تهران شهري براي خودروها
زهرا نژادبهرام
هر روز با حجم كثيري از خودروهايي كه تازه پلاك شده‌اند و در خيابان‌هاي شهر در حال تردد هستند، روبه‌رو مي‌شويم. و خودروهاي موجود در شهر افزوده و افزوده مي‌شود و شهر مملو از خودرو مسير زندگي در شهر را تغيير مي‌دهد. شهر به پاركينگ بزرگي مبدل شده و معابر با خودروها معني مي‌شود و كم‌كم حق شهروندان براي تردد شهر به حق خودروها براي عبور در شهر عقب‌نشيني مي‌كند. حجم خودروهاي موجود در استان تهران بر اساس برخي آمارها حدود 4 ميليون و 800 هزار واحد است كه نسبت به ساير استان‌ها گوي سبقت را ربوده است. اين مهم نشان از تسخير شهر با انواع خودرو است. شهري كه قرار است مكاني براي زندگي انسان‌ها باشد مبدل به شهري در اختيار خودروها شده است. حجم ورودي خودروهاي تازه پلاك شده در كنار خودروهاي موجود تصويري متفاوت از اين ابرشهر به نمايش گذاشته كه در پارك خودروها به صورت دوبله و سوبله به روشني قابل مشاهده است و همه نشان از تفاوتي از جنس تسلط آهن و فولاد بر شهر دارد. سال‌هاست مسوولان شهري در تدارك براي ساماندهي اين شرايط هستند، اما هر روز كمتر از روز قبل موفق مي‌شوند از دو طبقه كردن اتوبان‌ها تا احداث بزرگراه‌ها و اتصال خيابان‌هاي جديد به محدوده شهري و... جملگي تلاشي ناموفق براي مديريت شرايط كنوني است. اين مهم اين سوال را در پيش رو دارد كه آيا خريد و داشتن خودرو اشكال دارد؟ يا خانواده‌ها بايد از خريد خودرو دور باشند؟ به نظر مي‌رسد پاسخ اين سوال‌ها منفي است. مردم حق دارند كه صاحب خودرو باشند، اما بايد تداركي براي مديريت معابر و خيابان‌ها ديد تا بتوان خودروهاي موجود را در ساختار شهري كه قرار است مكان اسكان انسان‌ها باشد، تعريف كرد. در همه شهرهاي بزرگ مساله خودرو و مالكيت آن يك امر است و كنترل ترافيك و آرام‌سازي معابر شهري براي تسلط انسان بر شهر و معابر آن مساله ديگري است. به كار‌گيري روش‌هاي كنترل خودروهاي شخصي براي ورود به معابر شهري با تكيه بر طرح‌هايي نظير كنترل ترافيك و حلقه دوم براي محدوده مركز شهر در كنار ايجاد پاركينگ‌هاي عمومي و استفاده از ظرفيت پاركينگ‌هاي ادارات و ساختمان‌هاي بزرگ در مواقعي كه ساعت كاري به پايان مي‌رسد...
از راهكارهاي مورد آزمون شهرهاي ديگر براي خروج شهر از تهاجم خودروها در معابر شهري است. در كنار اين مهم ضرورت خروج خودروهاي از رده خارج شده كه طرح ديرين در شهر تهران است و همواره به دليل محدوديت‌هاي منابع به صورت محدود اجرا شده نيز قابل تامل است.
از اين رو با نگاهي ديگر به شهر تهران شايد بتوانيم با توجه به ظرفيت‌هاي فناوري در كنار دوري از مصرف شخصي خودرو و تقويت حمل و نقل عمومي و به كار‌گيري روش‌هاي گوناگون تردد و سفر در شهر نظير دوچرخه و اسكوتر و... فضاي شهري را متناسب‌تر سازيم و دغدغه تسخير شهر توسط خودروها را كه امروز در قالب ترافيك سنگين در ساعات روز و شب در معابر شهري قابل ديدن است، مشاهده كنيم.
شهري كه قرار است فرصت‌هاي تازه تعامل و ارتباط و كار و اوقات فراغت را توامان در اختيار شهروندان قرار دهد، نيازمند برنامه‌ريزي‌هاي بلندمدت در عرصه سفرهاي شهري به دور از خودروهاي شخصي و تك نفره است. اين مهم در قالب افزايش جرايم و كنترل‌هاي انتظامي به تنهايي نمي‌تواند صورت پذيرد، بلكه نيازمند روش‌هاي متناسب براي اطلاع‌رساني و آموزش شهروندان در كنار تسهيل شرايط تردد در شهر است. اما اين روش‌ها برخي اجرا شده و برخي به كار گرفته نشده است. عدم اجراي طرح‌هاي هماهنگ و همسو براي كنترل تردد خودروها در شهر مساله جدي است كه شايد از دلايل اصلي براي ناكامي تلاش‌هاي مديريت شهري باشد. در تجربه اربعين امسال همراهي شهروندان از طريق سامانه‌اي كه بتواند مسافران را با هم مرتبط كرده و از ظرفيت مشترك خودروها براي رسيدن به مقصد بهره گرفت، امكاني براي قابليت تسري در طول سال براي تردد درون شهري است، اين تجربه در برخي كشورهاي اروپاي شرقي به‌طور مداوم در حال استفاده است. لذا ضمن آنكه بايد تجارب كنترل ترافيك را با تكيه بر فناوري جدي بگيريم، نسبت به استفاده از حمل و نقل بخش خصوصي كه پيش از اين نيز در سامانه حمل و نقلي تهران و برخي شهرها مورد استفاده قرار گرفته بود، تلاش كنيم تا بتوانيم بخشي از نيازهاي حمل‌ونقل عمومي شهر را با كمك بخش خصوصي با كرايه‌هاي متناسب نظير تاكسي‌ها يا تاكسي‌هاي اينترنتي كنترل كنيم. لذا از آنجا كه بايد همه ظرفيت‌ها در خدمت اين باشد كه شهر را از تسخير خودرويي نجات دهيم و جايي متناسب با شأن و منزلت شهروند براي آنها تدارك ببينيم، با نگاهي ديگر طرح‌هاي گذشته و تجارب جهاني را براي مديريت و كنترل خودروها در شهر به كار بنديم و شهر را از پاركينگ خودروها و تسخير آنها نجات دهيم. روش‌هاي ذكر شده در كنار مديريت مبتني بر فناوري قادر است بخش بزرگي از مشكلات مربوط به آلودگي هوا و ترافيك را نيز مرتفع كرده و امكاني براي تردد آسان‌تر را براي رسيدن به مقصد فراهم كند.
منابع در دفتر روزنامه موجود است