبال به صفر رساندن فعاليت‌هاي هسته‌اي مشروع ايران است، يك رسانه امريكايي از محل توليد كيك زرد در عربستان سعودي كه متحد منطقه‌اي واشنگتن به حساب مي‌آيد، پرده‌برداري كرده است. گزارش وال استريت ژورنال اين‌گونه آغاز مي‌شود: پادشاهي سعودي مي‌گويد كه دنبال برنامه صلح‌آميز هسته‌اي است، اما ايالات متحده نگران جاه‌طلبي‌هاي رياض در رسيدن به سلاح هسته‌اي است. عربستان سعودي با كمك چين تاسيساتي براي توليد كيك زرد اورانيوم تاسيس كرده است؛ تاسيساتي كه از آن براي سوخت رآكتورهاي هسته‌اي استفاده مي‌شود. اين حركت از سوي عربستان كه كشوري نفتخيز به حساب مي‌آيد، گام بلندپروازانه‌اي براي پيشرفت در تكنولوژي هسته‌اي است. تاسيساتي كه عربستان توليد كيك زرد را در آن آغاز كرده تاكنون رسما اعلام نشده بود و در منطقه پرجمعيتي در شمال غربي عربستان قرار دارد كه همين مساله باعث نگراني ايالات متحده و متحدان اروپايي واشنگتن درباره برنامه هسته‌اي عربستان شده است. برخي مقام‌هاي امريكايي مي‌گويند كه عربستان سعودي گزينه دسترسي به سلاح هسته‌اي را از روي ميز كنار نگذاشته است . هرچند كه عربستان سعودي تا نقطه رسيدن به سلاح اتمي فاصله بسياري دارد اما همين حركت‌هاي مخفيانه و به دور از چشم عربستان در حوزه هسته‌اي كنگره امريكا را به شدت نگران كرده است. در كنگره يك گروه فراحزبي نگراني‌هاي جدي را درباره برنامه اتمي عربستان مطرح كرده به خصوص آنكه محمد بن سلمان وليعهد عربستان سعودي در سخناني در سال 2018 ادعا كرده بود كه اگر ايران به بمب اتمي دست پيدا كند، عربستان هم به سرعت در همين مسير قرار خواهد گرفت. اين مساله مي‌تواند حساسيت‌هايي در اسراييل هم ايجاد كند، چراكه در تل‌آويو نيز فعاليت‌هاي هسته‌اي در منطقه غرب آسيا به خوبي و با دقت رصد مي‌شود. به گزارش «اعتماد»، وال استريت در حالي از نگراني‌هاي اسراييل درباره برنامه هسته‌اي عربستان سعودي نوشته كه اسراييل داراي زرادخانه‌هاي هسته‌اي است كه تاكنون پاي هيچ بازرسي از آژانس بين‌المللي انژري اتمي به آنجا باز نشده است. به گزارش وال استريت ژورنال، وزير انرژي عربستان سعودي ادعاي ساخت تاسيسات توليد كيك زرد در منطقه قيد شده در گزارش اين رسانه را رد كرده و در بيانيه عربستان در اين خصوص آمده كه رياض با كمك چين اقدام به اكتشاف اورانيوم در مناطق مشخصي از عربستان كرده است. عربستان سعودي تاكنون هيچ گونه برنامه اعلام شده تسليحاتي هسته‌اي يا ظرفيتي براي غني‌سازي نداشته اما به صراحت اعلام كرده كه به دنبال استقلال بيشتر از نفت به عنوان تنها منبع انرژي است و به همين دليل برنامه ساخت نيروگاه هسته‌اي دارد. با اين همه وال استريت ژورنال در گزارشش ادعا كرده كه مقام‌هاي اروپايي و امريكايي تلاش كردند اخبار مربوط به توليد كيك زرد در عربستان با همكاري چين را مخفي نگه دارند. البته كارشناسان مسائل فني و پروتكلي هسته‌اي مي‌گويند كه حتي راه‌اندازي چنين تاسيساتي نيز براي عربستان غيرقانوني به حساب نمي‌آيد. در گزارش وال‌استريت آمده كه حتي پس از دسترسي يك كشور به كيك زرد هم مسير طولاني و پيچيده‌اي براي توليد بمب اتم بايد طي بشود. يك كارشناس خلع سلاح در اين رابطه به وال استريت ژورنال مي‌گويد: شايد راه‌اندازي تاسيسات توليد كيك زرد يكي از زنجيره‌هاي برنامه طولاني مدت رياض براي مقابله با ايران به عنوان كشور داراي تكنولوژي پيشرفته هسته‌اي باشد و شايد هم يكي از مراحل برنامه غني‌سازي اورانيوم. اولي هاينونن از كارشناسان مسائل خلع سلاح نيز در گفت‌وگو با اين رسانه امريكايي تاكيد مي‌كند كه راه‌اندازي تاسيسات كيك زرد در عربستان سعودي به معناي اين است كه رياض تمام گزينه‌ها را روي ميز حفظ كرده است. هاينونن اشاره مي‌كند كه توليد كيك زرد به تنهايي نگران‌كننده نيست و زماني كه اين محصول در چرخه غني‌سازي قرار بگيرد، زنگ خطرها به صدا درآمده است. البته اين مقام سابق در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اين سوال را از مقام‌هاي سعودي مي‌پرسد كه اگر برنامه شما صلح‌آميز است چرا آنها را مخفي كرده و درباره آن شفاف‌سازي نكرديد؟ به گزارش وال‌استريت ژورنال، سفارت چين در واشنگتن حاضر نشده به پرسش‌هاي اين رسانه درباره كميت و كيفيت همكاري‌هاي پكن با رياض در زمينه هسته‌اي پاسخ بدهد. وزارت خارجه ايالات متحده نيز به اين سوال كه آيا دليل راه‌اندازي اين تاسيسات را از مقام‌هاي عربستان جويا شده و چه پاسخي گرفته، جوابي ندادند. البته در پاسخي كه وزارت خارجه به اين رسانه امريكايي داده آمده است كه واشنگتن تبعات و خطر همكاري‌هاي هسته‌اي با چين را به تمام متحدان خود گوشزد كرده است. در حالي كه به نظر مي‌رسد برنامه همكاري چين با عربستان در توليد كيك زرد و راه‌اندازي تاسيساتي به اين منظور تا پيش از گزارش وال استريت ژورنال علني نشده بود، اما در همين گزارش اشاره شده كه دو طرف در سال 2017 براي استخراج اورانيوم از مناطق مشخصي در عربستان با هم توافقنامه همكاري امضا كردند. تاريخچه اعلام آمادگي چين و عربستان براي همكاري در زمينه فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي نيز به سال 2012 بازمي‌گردد. عربستان سعودي توافقنامه بسيار محدود پادماني با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي دارد و ميزان تعهدات فني اين كشور به آژانس به گونه‌اي است كه عدم اعلام تاسيس كارخانه‌اي براي توليد كيك زرد تخلف محسوب نمي‌شود. آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تاكنون چندين بار از عربستان خواسته كه اقدام به به‌روزرساني اين توافق كند، چراكه رياض تن به نظارت‌هاي پيشرفته آژانس بر برنامه اتمي خود نداده است. همچنين عربستان از اجراي پروتكل الحاقي نيز سرباز مي‌زند. تا ابتداي سال جاري ميلادي بيش از 150 كشور از جمله ايران و ايالات متحده امريكا اقدام به اجراي پروتكل الحاقي كرده‌اند. در سايه اجراي اين پروتكل است كه دست آژانس بين‌المللي انرژي اتمي براي نظارت بيشتر و گسترده‌تر بر برنامه هسته‌اي يك كشور باز مي‌شود. مقام‌هاي عربستان سعودي ادعا مي‌كنند كه برنامه هسته‌اي اين كشور منطبق بر تعهدات فني است كه رياض داده است. دولت دونالد ترامپ درباره فروش تكنولوژي هسته‌اي از جمله رآكتور به عربستان با رياض مذاكراتي را انجام داده اما مقام‌هاي مذاكره‌كننده از سوي انجمن كنترل سلاح امريكا مي‌گويند كه عربستان بايد ابتدا توافقنامه دربرگيرنده استانداردهاي طلايي را امضا كند. بر اساس اين استاندارد كشورهاي همكار با ايالات متحده در حوزه هسته‌اي نبايد دست به غني‌سازي اورانيوم بزنند و همچنين قرار گرفتن در چرخه بازفرآوري سوخت هم براي اين كشورها ممنوع است. يكي از مقام‌هاي امريكايي در اين باره به وال‌استريت مي‌گويد: عربستان در اين پرونده هم خدا و هم خرما را مي‌خواهد؛ هم به دنبال استفاده از كمك هسته‌اي امريكاست و هم نمي‌خواهد تن به رعايت استانداردهاي مدنظر واشنگتن بدهد. به همين دليل است كه عربستان به سمت همكاري با چين در اين حوزه چرخيده، چراكه چيني‌ها چنين محدوديت‌هايي براي همكاري‌هاي هسته‌اي با ساير كشورها ندارند.
عربستان سعودي تاكنون اعلام نكرده كه قطعا به دنبال غني‌سازي اورانيوم نخواهد رفت، اما سرسختانه بر صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌اي خود پافشاري مي‌كند. مقام‌هاي مسوول اين پرونده در عربستان بارها اشاره كرده‌اند كه به دنبال دستيابي به فناوري كامل چرخه سوخت هسته‌اي هستند و در همين مسير همكاري‌هايي هم با كمپاني هسته‌اي دولتي آرژانتين داشته‌اند. اين كمپاني يك رآكتور تحقيقاتي در نزديكي رياض ساخته است. شواهد امر حاكي از آن است كه عربستان در چند سال اخير بر حجم تحقيقات خود در حوزه هسته‌اي افزوده و همچنين مراكز تحقيقاتي متعددي را به اين پروژه‌هاي هسته‌اي اختصاص داده است. كره جنوبي نيز يكي ديگر از كشورهايي است كه با عربستان در زمينه هسته‌اي همكاري‌هايي داشته است.