پيشرفت كند و سخت مذاكرات در سايه تهديد زمان

گروه ديپلماسي| خداحافظي وندي شرمن از دولت ايالات متحده پس از پايان مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و 1+5، بازگشت ارنست مونيز، وزير انرژي ايالات متحده به مذاكرات ايران و امريكا در ژنو، انتشار تازه‌ترين گزارش آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در خصوص برنامه هسته‌اي ايران. 48 ساعت پر خبر براي مذاكراتي كه از روز سه‌شنبه هفته گذشته در سطح كارشناسي در وين آغاز شد و در روزهاي چهارشنبه و پنجشنبه در سطح مديران سياسي ميان ايران و هلگا اشميت، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا به عنوان نماينده 1+5 و همچنين وندي شرمن، مذاكره‌كننده امريكا ادامه يافت. صبحگاه روز جمعه به وقت وين هم عباس عراقچي و مجيد تخت‌روانچي، معاون‌هاي وزير امور خارجه وين را به مقصد ژنو ترك كردند تا 24 ساعت باقي مانده تا ديدار با جان كري، وزير امور خارجه ايالات متحده را به مشورت‌هاي داخلي با محمد جواد ظريف بگذرانند كه از آتن به ژنو رفته تا ديداري مستقيم با همتاي امريكايي خود داشته باشد. اين نخستين ديدار ميان دو وزير امور خارجه در قالب مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و 1+5 پس از ديدارها در حاشيه اجلاس بازنگري ان‌پي‌تي در نيويورك در ابتداي ماه ميلادي جاري است. همزمان با ادامه مذاكرات در ژنو در عالي‌ترين سطح، در وين هم تيم‌هاي كارشناسي ايران و 1+5 به مذاكرات طولاني‌مدت و جزيي ادامه دادند. يك منبع آگاه در خصوص آب و هواي مذاكرات هسته‌اي به «اعتماد»مي‌گويد: «نگارش متن بسيار كندتر از حد انتظار پيش مي‌رود و به نظر مي‌رسد به دورهاي مذاكراتي پيوسته‌تر براي رسيدن به نتيجه تا 30 ژوئن (10 تير) نياز باشد. به همين دليل پيش‌بيني مي‌شود كه دو طرف در چند هفته آتي به اين نتيجه برسند كه براي رسيدن به نتيجه چند هفته باقي مانده را در وين به‌طور پيوسته به مذاكرات بپردازند.» الگويي مانند آنچه در نوامبر سال 2014 در وين اتفاق افتاد و تيم مذاكره‌كننده ايران به همراه طرف‌هاي مقابل قريب به 14 روز را در پايتخت اتريش به رايزني پرداختند.  محمدجواد ظريف پيش از عزيمت به ژنو براي ديدار با همتاي امريكايي در يونان آخرين مواضع هسته‌اي كشورمان را اعلام كرد. وي در نشست مشترك با همتاي يوناني با اشاره به مذاكرات هسته‌اي گفت: جمهوري اسلامي ايران مواضع خود را در بحث هسته‌اي با شفافيت اعلام كرده و طرف مقابل بايد در اين باره تصميم‌گيري كند. من اميدوار هستم ما ظرف يك بازه زماني معقول به يك نتيجه نهايي دست يابيم. براي اين كار، كشورهاي طرف مذاكره بايد واقع‌بين باشند، آنها بايد واقعيت را ببينند نه اينكه دچار توهم باشند. تفاهم لوزان مسير را مشخص كرد و اگر طرف مقابل به آن احترام بگذارد و از برداشت‌هاي خاص دست بردارد به نتيجه مي‌رسيم و اگر طرف مقابل بر زياده‌خواهي پافشاري كند، كار دشوار خواهد بود. ما فقط مي‌توانيم توافقاتي را داشته باشيم كه در آن، دو طرف بتوانند مدعي شوند كه به نتايج مثبت دست يافته‌اند. يا بايد با هم پيروز شد يا بايد با هم باخت. وزير خارجه كشورمان گفت: در ژنو آخرين وضعيت مذاكرات را بررسي خواهيم كرد و براساس آن تصميم خواهيم گرفت.

محمدجواد ظريف در بدو ورود به فرودگاه ژنو با بيان اينكه با جان كري، وزير خارجه امريكا درباره مذاكرات هسته‌اي گفت‌وگو خواهم كرد، گفت: شب گذشته همكاران من در وين تا ديروقت با نمايندگان 1+5 و همين طور با طرف امريكايي گفت‌وگو كرده‌اند. وي در پاسخ به اين سوال كه چرا طرف‌هاي مذاكره در بحث لغو همزمان همه تحريم‌ها مسير انحرافي را انتخاب كرده‌اند، گفت: ما نكات و اصولي را كه از ابتدا مطرح كرده‌ايم و در بيانيه لوزان هم به طور كاملا واضح بيان شده است به آنها تاكيد مي‌كنيم. ظريف افزود: اظهارنظرهايي كه در اين باره مي‌شود بيشتر براي مصرف داخلي است و نبايد به آن توجه كرد.
هنوز ميزان اختلاف‌ها زياد است
كمتر از سه هفته تا ضرب‌الاجل تعيين شده از سوي ايران و 1+5 باقي مانده است و اما تازه‌ترين وضعيت مذاكرات از زبان سيدعباس عراقچي: مذاكرات سختي‌هاي خود را دارد و هرچه به آخر مذاكرات نزديك‌تر مي‌شويم، مسائل بسيار جزيي‌تر و پيچيده‌تر و طبعا فشار بيشتري در مذاكرات احساس مي‌شود. روي نگارش خود متن و ضمايم آن و بحث قطعنامه‌اي كه شوراي امنيت بايد صادر كند مشورت‌هايي داشتيم، همچنين روي عناصر و مولفه‌هاي آن صحبت كرديم و به تدريج متن را كامل‌تر مي‌كنيم.  عراقچي با اذعان به اينكه هنوز ميزان اختلافات زياد است، گفت: اين اختلافات هم به مسائل محتوايي مربوط مي‌شود و هم به نحوه نگارش كه همزمان در هر دو حوزه مذاكره صورت مي‌گيرد. در بعضي از بحث‌ها هنوز ما نسبت به راه‌حل اختلاف نظر داريم، اما در خصوص برخي مسائل، بحث‌هاي مفهومي و بحث‌هاي محتوايي انجام مي‌دهيم.  اين عضو ارشد تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي گفت: البته همان‌طور كه بارها گفتيم آنچه از نظر ما يك سرانجام مطلوب به حساب مي‌آيد توافق خوبي است كه خواسته‌هاي ما در آن رعايت شده باشد، اگر به اين توافق خوب برسيم خب طبعا مذاكرات به سرانجام خود رسيده است وگرنه، بحث‌ها ادامه پيدا خواهد كرد تا به آن نقطه برسيم.
عراقچي درباره جدول زماني همزماني رفع تحريم‌ها و اجراي تعهدات ايران نيز گفت: يكي از موارد اختلافي كه هنوز به يك راه‌حل نهايي نرسيده است بحث همزماني فعاليت‌هاي دو طرف است كه اگر ما به توافق برسيم طبعا يكسري اقداماتي را طرف مقابل ما (1+5) بايد انجام دهند درخصوص رفع و لغو تحريم‌ها و يكسري اقداماتي كه ما بايد انجام دهيم. اينكه اين دو سري اقدام چگونه با هم همزمان مي‌شود يكي از مسائل اختلافي است. روي اصل همزماني توافق وجود دارد و ماهيت اقدامات طوري است كه همزمان‌شدن آنها مشكلاتي دارد كه بايد به ترتيباتي برسيم كه خواسته دو طرف رعايت شود، اين از مواردي است كه هنوز روي آن كار مي‌كنيم. عراقچي در پاسخ به اين پرسش كه آيا درباره عدم مجوز بازرسي از افراد و تاسيسات به طرف غربي واكنشي نشان داده‌ايد ,گفت: اين ليست را مجموعه 1+5 با عنوان راه‌حلي براي حل موضوع «پي.‌ام. دي» به ما داده بود، موضوع «پي.‌ام. دي» موضوعي است كه به گذشته مربوط مي‌شود و يكسري سوالاتي از گذشته وجود دارد كه همين‌طور حل نشده و مبهم باقي مانده و براي حل اين سوالات راه‌حل‌هاي مختلفي تاكنون پيشنهاد شده است.
يك راه‌حل كه طرف مقابل ما مطرح كرد اين بود كه ليستي از افراد و مراكز مشخص شود و آژانس بتواند به آنها دسترسي مديريت شده داشته باشد، دسترسي كه اجازه كسب اطلاعاتي از محيط پيراموني به بازرس داده نمي‌شود و در يك محدوده كاملا مشخصي , وظيفه‌اش را انجام مي‌دهد، اين ايده مطرح شده بود,اين پيشنهاد در تهران مورد موافقت واقع نشد، ما روي ايده‌هاي ديگر كار مي‌كنيم و به طرف مقابل هم صريح گفته‌ايم.
معاون وزير امور خارجه كشورمان در ادامه افزود: آنچه توسط مقام معظم رهبري بيان شد در عدم دسترسي به افراد براي مصاحبه و در عدم بازرسي يا بازديد از مراكز نظامي, اين دستورالعمل بسيار جدي و قاطع ما است و به‌طرف‌هاي مقابل هم كاملا منتقل شده است كه اين به هيچ‌وجه در دستور كار ما نيست. روي راه‌حل‌هاي جايگزين ديگري كه نگراني‌هاي امنيتي و دغدغه‌هاي موجود را برطرف كند كار مي‌كنيم، اگر بتوانيم به راه‌حل‌ها برسيم , طبعا اجرا خواهيم كرد و اگرنه مذاكرات را ادامه مي‌دهيم تا به يك راه‌حل مقبول برسيم.
عراقچي گفت: نه فقط درباره «پي.‌ام. دي» راجع به همه مسائل ديگر، اگر اينطوري نبود كه تا حالا به توافق رسيده بوديم، ما درباره همه مسائلي كه روي ميز است كار سختي را در 17ماه گذشته انجام داديم و ساعت‌ها و بلكه هزاران ساعت مذاكره درخصوص راه‌حل‌هاي احتمالي، نحوه حل وفصل اين مسائل، براي ماه‌هاي متوالي اين راه‌حل‌ها بحث شده و به نتيجه نرسيديم تا كم كم بحث‌ها پخته شد، در لوزان در رابطه با عمده موضوعات روي ميز به راه‌حل‌هايي رسيديم كه الان داريم آنها را نگارش مي‌كنيم.
امريكايي‌ها به تمديد فكر نمي‌كنند
وندي شرمن، رييس تيم مذاكره‌كننده امريكا دومين مقام پس از ويليام برنز است كه خبر كناره‌گيري وي از دولت در زمان مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و 1+5 اعلام شده است. در شرايطي كه رفتن كاترين اشتون، مسوول سابق سياست خارجي اتحاديه اروپا از گردونه مذاكرات تا حدي كار را براي دو طرف سخت كرده بود و زماني براي تطبيق فرد جديد با مذاكرات اختصاص يافت، اكنون مساله رفتن وندي شرمن هم دستمايه سوال‌هاي بي‌شمار خبرنگاران از سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا در نشست خبري روز پنجشنبه وي شد. جف راتكي در پاسخ به سوال‌هاي بي‌شمار در اين خصوص گفت: وندي شرمن پس از كنار رفتن از سمتش ماموريت نظارت بر اجراي توافق هسته‌اي احتمالي با ايران را بر عهده خواهد داشت. پس از اينكه مذاكرات با ايران به پايان برسد از سمت خود كنار خواهد رفت و قرار است تيمي متشكل از كارشناسان با ماموريت نظارت بر توافق هسته‌اي احتمالي با ايران را تشكيل دهد. در شرايطي كه در چند روز گذشته سخنان مقام‌هاي اروپايي به خصوص فرانسوي در خصوص تمديد مذاكرات پس از 30 ژوئن هياهوي بسياري به راه انداخته است، راتكي تاكيد كرد كه كشورش به دنبال تمديد مذاكرات نيست و تمركز آنها همچنان روي 30 ژوئن قرار دارد. 1+5 براي رسيدن به توافق تا پايان ماه ژوئن متحد است. ما معتقديم اگر تمام طرف‌ها با حسن نيت كار كنند مي‌توانيم به هدف خود دست يابيم، بنابراين تاكيد مي‌كنم قدرت‌هاي جهاني همچنان متحد هستند.
باز هم پارچين !
ايران به توافق ژنو پايبند بوده و اطلاعاتي در خصوص يكي از دو موضوع باقي‌مانده ارايه كرده اما درخواست بازديد از پارچين همچنان ادامه دارد. شاه كليد گزارش جديد آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در خصوص ايران اين جملات است. يوكيا آمانو، مديركل آژانس در اين گزارش بار ديگر اعلام كرده است كه تهران بايد دسترسي‌هاي لازم و اطلاعات مربوط به سايت نظامي پارچين را در اختيار اين نهاد قرار دهد. در اين گزارش ديده‌بان هسته‌اي سازمان ملل پايبندي كامل ايران به توافق موقت موسوم به برنامه اقدام مشترك را تاييد و اعلام كرده است كه تهران از 20 ژانويه سال 2014 به بعد، غني‌سازي بالاتر از پنج درصد نداشته است. در گزارشي كه در اختيار اعضاي شوراي حكام قرار گرفته همچنين اعلام شده است كه ايران اطلاعاتي را در خصوص يكي از دو موضوع باقي‌مانده در بحث ابعاد احتمالي نظامي در اختيار آژانس قرار داده است. در بخشي از اين گزارش آمده است: آژانس همچنان آماده است تا حل تمامي موضوعات باقي‌مانده را زير چارچوب همكاري، تسريع كند. اين امر مي‌تواند از طريق همكاري‌هاي بيشتر ايران و صدور به موقع دسترسي‌ به تمامي اطلاعات، اسناد، سايت‌ها، مواد و افراد مربوطه كه از سوي آژانس درخواست شده، محقق شود.