گره‌گشايي از مذاكرات در نشست مستقيم ظريف-كري

  سارا معصومي/  در نزديك‌ترين فاصله ممكن به هم نشسته‌اند. از ضبط صوت‌هاي خبرنگاران خبري نيست اما دوربين‌ها از دورترين نقطه‌هاي ممكن هم روي چهره دو وزير تمركز كرده‌اند. در شرايط كمترين درز خبري از آنچه در ژنو مي‌گذرد، همين عكس‌ها سخن مي‌گويند. چهره محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان به لبخند هميشگي منقش نيست و جديتي تلخ هم در نگاه به زمين دوخته شده جان كري، وزير امور خارجه امريكا به چشم مي‌خورد. حساب توييتري جان كري دقايقي پس از ديدار دو وزير عكسي از اين نشست دوجانبه در محوطه بيروني هتل اينتركنتيننتال را منتشر كرده و از فرصت ديگري براي ديدار با همتاي ايراني در ميانه ادامه مذاكرات ميان تهران و شش قدرت مقابل آن نوشته است. تنها يك ماه تا پايان مذاكرات زمان باقي است و اين ديدار نمي‌تواند ديداري عادي باشد. شنيده‌ها از سرعت پايين پيشرفت در نگارش برجام خبر مي‌دهند و اين خبر خوبي براي هفت كشوري نيست كه از قريب به 20 ماه پيش مذاكرات هسته‌اي را در قالب جديدي براي پايان يافتن آن پس از 13 سال آغاز كرده‌اند. زمزمه‌هاي تمديدي كه به گوش مي‌رسد از جانب امريكايي‌ها رد مي‌شود و طرف ايراني هم مي‌گويد كه تمديد در دستور كار نيست. محمدجواد ظريف پيش از ديدار با همتاي امريكايي در ژنو در پاسخ به اين سوال كه آيا تا 30 ژوئن به توافق مي‌رسيم، گفت: تلاش مي‌كنيم.
شايد تمديد ديگر دردي از اين مذاكرات را هم دوا نكند. از آخرين مواضع طرفين ديگر رونمايي شده و علاوه بر اين در نشست لوزان هم دو طرف به راهكارهاي مشتركي براي آغاز نگارش متن برجام رسيدند. با اين‌همه گويا مذاكرات در جزييات قفل شده است؛ قفلي كه دو وزير براي گشودن آن خود را به ژنو رسانده‌اند. آخرين چانه‌زني‌هاي سخت در هفته‌هايي كه حاشيه‌ها بر تن مذاكرات سايه انداخته و كار را سخت‌تر از پيش كرده‌اند. بيشترين سوژه زمزمه‌ها بحث بازرسي‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از تاسيسات نظامي ايران در صورت حصول توافق هسته‌اي نهايي را شامل مي‌شود. در چند روز گذشته منابع مختلف حاضر در مذاكرات تاكيد كرده‌اند كه در صورت عدم صدور مجوز لازم براي بازرسي‌ها، امكان حصول توافق وجود نخواهد داشت. گفته مي‌شود كه اصلي‌ترين مساله‌اي كه جان كري در ديدار با ظريف با او در ميان خواهد گذاشت بحث تاكيد بر لزوم بازرسي‌هاست.
ديداري براي عبور از موانع باقيمانده
اين تيتر، روايت رويترز از دليل ديدار محمد جواد ظريف با جان كري است. به گزارش اين خبرگزاري اين ديدار نخستين ديدار فني و جدي ميان ايران و امريكا با حضور هلگا اشميت، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا به عنوان نماينده 1+5 است. پيش از اين جان كري و جواد ظريف در نيويورك و در اقامتگاه ايران با هم ديداري كوتاه داشتند كه به نظر نمي‌رسيد در آن از چانه‌زني فني براي پيشبرد مذاكرات خبر خاصي بود. ايران و 1+5 در دومين روز از ماه آوريل در لوزان سوييس با قرائت بيانيه سوييس اعلام كردند كه به زودي وارد مرحله نگارش متن پيش نويس برجام خواهند شد؛ مرحله‌اي كه نه ورود به آن آسان بود و نه اعلام پايان يافتن آن سهل به نظر مي‌رسد. رويترز در خصوص موانع باقيمانده مي‌نويسد: اصلي‌ترين مسائل درخواست 1+5 براي دسترسي به سايت‌هاي نظامي ايران است و البته گفت‌وگو با متخصصان هسته‌اي اين كشور. علاوه بر اين تحريم‌ها نيز عامل افتراق ميان دو طرف به حساب مي‌آيند. ايران مي‌گويد لغو تمام تحريم‌ها بلافاصله پس از حصول توافق و طرف مقابل هم مي‌گويد با اين رويه مخالف است. يك مقام وزارت امور خارجه امريكا در اين خصوص به رويترز مي‌گويد: در جريان مذاكرات وين در چند هفته گذشته دو طرف موفق به پيشرفت در نگارش توافقنامه سياسي و البته سه مورد از ضميمه‌هاي فني شده‌اند. هرچند كار نگارش پيش‌نويس كند پيش مي‌رود اما امريكايي‌ها مي‌گويند كه مي‌توانند تا 30 ژوئن به توافق مورد‌نظر دست پيدا كنند و روي بحث تمديد فكر نمي‌كنند. اما امريكايي‌ها تنها عضو حاضر در مقابل ايران نيستند. فرانسه كه خواهان سختگيري‌هاي بيشتر بر برنامه هسته‌اي ايران است از طولاني‌تر شدن مذاكرات پس از ماه جولاي هم سخن مي‌گويد. البته رويترز در اين گزارش خود به سخنان سيد عباس عراقچي، مذاكره‌كننده ارشد ايراني هم در خصوص احتمال فراتر رفتن مذاكرات از 30 ژوئن هم اشاره مي‌كند. با اين‌همه يك عضو وزارت
امور خارجه امريكا تاكيد مي‌كند كه جان كري برنامه ماه ژوئن خود را براي پرداختن به بحث مذاكرات ايران و 1+5 نسبتا خالي گذاشته است. اين مقام به رويترز مي‌گويد: بسياري از تصميم‌ها بايد در سطح سياسي گرفته شود. به همين دليل است كه از ابتداي ماه ژوئن و شايد هم زودتر از آن
جان كري در مذاكرات فعال‌تر خواهد شد. احتمالا هم گفت‌وگو در وين ادامه پيدا خواهد كرد.
بحث ناتمام بازرسي‌ها
«بحث مصاحبه با دانشمندان و بازرسي از مراكز نظامي به‌طور كامل منتفي است ولي در چارچوب رويه‌هايي كه پروتكل الحاقي پيش‌بيني كرده گفت‌وگوهاي ما ادامه دارد. هنوز هيچ توافقي نه قبلا به دست آمده بود و نه الان به دست آمده، گفت‌وگو‌ها و بحث‌ها ادامه دارد. نحوه اجراي پروتكل الحاقي از موارد مورد اختلاف است كه در حال صحبت درباره آن هستيم.» اين سخنان عباس عراقچي را بسياري به فصل‌الختام موضع ايران در مذاكرات در خصوص بازرسي‌ها تعبير كرده‌اند. هرچند واژه پروتكل الحاقي كه در آن به چشم مي‌خورد بالذات محل تعبيرهاي بسيار مي‌تواند باشد. با اين‌همه رويترز هم
در اين خصوص مي‌نويسد: بازديد از تاسيسات نظامي توسط بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و دسترسي به دانشمندان هسته‌اي ايران از اصلي‌ترين مواردي است كه 1+5 در‌راستاي راستي‌آزمايي برنامه هسته‌اي ايران به دنبال آن است. در شرايطي كه اين دسترسي‌ها داده نشود كار سخت خواهد شد و به نظر نمي‌رسد كه بدون اين مسائل توافقي هم در كار باشد. رويترز در بخشي از گزارش خود مي‌نويسد: رهبر ايران به صراحت اعلام كرده‌اند كه تهران درخواست‌هاي غيرمنطقي و بي‌دليل را نخواهد پذيرفت. اين خبرگزاري انگليسي در پايان گزارش خود به نقل قولي از مارك فيتزپاتريك از تحليلگران مسائل ايران اشاره كرده و مي‌نويسد: توافق ميان
ايران و 1+5 در ماه جولاي اتفاق خواهد افتاد. دو طرف سخت‌ترين گام‌ها را برداشته و بيشترين تعهدها را داده‌اند. اما شايد در ايران بسياري فكر مي‌كنند كه اوباما بيش از آنها به اين توافق نياز دارد.
هفته‌هاي سخت پس از لوزان
خبرگزاري آسوشيتدپرس بيش از رويترز از اين دور از مذاكرات ميان وزراي امور خارجه ايران و امريكا انتظار اتفاق خاصي را دارد. خبرنگار مستقر در ژنو اين خبرگزاري در اين خصوص مي‌نويسد: اين نخستين دوئل فني و جدي ميان دو وزير پس از مذاكرات نفسگير در لوزان در واپسين روزهاي ماه مارس و دو روز نخست آوريل است. توافقي كه در لوزان رخ داد امروز سوال‌هاي بي‌جواب بسياري را از خود به جا گذاشته است؛ سوال‌هايي كه به نظر مي‌رسد در ديدارهاي متوالي ميان مديران سياسي ايران و
نماينده 1+5 حل نشده است. قدرت‌هاي مقابل ايران در اين مذاكرات به دنبال يك خروجي مشخص در 30 ژوئن هستند: اطمينان از اينكه زمان گريز هسته‌اي ايران را به يك سال افزايش داده‌اند. در اين ميان مخالفت‌هاي تيم مذاكره‌كننده ايران با بازديد از تاسيسات نظامي مشكل‌ساز شده است. در آن‌سوي گود هم امريكا اصرار دارد كه يا بايد به اين دسترسي‌ها برسد يا توافقي در كار نخواهد بود. در اين ميان تازه‌ترين گزارش آژانس بين‌المللي انرژي اتمي كه روز جمعه منتشر شد نيز به اين مساله اشاره كرده است كه پروسه همكاري ميان ايران و آژانس براي بررسي ابعاد احتمالي نظامي برنامه هسته‌اي ايران قفل شده و پيشرفتي در اين خصوص حاصل نشده است. مساله ديگري كه در اين خصوص وجود دارد سرعت لغو تحريم‌هاي ايران است. البته مساله ديگر هم كه به نظر مي‌رسد ميان روسيه و امريكا در حال حل شدن است نحوه بازگشت تحريم‌ها در صورت عدم وفاي به عهد ايران است. باراك اوباما از مكانيسم بازگشت فوري تحريم‌ها به عنوان ابزاري براي اقناع مخالفان توافق هسته‌اي با ايران استفاده مي‌كند. يك مقام وزارت امور خارجه امريكا مساله تحريم‌ها و نحوه دسترسي ايران به اموال و دارايي‌ها پس از توافق هسته‌اي را يكي از سخت‌ترين موضوعات موجود روي ميز مذاكره مي‌داند. اين مقام امريكايي از هفته‌هاي پس از دوم آوريل در لوزان به عنوان «هفته‌هاي سخت» ياد مي‌كند اما اعتقاد دارد كارشناسان دوباره در مسير رواني براي رسيدن به توافق قرار گرفته‌اند. به نظر مي‌رسد حضور ارنست مونيز، وزير انرژي امريكا در اين دور از مذاكرات در حالي كه تصور مي‌شد بحث‌هاي فني ميان
دو طرف در لوزان به انتها رسيده است نشان‌دهنده باقي ماندن اختلاف‌هاي فني ميان دو طرف است.
در انتظار آخرين راهكارها
نخستين دور ديدار ميان جواد ظريف و
جان‌كري از ساعت 11 صبح به وقت ژنو آغاز شد و سه ساعت بعد براي وقفه‌اي نيم‌ساعته پايان يافت. پيش از آغاز اين نشست، سيدعباس عراقچي، عضو ارشد تيم مذاكره‌كننده تاكيد كرد كه نشست دو جانبه ميان ظريف و كري، گفت‌وگويي است درباره موضوعات محتوايي و مسائلي كه هنوز براي آن راه‌حلي پيدا نشده است. اميدواريم نشست امروز (شنبه) به پيدا كردن راهكارها كمك كند. اميدوار هستيم برخي از موضوعات كه هنوز درباره آنها نتوانستيم به راه‌حلي برسيم، در گفت‌وگوهاي يك‌روزه امروز سرانجامي پيدا كند. حميد بعيدي‌نژاد كه رياست تيم كارشناسي ايران را بر عهده دارد پيش از ترك وين در مصاحبه‌اي با پرس تي وي تاكيد كرد كه در جريان اين دور از مذاكرات پيشرفت‌هاي خوبي در خصوص برداشته شدن تحريم‌هاي ايران انجام گرفته است.

آخرين خبر از ژنو

ديدارهاي ميان جان كري و جواد ظريف به دو دور ديدار فشرده در ژنو خلاصه شد.براساس آنچه در اين جلسه تصميم‌گيري شد كارشناسان و مديران سياسي ايران و 1+5 روز پنجشنبه همين هفته در وين با هم تجديد ديدار خواهند كرد. عباس عراقچي پس از پايان اين مذاكرات در ژنو گفت: در اين نشست در حضور وزراي خارجه ايران  و امريكا يك بار ديگر به طور كامل همه موضوعات مرور شد با اين شرايط همچنان اختلافات و تفاوت‌ها باقي است.