استمرار حاكميت محافظه‌كاران در آتن
ميتسوتاكيس با تجديد انتخابات توانست بدون نياز به ائتلاف با احزاب ديگر براي دوره دوم به نخست‌وزيري يونان برسد
شهاب شهسواري
كمي بيشتر از يك ماه بعد از برگزاري انتخابات در يونان، انتخابات مجدد در اين كشور برگزار شد تا اين‌بار حزب حاكم «دموكراسي نو» با كسب ۱۲ كرسي بيشتر از انتخابات ارديبهشت ماه بتواند با كسب ۱۵۸ كرسي از ۳۰۰ كرسي پارلمان، بدون نياز به ائتلاف با احزاب ديگر براي دومين دوره حكومت را دراختيار بگيرد. حزب «دموكراسي نو» هر چند آراي كمتري نسبت به انتخابات ۲۱ ماه مه (۳۱ ارديبهشت) به دست آورده بود، اما به دليل اجراي قانون جديد انتخابات كه براساس آن فهرست برنده مي‌تواند از ۵۰ كرسي به عنوان پاداش بهره‌مند شود، توانست اكثريت پارلمان را به خود اختصاص دهد. روز دوشنبه كيرياكوس ميتسوتاكيس، براي دور دوم به عنوان نخست‌وزير يونان سوگند ياد كرد. حزب سيريزا كه بين سال‌هاي ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ قدرت را در يونان دراختيار داشت، در ادامه روند نزولي خود با ازدست دادن ۲۳ كرسي ديگر نسبت به انتخابات ماه مه، تنها توانست ۴۸ كرسي در پارلمان به دست بياورد، اما همچنان به عنوان حزب دوم پارلمان باقي ماند.
ميتسوتاكيس و حزب «دموكراسي نو» وعده‌هاي متعددي براي بهبود اوضاع اقتصادي يونان داده‌اند. ميتسوتاكيس بعد از دريافت فرمان تشكيل دولت ازسوي اكاتريني ساكلاروپولو، رييس‌جمهور گفت: «من متعهد مي‌شوم كه در دوره دوم تغييرات بزرگ موردنياز كشور را عملي كنم.»
ميتسوتاكيس وعده اصلاحات گسترده‌اي داده است، ازجمله اينكه وضعيت رتبه اعتباري يونان را كه بعد از بحران مالي دهه گذشته به شدت نزول كرد، بهبود ببخشد، درآمد حوزه گردشگري را احيا كند و با افزايش سطح دستمزدها، دستمزدها را به ميانگين اتحاديه اروپا نزديك كند. ميتسوتاكيس يكشنبه شب در سخنراني پيروزي خود گفت: «من هرگز وعده معجزه نداده‌ام. اما مي‌توانم اطمينان بدهم كه به مسووليت‌هايم، با برنامه‌ريزي، از خودگذشتگي و به‌ويژه سختكوشي وفادار خواهم ماند.» او وعده داده كه با افزايش نرخ رشد، افزايش دستمزدها و كاهش نابرابري‌ها، يونان را متحول خواهد كرد. ميتسوتاكيس تاكيد كرد: «من نخست‌وزير همه يوناني‌ها خواهم بود.»
بلافاصله بعد از اعلام نتايج انتخابات، رهبران بلندپايه كشورهاي غربي در پيام‌هايي جداگانه پيروزي در انتخابات را به ميتسوتاكيس تبريك گفتند. جو بايدن، رييس‌جمهورامریکا، در بيانيه‌اي گفت: «مشتاق استمرار همكاري‌هاي‌مان در اولويت‌هاي مشترك با هدف تقويت رونق اقتصادي و امنيت منطقه‌اي هستم.» امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه هم وعده همكاري با يونان براي «ايجاد اروپايي قوي‌تر و مستقل‌تر» داد. آنتونيو تاجاني، وزير خارجه ايتاليا در بيانيه‌اي گفت كه انتخاب ميتسوتاكيس «نشانه‌اي از ثبات سياسي است كه براي همه اروپا خوب است.» انتظار مي‌رود كه ميتسوتاكيس به زودي كابينه خود را معرفي كند. براساس گزارش فرانس پرس پيش‌بيني مي‌شود جورج جراپتريتيس، از مقام‌هاي معتمد نخست‌وزير به عنوان وزير خارجه معرفي شود. جراپتريتيس استاد حقوق است و ماه مارس بعد از وقوع حادثه مرگبار خارج شدن قطار از خط و رسوايي شنود كه باعث متهم شدن دفتر نخست‌وزير شده بود، به عنوان مسوول رسيدگي به اين پرونده‌ها منصوب شده بود. همچنين پيش‌بيني مي‌شود كه نيكوس دندياس، وزير خارجه پيشين به عنوان وزير دفاع جديد دولت ميتسوتاكيس معرفي شود. با وجود آنكه غرق شدن ۱۲ روز پيش يك قايق پر از مهاجران و از دست رفتن بيش از ۳۰۰ نفر از آنها، فضايي براي احزاب چپ‌گرا مهيا ساخت كه دموكراسي نوين را به خاطر سياست‌هاي ضدمهاجرتياش زير ضرب موجي جديدي از انتقادات خود قرار دهند، اما حزب حاكم توانست با تكيه بر وعده‌هاي عمدتا اقتصادي همچون رساندن نرخ رشد اقتصادي سالانه به ۳درصد، كاهش بيكاري و معافيت‌هاي ماليات بيشتر راي‌دهندگان يوناني را مجاب كند كه سياست‌هاي مهاجرستيزانهاش از عوامل كاميابيهاي نسبي اخير اقتصاد درهم شكسته يونان است، به خصوص كه به قول ميتسوتاكيس در نطق پيروزياش، يونان اكنون يكي از بهترين عملكردها را در اقتصاد در حوزه يورو ثبت كرده است.
احزاب جديد در پارلمان
در انتخابات روز يكشنبه، سه حزب با رسيدن به حداقل ۳درصد آراي ضروري براي ورود به پارلمان، توانستند به عنوان گروه‌هاي جديد نسبت به انتخابات ماه مه وارد پارلمان يونان شوند. حزب راست‌گراي افراطي اسپارتان‌ها توانست با عملكرد قابل توجه ۴.۷درصد آرا ۱۳ نماينده را به پارلمان يونان بفرستد. اين حزب در آستانه انتخابات ايلياس كاسيدياريس، نماينده زنداني پيشين پارلمان از حزب نئونازي «فجر طلايي» را به عنوان يكي از حاميان خود معرفي كرد. پيش از اين دولت ميتسوتاكيس با تصويب قانوني اين نماينده نئونازي را از عضويت در پارلمان منع كرده بود.
حزب «راهكار يوناني» با كسب نزديك به ۴.۵درصد آرا توانست ۱۲ كرسي در انتخابات كسب كند و حزب مذهبي و ضد سقط جنين نيكي با كسب ۳.۷درصد آرا موفق شد ۱۰ نماينده را راهي مجلس كند. حزب چپ‌گراي «در مسير آزادي» كه توسط زويي كنستانتوپولو، عضو پيشين حزب سيريزا رهبري مي‌شود، توانست با كسب ۳.۱درصد آرا، يعني فقط ۰.۱درصد بالاتر از حداقل لازم براي ورود به پارلمان، ۸ كرسي را به خود اختصاص دهد. حزب ميرا ۲۵، به رهبري يانيس واروفاكيس كه مدت كوتاهي در دوره نخست‌وزيري الكسيس تسيپراس، رهبر حزب سيريزا، وزير دارايي بود، براي دومين انتخابات متوالي با كسب كمتر از ۳درصد آرا از ورود به پارلمان باز ماند. واروفاكيس در پي اعلام نتايج انتخابات در جمع خبرنگاران گفت: «شكست ميرا ۲۵ كوچك‌ترين مشكلي است كه با آن دست به گريبانيم.» او تاكيد كرد كه آنچه جريان چپ بايد براي آن عزاداري كند شكست تلاش ۱۰ ساله براي مبارزه با سياست‌هاي رياضتي است و ناتواني‌اش از تبديل به يك جبهه پيش‌رو و تبديل شدن خشم مردم به موج راست افراطي است.
خيزش راست‌ها
پيروزي قاطع حزب راست‌گراي دموكراسي نو و همچنين ورود احزابي مانند اسپارتان‌ها و حزب طرفدار روسيه و ملي‌گراي تندروي «راهكار يوناني» به پارلمان نشانه‌اي ديگر از اين است كه جنوب اروپا در حال تمايل پيدا كردن به نفع گروه‌هاي راست‌گرا است. گروه‌هاي راست افراطي به تازگي در انتخابات اسپانيا و فنلاند توانسته‌اند موفقيت‌هاي بيشتري كسب كنند و نظرسنجي‌ها نشان مي‌دهد كه حزب راست‌گراي افراطي «آترناتيو براي آلمان» هم نسبت به گذشته بيشتر محبوب شده است. اين حزب براي نخستين‌بار روز گذشته توانست در يك انتخابات محلي در آلمان پيروز شود. در سطوح بالاتر مي‌توان به ايتاليا اشاره كرد كه با انتخاب حزب «برادران ايتاليا» توانسته است خود را در جايگاه رهبري يكي از كشورهاي مهم اروپايي مطرح كند.
موفقيت‌هاي حزب مردم اروپا
حزب مردم اروپا، يك حزب چندمليتي در پارلمان اروپا است كه چتري از احزاب ملي راست‌گراي ميانه‌رو در كشورهاي مختلف محسوب مي‌شود. دموكراسي نو، يكي از اعضاي حزب مردم اروپا است. تاناسيس باكولاس، دبيركل يوناني حزب مردم اروپا مي‌گويد: «اين يك پيروزي روشن براي كيرياكوس ميتسوتاكيس، دموكراسي نو و حزب مردم اروپاست. در سياست مواضع اهميت دارد. اين را در يونان ديديم، اوايل سال جاري [ميلادي] در انتخابات فنلاند و انتخابات محلي اسپانيا ديديم. قطعا اين چيزي است كه ماه جولاي در انتخابات پارلماني اسپانيا و ماه اكتبر در انتخابات پارلماني لهستان، خواهيم ديد. احزاب وابسته به حزب مردم اروپا در حال سلطه بر مركز هستند و احزاب چپ ميانه در حال به حاشيه رانده شدن.»
قانون پیچیده انتخابات
بعد از انتخابات ۳۱ ارديبهشت، وقتي حزب حاكم ديد كه ۵ كرسي كمتر از اكثريت قاطع در پارلمان دارد، از تشكيل يك ائتلاف بر تشكيل دولت سر باز زد تا بتواند در انتخابات زودهنگام با قانون انتخابات جديد فرصت بهتري براي كسب اكثريت مطلق داشته باشد و بتواند بدون نياز به ائتلاف با احزاب ديگر تشكيل دولت دهد. يكي از دلايل پيروزي قاطع حزب دموكراسي نو، اجراي قانون جديد انتخابات در يونان بود. قانون انتخابات در يونان در نخستين انتخابات بعد از تغيير قانون اجرايي نمي‌شود، بلكه نخستين انتخابات بعد از تغيير قانون با قانون قبلي برگزار مي‌شود و از دومين انتخابات بعد از تغيير قانون جديد اجرايي مي‌شود. در نتيجه زماني كه سال ۲۰۱۶ حزب حاكم سيريزا قانون را تغيير داد تا پاداش كرسي‌هاي اضافه به حزب برنده را حذف كند، قانون جديد در انتخابات ۲۰۱۹ اجرايي نشد و به جاي آن در انتخابات ماه مه ۲۰۲۳ اجرا شد. سيريزا انتخابات سال ۲۰۱۹ را به حزب دموكراسي نو باخت و حزب دموكراسي نو بلافاصله اقدام به تغيير قانون انتخابات و برگرداندن كرسي‌هاي پاداش كرد. اين قانون در انتخابات مه ۲۰۲۳ اجرايي نشد، اما يك ماه بعد، در انتخابات ژوئن ۲۰۲۳ كه يكشنبه برگزار شد، قانون جديد مصوب حزب دموكراسي نو به كار گرفته شد. براساس قانون جديد در صورتي كه يك فهرست حزبي بتواند با بيش از ۲۵درصد آرا، به عنوان فهرست اول پارلمان انتخاب شود، به صورت خودكار ۲۰ كرسي دراختيار اين حزب قرار مي‌گيرد. به ازاي هر ۰.۵درصد بيشتر آرا يك كرسي پاداش اضافه مي‌شود و مجموعا تا سقف ۵۰ كرسي به يك فهرست كه بيش از ۴۰درصد آرا را كسب كرده باشد، اختصاص پيدا مي‌كند. براساس اين قانون، ابتدا كرسي‌هاي پاداش دراختيار حزب برنده قرار مي‌گيرد و پس از آن باقيمانده كرسي‌هاي پارلمان از ۳۰۰ كرسي به نسبت آرا بين تمامي احزاب تقسيم مي‌شود.
بر اين اساس، حزب دموكراسي نو به اين دليل كه در انتخابات روز يكشنبه اندكي كمتر از ۴۱درصد آرا را كسب كرد توانست تمامي ۵۰ كرسي پاداش را به نام خود ثبت كند و همچنين با احتساب سهمش به نسبت آرا از ۲۵۰ كرسي باقيمانده، مجموعه ۱۵۸ كرسي پارلمان دراختيار اين حزب قرار گرفت. حزب سيريزا با كسب ۲۰درصد آرا (نيمي از آراي دموكراسي نو) تنها ۴۸ كرسي (كمتر از يك‌سوم كرسي‌هاي دموكراسي نو) را به خود اختصاص داد، چراكه ۲۰درصد اين حزب از ۲۵۰ كرسي باقيمانده پس از احتساب كرسي‌هاي پاداش محاسبه شد. احزاب پاسوك و كمونيست هر يك ۳۲ و ۲۰ كرسي به احزاب سوم و چهار پارلمان بدل شدند.
آينده مبهم سيريزا
انتخابات يكشنبه سومين انتخابات متوالي بود كه حزب سيريزا از رقيب راست‌گراي خود شكست خورد. تعداد نمايندگان سيريزا در اين دوره پارلمان، يك‌سوم تعداد كرسي‌هاي اين حزب در دوران حكومتش بين سال‌هاي ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ است. روز يكشنبه الكسيس تسيپراس، نخست‌وزير پيشين و رهبر حزب عوام‌گراي چپ سيريزا تاكيد كرد كه نتايج اين انتخابات يك نتيجه منفي براي جامعه و دموكراسي در يونان است. او تاكيد كرد كه ورود سه حزب راست‌گراي تندرو به پارلمان يونان در كنار حزب راست‌گراي دموكراسي نو يك زنگ خطر براي جامعه يونان است. سومين شكست متولي حزب سيريزا، بعد از يك دوره حاكميت اين حزب در سخت‌ترين سال‌هاي بحران اقتصادي يونان، آينده تسيپراس به عنوان رهبر اين حزب را زير سوال برده است، هر چند هنوز رقيب شناخته شده‌اي براي جانشيني نخست‌وزير پيشين به عنوان رهبر اين حزب چپ‌گرا وجود ندارد. همزمان توفيق گروه‌هاي چپ‌گراي جديد به رهبري اعضاي پيشين سيريزا كه توانستند براي نخستين‌بار وارد پارلمان شوند، موقعيت تسيپراس را بيش از پيش به خطر انداخته است.