َميلان* و خشم

1-‌ در يادداشت مورخ ۲۰ خرداد ۱۳۹۹، ضمن تشريح برنامه امريكا براي جلوگيري از لغو محدوديت‌هاي تسليحاتي ايران به موجب برجام، بيان كرديم كه از منظر حقوقي، امريكا نه مي‌تواند محدوديت‌هاي تسليحاتي را تمديد و نه حق دارد درخواست اسنپ‌بك كند. امريكا اما همان برنامه را اجرا و در مرحله اول قطعنامه‌اي براي تمديد محدوديت‌هاي تسليحاتي ارايه كرد، اين قطعنامه تنها دو راي مثبت (با احتساب راي خود امريكا) گرفت و براي رد آن حتي نيازي به وتوي روسيه و چين هم نشد. در مرحله دوم امريكا در تاريخ ۳۰ مرداد ۱۳۹۹ ضمن مكاتبه‌اي با رييس شوراي امنيت، با شمردن اقدامات جبراني ايران در كاهش تعهدات هسته‌اي و معرفي آنها به عنوان «عدم اجراي قابل توجه تعهدات (significant non-performance) » به زعم خود، اعلان (notification) مذكور در سازوكار حل‌وفصل اختلافات را به شوراي امنيت ارايه كرد. امريكا همچنين در اين مكاتبه، براي توجيه طي كردن برخي مراحل حل‌وفصل اختلافات، نه به اقدامات خودش، بلكه به اقدامات سه دولت اروپايي (آلمان، انگلستان و فرانسه) اشاره كرد. 
2- وزير امور خارجه كشورمان در مكاتبه‌اي مستدل، اين اقدام دولت امريكا را غير‌قانوني و غير قابل پذيرش اعلام نمود. سه دولت اروپايي، ساعاتي پس از اين اقدام امريكا، در مكاتبه‌اي مشترك، به رييس شوراي امنيت اعلام كردند كه «آلمان، انگلستان و فرانسه، امريكا را عضو برجام ندانسته و به همين دليل اعلان اعلام شده از سوي امريكا (براي فعال‌سازي بازگشت تحريم‌هاي شوراي امنيت) را موثر نمي‌دانند». روسيه و چين نيز در همان روز با انتشار مكاتباتي بيان كردند كه اين اقدام امريكا از منظر آنان نيز فاقد وجاهت و اثر قانوني است. روسيه براي اثبات باطل بودن اقدام امريكا از جمله به ارتباط بين قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام، خروج امريكا از برجام و لزوم طي تشريفات حل‌وفصل اختلافات پيش از اعلان به شوراي امنيت استناد كرده است. 
3-  بلژيك، اندونزي، ويتنام و استوني در مكاتباتي جداگانه و آفريقاي جنوبي، تونس، نيجر و سنت‌وينسنت نيز در مكاتبه‌اي مشترك بيان كردند كه امريكا از برجام خارج شده و بنابراين حق راه‌اندازي سازوكار بازگشت‌ تحريم‌هاي شوراي امنيت را ندارد. در نهايت، ۱۳ عضو از ۱۵ عضو شوراي امنيت ملل متحد، به شمول ۴ عضو دايم، اعلام كردند كه امريكا حق صدور اعلان مرتبط با فعال‌سازي سازوكار بازگشت تحريم‌هاي شوراي امنيت را ندارد. بنابراين بعد از تلاش ناكام اول امريكا براي تمديد محدوديت‌هاي تسليحاتي، بخش دوم طرح امريكا، يعني تلاش براي فعال‌سازي روند بازگشت تحريم‌هاي شوراي امنيت نيز در اين مرحله با مخالفت جدي و قاطع ساير اعضاي شوراي امنيت مواجه شده است.
4-‌ پس از مشاهده مخالفت جدي ساير اعضاي شوراي امنيت، برخي تحليلگران بيان كردند كه امريكا براي فعال‌سازي سازوكار اسنپ‌بك، بايد در برجام باقي مي‌ماند و ابتدا اين سازوكار را فعال مي‌كرد، يا امريكا اگر عضو برجام بود مي‌توانست اين سازوكار را فعال كند. به نظر نمي‌رسد كه اين برداشت قرين صحت باشد. نبايد فراموش كرد كه هدف امريكا نابودي برجام بوده و هست. در زماني كه امريكا عضو برجام بود، پايبندي ايران به تعهداتش توسط آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تاييد و به شوراي امنيت گزارش مي‌شد، بنابراين امريكا مبنايي براي فعال‌سازي سازوكار حل و فصل اختلافات و يا بازگشت تحريم‌هاي شوراي امنيت نداشت و در صورت طرح آن در كميسيون مشترك برجام يا شوراي امنيت ملل متحد با مخالفتي، اگر نه بيشتر، هم‌سطح همين مخالفتي كه اكنون شاهدش است مواجه مي‌شد. به نظر مي‌رسد مقامات امريكايي با علم به اين موضوع، پس از اعلام خروج از برجام و هنگامي كه خبرنگاران از آنها سوال مي‌كردند كه آيا سازوكار اسنپ‌بك را فعال مي‌كنند يا خير، بيان مي‌كردند كه آنها از برجام خارج شده‌اند و اين ساير اعضاي باقي‌مانده در برجام هستند كه بايد در اين خصوص تصميم‌   بگيرند. 
*) مولوي در دفتر اول مثنوي ذيل داستاني، آن چنان كه دأب اوست، اين حكمت را بيان مي‌كند كه ميلان (در معني شهوت به‌كار رفته است)، خشم و غرض‌ورزي موجب احول شدن (دو‌بيني و عدم قابليت تشخيص) ‌مي‌شوند. 
چون يكي بشكست، هر دو شد ز چشم 
مرد احول گردد از ميلان و خشم 
خشم و شهوت مرد را احول كند
زاستقامت روح را مبدل كند 
چون غرض آمد هنر پوشيده شد 
صد حجاب از دل به سوي ديده شد
كارشناس مسائل حقوقي