مهدي تقوي، عضو هيات علمي دانشگاه علامه:
دولت چاره‌اي جز چاپ پول ندارد
ندا جعفري
شايد عبارت نقدينگي را بتوان پرتكرارترين واژه اقتصادي دانست كه در سال‌هاي اخير به گوش‌مان خورده است. همواره يكي از دلايل افزايش سطح عمومي قيمت‌ها يا جهش شاخص بورس و گراني غيرطبيعي در كالاهايي چون خودرو، مسكن و... افزايش نقدينگي يا به عبارتي وجود نقدينگي سرگردان معرفي مي‌شود. بر اساس آمارها متوسط رشد نقدينگي در ايران به صورت روزانه ١٠٠٠ ميليارد تومان است و پيش‌بيني شده به زودي حجم نقدينگي از ٣٠٠٠ هزار ميليارد تومان فراتر خواهد رفت. به گفته كارشناسان نرخ رشد نقدينگي طي چند سال گذشته حدود ۲۰ درصد بوده و از اواخر پارسال اين نرخ افزايش يافته و در حال حاضر از ۳۰ درصد هم عبور كرده است و مسوولان عامل اصلي رشد نقدينگي را افزايش خالص دارايي‌هاي خارجي بانك مركزي و افزايش بدهي‌هاي دولت به بانك مركزي عنوان مي‌كنند.
ميزان نقدينگي چقدر است؟
بانك مركزي با انتشار گزيده آمارهاي اقتصادي در پايان خرداد ۹۹، حجم نقدينگي را ۲۶ هزار و ۵۷۱.۷ هزار ميليارد ريال اعلام كرد كه نسبت به خرداد سال ۹۸ معادل ۳۴.۲ درصد افزايش نشان مي‌دهد. حجم پول نسبت به پايان سال ۹۸ نيز رشد ۵۰.۹ درصدي داشت. سهم شبه‌پول نيز از نقدينگي ۲۶۵۷ هزار ميليارد توماني، ۲۱۵۵ هزار ميليارد تومان با رشد ۲۹.۱ درصدي نسبت به خرداد سال ۹۸ و رشد ۲۱.۲ درصدي نسبت به پايان سال ۹۸ است. در وضعيت كنوني بازارهاي دارايي از جمله بازار سهام، سكه، ارز و بازار مسكن با نوساناتي با درجات مختلف مواجه هستند و از سوي ديگر بر اساس آمار بانك مركزي با افزايش نرخ رشد متغيرهاي پولي مانند پايه پولي و نقدينگي نيز مواجه هستيم اما چرا تا اين ميزان نقدينگي بالا رفت؟
رشد نقدينگي در اقتصاد ناسالم طبيعي است
مهدي تقوي، اقتصاددان و عضو هيات علمي دانشگاه علامه در گفت‌وگو با «اعتماد» در مورد افزايش حجم نقدينگي و رشد ۳۴ درصدي آن نسبت به مدت مشابه سال قبل مي‌گويد: در اقتصاد ناسالم حجم نقدينگي رشد مي‌كند و دولت چاره‌اي جز چاپ پول ندارد. اين در حالي است كه ميزان كالا و خدمات همسو با اين ميزان افزايش نقدينگي رشد نمي‌كند. اين اقتصاددان با اشاره به افزايش بيكاري مي‌گويد: تنها در صورتي كه تعداد شاغلان افزايش پيدا كرده و توليد رشد كند مي‌توان از رشد نقدينگي و تورم جلوگيري كرد. تقوي با اشاره به كاهش فروش نفت طي يك‌سال گذشته ادامه مي‌دهد: يك زماني ميزان فروش نفت ايران حدود ۲ ميليون و ۱۰۰ هزار بشكه در روز بود و ميزان ارزي كه وارد كشور مي‌شد بسيار زياد بود اما طي يك‌سال گذشته ميزان صادرات نفت ايران به زير يك ميليون بشكه و گاهي ۵۰۰ هزار بشكه در روز و كمتر نيز رسيده و مسلما درآمدهاي ارزي كشور نيز كاهش پيدا كرده است. اين اقتصاددان ادامه مي‌دهد: ما در ايران صنعت هواپيماسازي و يك‌سري از صنايع ديگر را نداريم همچنين يك‌سري از داروهاي مهم هم در داخل توليد نمي‌شوند و در نتيجه چاره‌اي جز واردات اين اقلام نيست حال با توجه به كمبود ارز و گراني دلار واردات اين اقلام هم با قيمت‌هاي بسيار بالا امكان‌پذير است.
تقوي مي‌گويد: حجم نقدينگي رو به افزايش است و در اقتصاد تورمي پول بيشتري هم چاپ مي‌شود تا بتوان كالاها را خريداري كرد و اين موضوع هم خود تورم‌زاست. اين اقتصاددان با اشاره به ميزان حقوق دريافتي‌اش مي‌گويد: زماني كه ۳۰ سالم بود و به تازگي استاد دانشگاه شده بودم ماهانه ۳ هزار تومان از دانشگاه حقوق دريافت مي‌كردم اما الان چندين برابر آن زمان حقوق مي‌گيرم اما قدرت خريد بسيار پايين آمده و اين موضوع نشان‌دهنده افزايش تورم طي اين سال‌هاست. او ادامه مي‌دهد: اين تورم، قدرت خريد خانوارها را به شدت كاهش داده و مي‌دهد به همين علت دستمزدهاي بسيار پايين، متناسب با تورم بالا رشد نكرده است و خانوارها از رشد نقدينگي بهره‌مند نمي‌شوند و رشد نقدينگي نفعي براي آنها ندارد. تقوي با بيان اينكه يك‌سري از مشكلات مربوط به تصميمات دولت و مجلس است، مي‌گويد: برخي افراد اشتباهاتي مي‌كنند كه بايد چوب آن را مردم بخورند به عنوان مثال پرداخت يارانه از سوي احمدي‌نژاد كار بسيار اشتباهي بود البته بنده و بسياري از نزديكانم اين يارانه نقدي را نگرفتيم اما به جاي پرداخت اين يارانه در آن زمان مي‌شد فعاليت‌هاي مفيدتري انجام داد. چرا در آن زمان با اين حجم از سرمايه نبايد كارخانه يا بيمارستان ساخته مي‌شد؟ او ادامه مي‌دهد: از زماني كه ترامپ در امريكا رييس‌جمهور شد، ضربه زيادي بر اقتصاد ايران وارد كرد، اين در حالي است كه زمان اوباما مشكلي در خصوص فروش نفت ايران به وجود نيامد، فراموش نكنيم بعد از توافق برجام در دوره اوباما دو مرحله منابع ارزي حاصل از اجراي برجام در اختيار ايران قرار گرفت. اين اقتصاددان با اشاره به انتشار اوراق ارزي نفتي از سوي دولت نيز مي‌گويد: اين تصميم دولت چندان منطقي به نظر نمي‌رسد، زيرا افراد معمولي كه اين اوراق را نمي‌خرند و اگر كسي هم بخواهد روي اين اوراق ارزي نفتي سرمايه‌گذاري داشته باشد بايد بالاخره اين نفت خام را صادر كند و بفروشد حال اين سوال پيش مي‌آيد كه در اين شرايط چطور مي‌تواند نفت را بفروشد؟ تقوي مي‌گويد: نبايد در هيات دولت مسائل غيرعملي مطرح شود و تصميمات مهم اقتصادي نيازمند افراد باتجربه و داراي دانش اقتصادي است كه بتواند راهكارهاي عملي در شرايط ويژه طراحي كند.