آويده علم جميلي
سياست‌هاي چند سال اخير كشور حول محور ازدواج آسان و افزايش سقف وام‌هاي اعطايي به زوجهاي تازه ازدواج كرده، است. با اين وجود گزارش بانك مركزي از قيمت مسكن، مركز آمار از تورم در آبان ماه و همچنين اتحاديه‌هاي لوازم خانگي نشان مي‌دهد شروع يك زندگي مشترك در كشور با فرض خريد خانه در مناطق 18 يا 20 كه ارزان‌ترين مناطق در گزارش‌هاي «شاخص قيمت مسكن» بانك مركزي هستند و خريد ارزان‌ترين لوازم خانگي ساخت داخل، حدود 870 ميليون هزينه در بردارد. اگر هر دو زوجين شاغل باشند و حداقل حقوق را دريافت كنند و از سوي ديگر وام 100 ميليون توماني را نيز گرفته باشند، حقوق‌شان 0.6 درصد از كل هزينه‌هاي شروع زندگي را پوشش مي‌دهد. با فرض ثبات شرايط اقتصادي و ثابت ماندن تورم و ده‌ها شاخص ديگر، اگر زوجين، نصف حقوق يك ماهه خود را پس‌انداز كنند؛ 308 ماه يا 25 سال و نيم طول مي‌كشد حداقل شرايط براي شروع يك زندگي را پيدا كنند. اگر افرادي بخواهند با رهن كامل يك خانه زندگي خود را شروع كنند، هزينه آن حدود 270 ميليون تومان مي‌شود كه با كسر وام ازدواج از هزينه‌ها، حقوق هر دو نفر سه درصد از هزينه‌ها را پوشش مي‌دهد كه بدون كمك از اطرافيان، 68 ماه به طول مي‌انجامد تا تكميل شود. البته اين را هم بايد در نظر گرفت كه هزينه‌هاي فوق، بدون در نظر گرفتن مراسم‌هاي مختلف است و اين يكي را بايد به لطف شيوع كرونا دانست كه جلوي برگزاري مراسم و جشن عروسي را گرفته و هزينه‌هاي كمرشكن و نجومي آن را كاهش داده است.
اجاره خانه در ارزان‌ترين منطقه از 60 ميليون تومان
بر اساس آخرين گزارش رسمي بانك مركزي از بازار مسكن در آبان ماه، ارزان‌ترين خانه‌ها در تهران در مناطق 18 و 20 قرار دارند كه متوسط قيمت هر متربع آن 12 ميليون و 40 هزار تومان و 12 ميليون و 745 هزار تومان گزارش شده است. هر چند اين قيمت‌ها در قياس با بهاي متوسط اعلامي در گزارش بانك مركزي در مهرماه كاهشي جزيي را نشان مي‌دهد اما همين كاهش جزيي نيز از توان پرداخت بسياري از دهك‌هاي درآمدي، خارج است. با استناد به فايل‌هاي موجود در معاملات املاك اگر فردي بخواهد واحدي 50 متري در شهرك فردوس بخرد بايد بيش از 600 ميليون تومان پرداخت كند كه وام ازدواج 100 ميليون توماني تنها يك ششم مبلغ مورد نياز براي خريد ارزان‌ترين خانه را پوشش مي‌دهد. رهن كامل يا اجاره خانه در اين مناطق نيز از رقم وام ازدواج بيشتر بوده است.
به گونه‌اي كه رهن كامل يك واحد 94 متري دو خوابه نوساز در شهرك صاحب‌الزمان 200 ميليون تومان و واحد 64 متري يك خوابه در بلوار الغدير نيز 110 ميليون تومان هزينه در بر دارد. اين در حالي است كه اجاره واحد 80 متري دو خوابه سعيد‌آباد 60 ميليون رهن و ماهي يك ميليون و 900 هزار تومان است. از سوي ديگر رهن كامل يك واحد 58 متري يك خوابه در ميدان شهرري كه منطقه 20 محسوب مي‌شود نيز 110 ميليون تومان است.
با وجود تورم‌هاي ريز و درشت در بازار مسكن و عدم تناسب عرضه با تقاضا، به نظر مي‌رسد روياي خانه‌دار شدن به خصوص براي خانه اولي‌ها تقرببا از بين رفته باشد. با استناد به آخرين گزارش بانك مركزي از بازار مسكن، قيمت واحد مسكوني پايتخت در آبان سال جاري نسبت به ماه مشابه سال گذشته افزايشي 118 درصدي داشته، هرچند از ارديبهشت سال جاري تا كنون، كمترين آهنگ رشد قيمت‌ها در بازار مسكن به آبان اختصاص داشت كه البته گمان مي‌رود كه عمده دليل آن انتخابات امريكا و تاثير جو رواني انتخاب جو بايدن باشد.
با اين حال از آبان سال 98 تا مهر سال جاري هر ماه به‌طور ميانگين حدود 10 درصد به متوسط قيمت هر مترمربع واحد مسكوني افزوده شده در حالي كه در اين مدت يك بار حداقل دستمزد تغيير كرد. اين امر مي‌تواند خروج خانه اولي‌ها از بازار مسكن را شدت بخشد كه البته بازار اجاره را داغ‌تر خواهد كرد. صحت اين مدعا در بخش ديگري از گزارش بانك مركزي نهفته است؛ نرخ اجاره آبان ماه در شهر تهران نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزايشي بيشتر از 28 درصدي داشته است. اما اين مورد نه تنها تبعات اقتصادي كه پيامدهاي اجتماعي نيز به دنبال دارد. چرا كه مي‌توان ادعا كرد با هر تغييري در اجاره‌ها شش دهك درآمدي حاشيه‌نشين شده و حتي در سكونتگاه‌هاي موقتي ساكن مي‌شوند.
خريد برخي لوازم خانه با حداقل 20 ميليون
با توجه به گراني روزافزون وسايل خانگي و نوسان ارزي، خريد كالاهايي نظير يخچال يا ماشين لباسشويي كه زماني كالاهاي مصرفي به حساب مي‌آمد، امروزه در زمره كالاهاي بادوام قرار گرفته است. بر اساس گزارش مركز آمار از نرخ تورم كالاها و خدمات در آبان سال جاري، شاخص قيمتي «مبلمان و لوازم خانه» نسبت به آبان سال گذشته 55 درصد و نسبت به دوازده ماه منتهي به آبان سال گذشته، 34.1 درصد افزايش داشته است.
اين در حالي است كه قيمت لوازم خانگي طي مهر تا آبان نيز 5 درصد افزايش داشته است. توليدكنندگان لوازم خانگي معتقدند نرخ دلار بر قيمت لوازم خانگي تاثيرگذار است و هر زمان كه نوساني در بازار ارز رخ دهد، قيمت لوازم خانگي نيز افزايش مي‌يابد. هرچند به نظر مي‌رسد اين امر براي روند قيمتي عكس در بازارها صادق نباشد. بر اساس آمارهاي رسمي نرخ ارز از حدود 31 هزار تومان در اواخر مهر سال جاري به 26 هزار 65 تومان در آخرين روز از هفته گذشته رسيد. حال آنكه قيمت لوازم خانگي كاهشي پيدا نكرد.
هر چند اكبر پازوكي، رييس اتحاديه لوازم خانگي در يك مصاحبه گفته بود كه با كاهش قيمت دلار نمي‌توان در عرض چند روز قيمت‌ها را كاهش داد. پازوكي معتقد است فروش لوازم خانگي در هفت ماه نخست سال جاري نسبت به مدت مشابه كاهشي 50 درصدي داشته و با هر تكانه نيز كاهش تقاضا در بازار بيشتر مي‌شود. هر چند دولت در نظر داشت با دادن بسته‌هاي حمايتي هم طرف تقاضا در بازار را تحريك كند و هم به عرضه‌كنندگاني كه كالاهايشان فروش نمي‌رود، كمك كند.
در اين راستا كامران كارگر، سرپرست دفتر برنامه‌ريزي، تامين، توزيع و تنظيم بازار وزارت صمت از ارايه 35 هزار بسته لوازم خانگي شامل پنج قلم كالا در قالب بسته حمايتي به زوجهاي جوان از مرداد ماه سال جاري خبر داده بود. اين بسته‌ها شامل 5 قلم كالاي اساسي از قبيل تلويزيون، اجاق گاز، ماشين لباسشويي، جاروبرقي و يخچال با قيمت حدود 9 ميليون تومان بود. هر چند ارايه اين بسته‌ها به زوجهاي جوان هم پيچ و خم‌هاي خاص خودش را دارد. چرا كه اين افراد بايد «تاييديه سازمان‌هاي مربوطه» را دريافت كنند.
بنابراين به نظر نمي‌رسد كسي در شرايط عادي حاضر باشد بروكراسي‌هاي عريض و طويل آن هم در شرايط كرونا را به جان بخرد و به سراغ سازمان‌هاي مربوطه براي خريد چند قلم كالا رود.
براي تخمين قيمت بسته‌هايي كه قرار بود وزارت صمت توزيع كند، به سراغ سايت‌هاي فروش محصولات خانگي رفته و با فعال كردن فيلتر «ارزان‌ترين» قيمت اين بسته حدود 19 ميليون و 500 هزار تومان تخمين زده شد. هر چند قيمت خريد وسايل دسته دوم ارزان‌تر خواهد بود. اما شايد كيفيت لازم را نداشته و نياز به تعميرات داشته باشد. 20 ميليون تومان حداقل پولي است كه يك فرد براي خريد بسته لوازم خانگي كه قرار بود وزارت صمت به افراد واجد شرايط بدهد كه بدون خريد ساير لوازم خانه مانند مبلمان، فرش، سرويس غذاخوري و ... است. با محاسبه‌اي سرانگشتي مشخص مي‌شود كه خريد تمام وسايل ضروري خانه با فرض كالاي ساخت ايران بين 150 تا 170 ميليون تومان هزينه دارد.
خورد و خوراك چقدر هزينه دارد؟
با استناد به آخرين گزارش مركز آمار از متوسط افزايش قيمت اقلام خوراكي، هزينه يك ماه سبد خوراكي شامل «برنج ايراني، گوشت گوسفند، گوشت گاو، مرغ، ماست و پنير، تخم مرغ، كره، روغن مايع، شكر، قند، چاي، حبوبات (شامل، عدس، لپه و لوبيا)، ماكاروني، كنسرو ماهي تن و رب گوجه فرنگي » در آبان ماه حدود 650 هزار تومان برآورد شده در حالي كه اين سبد در مهرماه حدود 500 هزار تومان هزينه در بر داشت.
مقايسه قيمت يك سبد مشخص از كالاي خوراكي در آمارهاي رسمي نشان مي‌دهد كه در كمتر از يك ماه، 30 درصد به قيمت اين سبد افزوده شده است. گران‌ترين كالا در سبد خانوارهاي شهري گوشت گوسفند است كه در آبان به هر كيلو 121 هزار تومان رسيده بود. اما بيشترين تغيير قيمتي در يك سال به گروه حبوبات اختصاص داشت كه به صورت ميانگين اين كالا نسبت به آبان سال گذشته 137.6 درصد افزايش قيمت داشته و از ميانگين كيلويي 12 هزار و 500 تومان به حدود 30 هزار تومان رسيد.
با بررسي گزارش‌هاي مركز آمار، مي‌توان دريافت كه قيمت سبد مفروض در آبان 98 حدود 400 هزار تومان برآورد شده كه گران‌ترين كالا يك كيلو گوشت گوسفند با قيمت 94 هزار و 253 تومان بود.
دستمزدها چقدر از هزينه‌ها را
پوشش مي‌دهد؟
آخرين گزارش مركز آمار از تورم، نشان مي‌دهد كه نرخ تورم نقطه‌اي در آبان سال جاري به 46.4 درصد رسيد. بدين معنا كه يك خانواده براي خريد سبد مشخص از كالا و خدمات در آبان سال جاري نسبت به ماه مشابه سال قبل بايد 46.4 درصد هزينه بيشتري بپردازد. نكته نگران‌كننده در اين است كه در آبان ماه سال جاري نرخ تورم خوراكي‌ها با افزايش 16.1 واحد درصدي به 56.6 درصد رسيد اين در حالي است كه نرخ تورم اين گروه از كالاها و خدمات در مهر 40.5 درصد برآورد شده بود.
با استناد به گزارش‌هاي رسمي، نرخ تورم نقطه‌اي «خوراكي و آشاميدني» و مسكن در آبان سال جاري به ترتيب 56.6 و 118 درصد بوده است.
اين در حالي است كه ميزان افزايش حقوق براي سال جاري 21 درصد بوده و به دو ميليون و هشتصد هزار تومان رسيد. با در نظر گرفتن اين پيش‌فرض كه افراد وام ازدواج صد ميليون توماني را دريافت مي‌كنند و هر دو شاغل هستند، دو نفر در دو سناريوي خريد خانه يا رهن كامل آن نياز به 870 و 270 ميليون تومان پول براي شروع زندگي‌شان دارند كه حقوق‌ها در هر دو سناريو 0.6 درصد و 3 درصد از كل هزينه‌ها را پوشش مي‌دهد. در اين صورت به ترتيب 308 و 68 ماه بدون كمك از ديگران طول مي‌كشد تا حداقل شرايط براي شروع يك زندگي را داشته باشند.