به‌رغم دستور سركوب، تجمع‌هاي اعتراضي به نتايج انتخابات بلاروس ادامه دارد
بي‌ميلي اروپا و روسيه به موضع‌گيري تند
شهاب شهسواري
10 روز بعد از برگزاري انتخابات جنجالي در بلاروس كه براي ششمين بار متوالي، مدت رياست‌جمهوري الكساندر لوكاشنكو را تمديد كرد، رايزني‌هاي بين‌المللي براي بررسي اين موضوع افزايش يافته است. رهبران اروپايي براي يك جلسه اضطراري بررسي وضعيت اين كشور شرق اروپا ظهر چهارشنبه گرد هم جمع شدند. قبل از آن رهبران آلمان و فرانسه در تماس‌هاي تلفني جداگانه با رييس‌جمهور روسيه در مورد مسائل جاري بلاروس رايزني و اعضاي شوراي امنيت هم در جلسه پشت درهاي بسته، در مورد مسائل جاري اوكراين بحث كردند. دولت روسيه اعلام كرده كه خواستار عدم مداخله خارجي در مسائل جاري بلاروس است، اما تاكيد كرده كه قصد ندارد بر اساس پيمان‌هاي دوجانبه نيروي نظامي براي دفاع از حكومت به اين كشور اعزام كند. اين در حالي است كه سران كشورهاي اروپايي، تحريم‌ها و محدوديت‌هاي مالي براي لوكاشنكو و ديگر مقام‌هاي مينسك تعيين كرده‌اند. جمعه گذشته، وزراي خارجه اروپايي در جلسه‌اي كه براي بررسي موضوع بلاروس برگزار كرده بودند، اعلام كردند كه نتايج اين انتخابات را به رسميت نمي‌شناسند و تحريم‌هايي عليه افرادي كه در جعل نتايج انتخابات و خشونت عليه معترضان مشاركت داشتند، وضع خواهد شد. همزمان دولت روسيه اعلام كرده است كه نيازي به ميانجيگري در شرايط كنوني بلاروس وجود ندارد و از آلمان و فرانسه خواسته است تا از دخالت در شرايط اين كشور خودداري كنند. پيش از برگزاري جلسه سران اتحاديه اروپا در مورد بلاروس، شارل ميشل، رييس شوراي اروپا در حساب كاربري توييتر خود نوشت: «خشونت‌ها بايد متوقف و گفت‌وگوهاي مسالمت‌آميز و فراگير آغاز شود. حكومت بلاروس بايد بازتاب اراده مردمش باشد.» اما رييس‌جمهور بلاروس، الكساندر لوكاشنكو، بعد از 26 سال ماندن در اين مقام، حاضر به كناره‌گيري از قدرت نيست و اعلام كرده است كه تا پاي جان براي حفظ قدرتش در اين كشور مبارزه مي‌كند.
دستور سركوب از سوي لوكاشنكو
الكساندر لوكاشنكو كه پيش از اين گفته بود حاضر به گفت‌وگو با مخالفان است اما «براي برگزاري انتخابات مجدد بايد از روي جسد او رد شوند» روز چهارشنبه به پليس اين كشور دستور داد تا هرگونه ناآرامي و اعتراضي را در پايتخت بلاروس سركوب كند. به گزارش بلتا، خبرگزاري رسمي بلاروس، لوكاشنكو گفته است: «نبايد ديگر هيچ شكلي از ناآرامي در مينسك وجود داشته باشد. مردم خسته شده‌اند و آرامش و سكوت مي‌خواهند.» بر اساس دستور جديد لوكاشنكو، در مرزهاي بلاروس «سختگيري‌ها افزايش پيدا مي‌كند تا از ورود اسلحه و مزدوران خارجي» جلوگيري شود. او همچنين گفته است كه كارمندان تلويزيون دولتي بلاروس كه در اعتراض به سياست‌هاي دولت از كار خود استعفا داده‌اند ديگر به كار برگردانده نمي‌شوند. اين دستور بعد از آن اعلام مي‌شود كه كارگران بزرگ‌ترين كارخانه تراكتورسازي مينسك، بعد از آنكه از سوي دولت به اخراج از كار تهديد شدند، اعتصاب خود را پايان دادند.
نگراني اروپا از دخالت نظامي روسيه
به نوشته رويترز، رهبران اروپايي تلاش كردند موضع‌گيري تند و شديدي در مقابل حكومت بلاروس انجام ندهند تا زمينه‌اي براي دخالت روسيه به ويژه دخالت نظامي براي حفظ حكومت كنوني ايجاد نشود. ديميتري پسكف، سخنگوي رياست‌جمهوري روسيه نيز در نشست خبري مجازي روز چهارشنبه‌اش به خبرنگاران گفت كه مسكو قصد كمك نظامي به بلاروس در شرايط حاضر را ندارد. به گفته اين مقام روسي، مينسك هم هيچ درخواستي براي كمك نظامي روسيه نكرده است. اين مقام ارشد كرملين تاكيد كرد: «در حال حاضر پيمان امنيت مشترك و پيمان اتحاد دو دولت ميان مسكو و مينسك وجود دارد، قطعا در اين پيمان‌هاي تعهداتي براي روسيه در صورت نياز طرف مقابل به كمك نظامي پيش‌بيني شده است، اما در حال حاضر چنين نياز احساس نمي‌شود. رهبري بلاروس هم تاكنون چنين درخواستي ارايه نداده است.»
پسكف در اين نشست خبري همچنين از كشورهاي خارجي كه در امور بلاروس دخالت مي‌كنند انتقاد كرد، اما نامي از كشورهاي مورد نظرش ذكر نكرد. رهبران اروپا از جمله آنگلا مركل، صدراعظم آلمان، امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه و شارل ميشل، رييس شوراي اروپا، در تماس‌هاي تلفني جداگانه روز سه‌شنبه با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه در مورد مسائل جاري در اوكراين گفت‌وگو كردند. ديميتري پوليانسكي، معاون نماينده دايم روسيه در سازمان ملل متحد، روز سه‌شنبه در حساب كاربري توييتر خود نوشت كه موضوع اعتراضات در بلاروس، به اصرار استوني و ايالات متحده امريكا در دستور كار سه‌شنبه‌شب شوراي امنيت گنجانده شده بود و نمايندگان 15 كشور اين شورا در جلسه بسته مجازي شوراي امنيت در مورد آن گفت‌وگو كردند. به گفته پوليانسكي، در اين نشست روسيه تاكيد كرده است كه شوراي امنيت نبايد در مسائل داخلي يك كشور دخالت كند و تاكيد كرد كه مردم بلاروس بايد بتوانند بدون دخالت كشورهاي خارجي مشكلات‌شان را حل كنند.
وزراي خارجه اسپانيا و بلاروس، روز چهارشنبه و پيش از آغاز نشست سران اروپا با يكديگر تلفني گفت‌وگو كردند. آرانكا گونزالز لايا، وزير خارجه اسپانيا بعد از اين گفت‌وگو به رسانه‌هاي اسپانيايي گفت كه در اين گفت‌وگو به همتاي بلاروسي‌اش اطلاع داده كه تحريم‌هاي جديد اتحاديه اروپا به شكلي طراحي خواهند شد كه به مردم بلاروس آسيب نرسانند. رويترز همچنين نوشته است كه در اين گفت‌وگو دو طرف توافق كرده‌اند كه از مداخله كشورهاي خارجي در امور داخلي بلاروس جلوگيري كنند. اين وزير كابينه اسپانيا همچنين تاكيد كرده است كه در گفت‌وگو با همتاي بلاروسي‌اش از او خواسته تا جلوي خشونت عليه تظاهركنندگان و معترضان اين كشور گرفته شود.
بلاروس اروپا نيست
در اين ميان، برخي مقام‌هاي اروپايي هم چندان تمايلي به مداخله در امور بلاروس ندارند. كميسيونر صنايع اتحاديه اروپا، تيه‌ري برتون مي‌گويد: «بلاروس اروپايي نيست. بلاروس پيوندهاي عميقي با روسيه دارد و اكثريت جمعيت اين كشور ترجيح مي‌دهند با روسيه متحد بمانند.» اين مقام اروپايي معتقد است كه بر خلاف گرجستان و اوكراين كه بعد از دخالت نظامي روسيه نياز به كمك اتحاديه اروپا داشتند، در مورد بلاروس، اروپايي‌ها نبايد چندان خودشان را به آب و آتش بزنند. اما اين رويكرد اتحاديه اروپا، چندان براي رهبران اپوزيسيون بلاروس قابل قبول نيست. اسوياتلانا تسيخونووسكايا، نامزدي كه در انتخابات يكشنبه گذشته بلاروس، بازنده اعلام شد، با ارسال يك پيام ويديويي به زبان انگليسي از رهبران اروپايي خواسته است تا از به رسميت شناختن اين انتخابات خودداري كنند. اين سياستمدار جوان بلاروسي كه بعد از انتخابات به اسلووني پناه برده است، مي‌گويد: «دولت لوكاشنكو از نظر مردم بلاروس ديگر مشروعيت ندارد، در نتيجه دولت‌هاي اروپايي نبايد مشروعيت آن را بپذيرند.»
همزمان با اروپا، مقام‌هاي امريكايي هم تمايل چنداني به موضع‌گيري مستقيم عليه لوكاشنكو ندارند. مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا كه سال گذشته در سفري كم‌سابقه به مينسك با لوكاشنكو براي صادرات نفت خام امريكا به اين كشور توافق كرده بود، موضع محكمي در مورد اتفاقات جاري در بلاروس نگرفته است. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا هم سه‌شنبه در جمع خبرنگاران اشاره كرد كه «ممكن است در زمان مقتضي با روسيه در اين مورد گفت‌وگو كنم.» او تاكيد كرد: «دوست دارم در آنجا دموكراسي ببينم، فكر نمي‌كنم الان خيلي دموكراسي حاكم باشد.»