نگراني منطقه‌اي از توافق واشنگتن - سئول
كره شمالي و روسيه توافق جديد امريكا و كره جنوبي براي استقرار زيردريايي‌هاي مسلح به سلاح هسته‌اي را تهديدي براي امنيت منطقه مي‌دانند
محمدحسين لطف‌الهي
ايالات متحده در قالب توافق جديدي كه واشنگتن را متعهد به دفاع از سئول مي‌كند براي اولين‌بار طي دهه‌هاي اخير زيردريايي‌هاي مسلح به كلاهك‌هاي هسته‌اي به كره جنوبي ارسال خواهد كرد؛ اقدامي كه روس‌ها آن را برهم زننده نظم و ثبات منطقه مي‌دانند و مقام‌هاي ارشد كره شمالي مي‌گويند به آن واكنش نشان خواهند داد.
جو بايدن، رييس‌جمهوري ايالات متحده و يون سوك يئول، رييس‌جمهوري كره جنوبي كه براي ديدار با همتاي امريكايي خود به واشنگتن سفر كرده بود روز چهارشنبه 26 آوريل به منظور مقابله با تهديد هسته‌اي كره شمالي توافقي امنيتي امضا كردند.
بر اساس اين توافق، امريكا با استقرار زيردريايي‌هاي مسلح به سلاح اتمي در آب‌هاي كره جنوبي موافقت كرده و پذيرفته است كه در برنامه‌ريزي براي حمله هسته‌اي در پاسخ به حمله هسته‌اي كره شمالي، سئول را دخالت دهد. از دهه 1980 ميلادي به اين سو، واشنگتن حاضر نشده بود تا زيردريايي‌هاي مسلح به كلاهك هسته‌اي خود را در آب‌هاي كره جنوبي مستقر كند. دو طرف همچنين يك «گروه مشاوره هسته‌اي» ايجاد مي‌كنند كه موضوع كار آن بحث درباره برنامه استقرار سلاح‌هاي استراتژيك و اتمي خواهد بود. سياستمداران در سئول مدت‌هاست به واشنگتن فشار مي‌آورند تا در برنامه‌ريزي براي چگونگي و زمان احتمالي استفاده از سلاح‌هاي اتمي عليه كره شمالي مشاركت كنند. كره جنوبي در ازاي اين تعهدات امريكا اعلام كرده است كه به سوي ساخت سلاح هسته‌اي گام بر نخواهد داشت. هم ايالات متحده و هم كره جنوبي نگران رشد قابل توجه تهديدها از جانب پيونگ‌يانگ هستند و معتقدند توسعه همزمان تسليحات تاكتيكي هسته‌اي، موشك‌هاي بالستيك كوتاه‌برد و موشك‌هاي بالستيك قاره‌پيما از سوي كره شمالي يك خطر بالقوه جدي براي امنيت امريكا و كره جنوبي است. رييس‌جمهوري امريكا گفته است كه اين توافق امنيتي موضع امريكا و كره جنوبي براي جلوگيري از حمله كره شمالي را تقويت خواهد كرد. امريكايي‌ها پيش‌تر طي معاهده‌اي متعهد شده بودند كه از كره جنوبي دفاع كرده و در صورت لزوم از تسليحات هسته‌اي استفاده كنند، اما برخي سياستمداران و همچنين بخش قابل توجهي از افكار عمومي به اين تعهدات با ديده ترديد نگاه مي‌كردند و خواهان توليد تسليحات هسته‌اي از سوي سئول بودند.
نگراني منطقه‌اي از توافق واشنگتن - سئول
براي كشورهاي منطقه و به ويژه كشورهايي كه متحد ايالات متحده به حساب نمي‌آيند، اين توافق يك تهديد جديد به حساب مي‌آيد. چين هشدار داده است كه به هيچ‌وجه از تصميم جديد ايالات متحده راضي نيست. وزارت امور خارجه چين توافق امريكا و كره جنوبي را در راستاي «برانگيختن عمدي تنش‌ها و همچنين افزايش احتمال رويارويي» توصيف كرد. وزارت امور خارجه روسيه نيز به توافق ميان واشنگتن و سئول واكنش نشان دادند و آن را «بي‌ثبات‌كننده وضعيت منطقه و جهان» دانستند. روسيه مرتبا در ماه‌هاي اخير نسبت به افزايش حضور نظامي ايالات متحده در آسيا اظهار نگراني كرده است. ماريا زاخارووا، سخنگوي وزارت امور خارجه روسيه روز جمعه در بيانيه‌اي اعلام كرد: «اين تحولات آشكارا محيط اطراف ما را بي‌ثبات مي‌كند و تبعات منفي قابل توجهي براي امنيت منطقه‌اي در پي خواهد داشت.» بر اساس اين بيانيه، مسكو معتقد است تلاش ايالات متحده براي كسب تسلط نظامي قاطع در منطقه نتيجه‌اي جز تشديد تنش و افزايش رقابت‌هاي تسليحاتي در پي نخواهد داشت. در اين ميان، چنانچه انتظار مي‌رفت كره شمالي شديدترين واكنش را به توافق جديد امريكا و كره جنوبي داشته است. به گزارش خبرگزاري يونهاپ، كيم يو جونگ، خواهر رهبر كره شمالي كه نفوذ زيادي هم در ساختار سياسي اين كشور دارد، اعلام كرده است كه افزايش تمرينات و آزمايش‌هاي نظامي بخشي از پاسخ پيونگ‌يانگ به توافق جديد خواهد بود. او افزود: «اين يك اشتباه محاسباتي وحشتناك و يك جسارت غيرمسوولانه از جانب امريكاست. اين اظهارات از جانب كسي مطرح شده كه پيري مغز او را به زوال كشانده و قادر نيست مسووليت امنيت و آينده امريكا را بپذيرد. پيرمردي كه آينده‌اي ندارد و حتي به پايان رساندن دوره دو ساله دولت او نيز برايش زياده از حد به نظر مي‌رسد.»
بايدن در نشست خبري با رييس‌جمهوري كره جنوبي گفته بود كه اگر كره شمالي اقدام به حمله هسته‌اي كند اين اقدام «پاياني براي رژيم كره شمالي» خواهد بود. از ابتداي سال 2022 ميلادي، كره شمالي مجموعا بيش از 100 موشك شامل موشك‌هاي بالستيك كوتاه‌برد، ميان‌برد و قاره‌پيما و همچنين موشك‌هاي كروز را مورد آزمايش قرار داده است. برخي از اين موشك‌ها قابليت هدف قرار دادن خاك ايالات متحده را دارند.
كارشناسان چه مي‌گويند؟
جفري لوئيس، كارشناس مسائل هسته‌اي در موسسه مطالعات بين‌المللي ميدلبري در كاليفرنيا معتقد است توافق جديد يك توافق «صرفا نمادين» است. به گفته او امريكا با اين توافق جديد قصد دارد «به مردم كره جنوبي اطمينان دهد» كه ايالات متحده همچنان از آنها پشتيباني مي‌كند، اما از نظر ميداني اين تعهدات تفاوت چشمگيري ايجاد نمي‌كنند.
ان‌بي‌سي نيوز نوشته است كه مجموعه نظرسنجي‌ها ثابت مي‌كند مردم كره جنوبي روز به روز بيشتر خواهان ساخت تسليحات هسته‌اي از سوي دولت خود مي‌شدند؛ چراكه ايالات متحده با چالشي به نام چين روبه‌رو است و در مواجهه با اين چالش ممكن است كه امريكايي‌ها مايل به دخالت مستقيم در يك حمله احتمالي عليه كره نباشند. دولت كره جنوبي هم از همين ابزار استفاده كرد تا ايالات متحده را براي ارايه امتيازات و تعهدات بيشتر تحت فشار قرار دهد.
ايالات متحده با ساخت بمب اتم از سوي كره جنوبي مخالف است و قوانين بين‌المللي نيز سئول را از انجام اين كار منع مي‌كند.
دويئون كيم، پژوهشگر مركز امنيت جديد امريكايي بر خلاف جفري لوئيس بر اين باور است كه توافق جديد يك «پيروزي بزرگ» براي سئول است. او مهم‌ترين بخش اين توافق را «مشاركت دادن كره جنوبي در برنامه‌ريزي‌هاي هسته‌اي و موضوعاتي نظير استقرار تسليحات» مي‌داند و مي‌گويد اين خواسته‌اي بود كه كره جنوبي براي مدت‌ها به دنبال آن بود. به گفته خانم كيم، تا پيش از اين ايالات متحده اين موارد و تصميم‌گيري‌ها را بيش از اندازه محرمانه مي‌دانست كه با كره جنوبي به اشتراك بگذارد و حالا كه كره جنوبي مي‌تواند به آنها دسترسي داشته باشد، مي‌توان گفت واقعا يك اتفاق مهم رخ داده است.
گراهام آليسون، استاد دانشگاه هاروارد توافق با كره جنوبي را موفقيتي مهم در زمينه منع اشاعه تلقي مي‌كند. او در مقاله‌اي در نشريه فارن پاليسي مي‌نويسد: «پس از جان سالم به در بردن از خطرناك‌ترين بحران تاريخ - بحران موشكي كوبا در سال 1962 -جان اف كندي، رييس‌جمهور وقت ايالات متحده پيش‌بيني كرد كه جهان به سمت و سويي پيش خواهد رفت كه تا پايان دهه 1970، بين 15 تا 20 كشور به بمب هسته‌اي دست خواهند يافت. اين پيش‌بيني با توجه به شرايط جهان در آن سال‌ها منطقي به نظر مي‌رسيد؛ بسياري از كشورها تلاش داشتند تا الزامات فني و اقتصادي لازم را فراهم كنند تا بتوانند بمب خود را بسازند و حتي برخي كارشناسان انتظار داشتند در آينده نزديك جهان شاهد حملات تروريستي هسته‌اي باشند.» او مي‌افزايد: «در مورد كره جنوبي، سئول با يك تهديد ماهيتي جدي از جانب همسايه شمالي خود مواجه است. پس از يك جنگ خونين و گذشت سال‌ها در حال حاضر رهبر كره شمالي آشكارا كره جنوبي را تهديد به حمله مي‌كند.» آليسون نتيجه گرفته است اينكه در چنين شرايطي واشنگتن توانسته سئول را راضي به اعتماد به امريكا كند و بپذيرد كه به سوي ساخت سلاح هسته‌اي گام برندارد بسيار مهم است، چراكه كره‌اي‌ها فقط نبايد به دوره بايدن فكر كنند و بايد آمدن افرادي نظير ترامپ در 2025 را در نظر بگيرند. يون با اشاره به نام رسمي كره جنوبي گفت: اگر جمهوري كره تصميم بگيرد خود را به تسليحات هسته‌اي مسلح كند، ما از زيربناي فني براي انجام اين كار در مدت زمان كوتاهي، حتي ظرف يك‌سال برخوردار هستيم. او گفت: اما در اختيار داشتن تسليحات هسته‌اي صرفا به توانايي فني مربوط نمي‌شود، بلكه به يك «معادله پيچيده سياسي و اقتصادي» هم مربوط مي‌شود. رييس‌جمهوري كره جنوبي گفت: اگر ما سلاح هسته‌اي در اختيار داشته باشيم، ارزش‌ها و منافع مختلفي وجود دارد كه ما بايد از آنها دست بكشيم. يون ابراز اطمينان كرد كه اين اعلاميه از هرگونه تغيير دولت در ايالات متحده جان سالم به در خواهد برد. او همچنين استدلال كرد كه اين توافق موثرتر از ترتيبات اشتراك هسته‌اي سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) است زيرا فقط دو طرف را شامل مي‌شود.
هنگامي كه جوزف ناي، استاد و پژوهشگر برجسته دانشگاه هاروارد از او پرسيد كه آيا اين توافق مي‌تواند به تنش بين كره جنوبي و چين منجر شود يا خير، يون گفت كه چين تا حدودي در رابطه با تهديد فزاينده كره شمالي مقصر است. رييس‌جمهوري كره جنوبي گفت: تهديد هسته‌اي به شكلي باورنكردني ملموس شده است، زيرا اعضاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد، حتي در موارد نقض قطعنامه‌هاي شوراي امنيت، همكاري كاملي نداشتند. با اين حال، يون سوك يول گفت: كره جنوبي به دنبال يك رابطه سالم با چين است. او تاكيد كرد: ما هميشه در تلاش هستيم تا منافع مشترك دو كشور را براساس احترام متقابل دنبال كنيم.