آغاز اصلاحات گسترده در عمان
سلطان هيثم، پادشاه جديد عمان و جانشين سلطان قابوس به مردم اين كشور وعده داده اصلاحات گسترده‌اي را در كشور كليد بزند و علاوه بر كوچك كردن دولت، چهره‌هاي جديدي را روي كار بياورد و عصر تازه‌اي را در اين كشور عربي آغاز كند. سلطان هيثم پس از به قدرت رسيدن در ماه ژانويه، قول داده بود اقدامات مقتضي براي تجديد ساختار دستگاه دولتي را اتخاذ كند. در نهايت روز 18 آگوست، او دستور اصلاح ساختار دولت را صادر كرد.
بثينه الجبري، عضو موسس اتحاديه دانشجويان عماني در انگلستان در گفت‌وگو با المانيتور مي‌گويد: ما مردم عمان براي رسيدن اين روز لحظه‌شماري مي‌كرديم و نفس‌هاي‌مان را در سينه حبس كرده بوديم! مبارك الحمداني، كارشناس جامعه‌شناسي سياسي از عمان در گفت‌وگو با المانيتور مي‌گويد: سلطان جديد سياست‌هايي را در پيش گرفته است كه سند راهبرد ملي «عمان 2040» توصيه مي‌كند. وي مي‌گويد: سبك قديم ديگر كارايي لازم را نداشت.
يك ماهيگير اهل كُمزار، روستايي دورافتاده در شمالي‌ترين نقطه كشور كه تنها با قايق قابل دسترسي است، در گفت‌وگويي تلفني با المانيتور با هيجان مي‌گويد مردم اين روستا از شنيدن خبر اصلاح ساختار دولت خوشحالند.
با اين حال اگر انتظارات مردم برآورده نشود، اين شور و شوق مي‌تواند به نااميدي تبديل شود. يك زن مسقطي در گفت‌وگويي تلفني مي‌گويد جوانان عمان كه پيش‌تر دولت را متهم به دادن وعده‌هاي دروغين مي‌كردند، به هيچ‌وجه كم‌كاري و كندي در عمل به وعده‌ها را نمي‌پذيرند. حواس‌شان شش‌دانگ به عملكرد دولت هست.
رويكرد تجارت‌محور
عماني‌هايي كه در گفت‌وگو با المانيتور در خصوص اصلاحات سلطان هيثم و دولتش نظر مي‌دادند، از بازنشسته شدن وزرايي كه چندين دهه روي كار بودند، خوشحالند و سلطان هيثم را به خاطر معرفي چهره‌هاي جديد و گرايش به سمت تكنوكرات‌هاي تحصيلكرده تحسين مي‌كنند. يك مرد جوان مي‌گويد: در گذشته بسياري از انتصابات بر اساس ارتباطات طايفه‌اي بود.
در ماه ژوئن يك صندوق ثروت ملي كه به تازگي از سوي دولت تشكيل شده است، كنترل بخش عمده‌اي از نهادهاي زيرمجموعه دولت را در اختيار گرفت تا با اين كار بروكراسي را كاهش دهد، سرمايه‌هاي ملي را تقويت كند و با اصلاح تدريجي تفكر «كارمندي دولت»، روح تازه‌اي در اين شركت‌ها بدمد. وزير جديد بازرگاني، صنعت و توسعه سرمايه‌گذاري يكي از كساني است كه سال‌ها مدافع منافع بخش خصوصي در كشور بوده است. مك تامسون، مدير شركت هتلداري «ام‌ام‌اي‌اس» مستقر در عمان مي‌گويد: تجار و صاحبان كسب و كار در اين كشور واكنش بسيار مثبتي به اصلاحات سلطان هيثم نشان داده‌اند و از آن به گرمي استقبال كرده‌اند. اقتصاد عمان كه شديدا تحت تاثير شيوع بيماري كرونا و كاهش قيمت نفت قرار گرفته، اكنون با يكي از بزرگ‌ترين كسري بودجه‌هاي حوزه خليج‌فارس مواجه است. موسسه فيچ ريتينگز پيش‌بيني مي‌كند در سال جاري ميلادي كسري بودجه عمان به 20 درصد توليد ناخالص ملي اين كشور برسد.
الكساندر برياند، رييس «كلوپ فرانسه عمان» مستقر در پاريس، با تمجيد از اراده رهبري جديد عمان براي افزايش سرمايه‌گذاري‌هاي مستقيم خارجي مي‌گويد: به نظر من اين براي سرمايه‌گذاران و شركت‌هاي فرانسوي فرصت بسيار بزرگي است تا بتوانند شراكت اقتصادي خود با پادشاهي عمان را افزايش دهند. مدت‌هاست سرمايه‌گذاران خارجي از سرعت پايين تصميم‌گيري در عمان گله دارند و خواستار اصلاحات اساسي در فضاي كسب و كار و قانونگذاري در اين كشور هستند . چنگ وانگ، وابسته بازرگاني سفارت چين در عمان، ضمن استقبال از اقدام مثبت دولت مبني بر اصلاح ساختار خود مي‌گويد: ما منتظر سياست‌هايي هستيم كه بيش از گذشته به سرمايه‌گذاري مستقيم خارجي بها دهد. شركت‌ها و سرمايه‌گذاران چيني آماده‌اند در پنج حوزه غيرنفتي مهمي كه در سند چشم‌انداز 2040 عمان ذكر شده است، سرمايه‌گذاري‌هاي گسترده‌اي را انجام دهند. ما حاضريم با وزارت جديد بازرگاني، صنعت و توسعه سرمايه‌گذاري براي گسترش صادرات محصولات غيرنفتي عمان به چين همكاري كنيم.
نفوذ خاندان سلطنتي
سلطان قابوس بن سعيد تا زمان مرگش تقريبا تمام اركان قدرت را در اختيار خود داشت. قابوس در ساختار قدرت كشور تقريبا اختيار و كنترل همه حوزه‌ها را در دست گرفته بود. اما كارشناسان پيش‌بيني مي‌كنند ديگر دوران قدرت متمركز در عمان به پايان رسيده است. روز 18 آگوست هيثم بالاخره از خير وزارتخانه‌هاي امور خارجه و امور مالي گذشت و فضا را براي تصميم‌گيري فراگيرتر باز كرد.
خاندان سلطنتي عمان نيز در راستاي آنچه در ميان كشورهاي حوزه خليج‌فارس مرسوم است، نقش فعال‌تري را ايفا مي‌كنند. هيثم پسرش را به عنوان وزير فرهنگ، ورزش و جوانان و برادرش را به عنوان معاون نخست‌وزير در امور دفاعي منصوب كرده است. در حوزه ديپلماسي، هيثم بدر بن حمد بن حمود را به عنوان وزير امور خارجه معرفي كرده است. او وظيفه سنگين حفظ بي‌طرفي عمان در عرصه بين‌الملل را بر دوش دارد؛ سياستي كه سلف او يوسف بن علوي طي چند دهه توانست در سطح جهان جا بيندازد.
تنها طي يك دهه اخير عمان توانسته در بحث هسته‌اي ميان ايران و امريكا ميانجيگري كند، به نزديك شدن روابط ميان رهبران حوزه خليج‌فارس و نخست‌وزير اسراييل كمك كند و در جنگ يمن و تحريم‌هاي اقتصادي قطر نيز از مشاركت در ائتلاف سعودي خودداري كرد.
پايان عصر قابوس
با اين حال، هوشنگ حسن‌ياري، رييس دپارتمان علوم سياسي دانشگاه سلطان قابوس معتقد است واقعيت‌هاي اقتصادي كنوني مي‌تواند سياست خارجي عمان را پراگماتيك‌تر از قبل كرده و مسقط را به همسايگان عربش نزديك كند. يوسف بن علوي بيش از 20 سال وزير امور خارجه عمان بود و در اين دوران، با حوصله توانسته بود سياست خارجي قابوس را شكل دهد و عمان را به يك ميانجي مورد اعتماد جهان تبديل كند. كنار رفتن او از قدرت مي‌تواند نشانگر پايان عصر قابوس باشد و اين كشور را وارد چالش دستيابي به رنسانس دولتي كند.
مترجم: هديه عابدي