برگ برنده ايران در خاورميانه ناآرام

همزمان با حملات ايالات متحده و بريتانيا به مواضع انصار‌الله در يمن، تنش‌ها در خاورميانه به شكل بي‌سابقه‌اي افزايش يافت و آن‌گونه كه ناظران مي‌گويند خاورميانه را وارد فاز تازه‌اي از درگيري‌ها كرد. امريكا بعد از آن آرام نگرفت و يك روز بعد به شكلي يكجانبه پايگاه‌هاي انصار‌الله را هدف قرار داد و يك مركز راداري اين گروه را از كار انداخت.فعل و انفعال‌هاي اخير واشنگتن در شرايطي كه تمامي طرف‌هاي درگير در جنگ اسراييل و حماس از استراتژي خويشتنداري پيروي مي‌كنند بسان بنزيني است كه بر نفت ريخته و موجب شد تا خطر شعله‌ورتر شدن آتش درگيري منطقه‌اي در سطحي گسترده‌تر بيش ار هر زمان لمس شود؛ درگيري كه به ادعاي ناظران ديگر محدود به امريكا، اسراييل و محور مقاومت نخواهد بود و مي‌تواند زمينه‌ساز رويارويي تهران و واشنگتن شود.

آتش زير خاكستر

با حمله 7 اكتبر حماس به اسراييل و متعاقب آن حملات اسراييل به نوار غزه، پويايي محور مقاومت؛ گروه‌هايي كه از حاميان اصلي ايران محسوب مي‌شوند، در قياس با گذشته افزايش يافت. هر چند اين گروه‌هاي بانفوذ تلاش داشته و دارد تا با تكيه بر استراتژي مبتني بر خويشتنداري مانع از جنگي تمام ‌عيار شود.در شرايط كنوني و آن‌گونه كه ناظران مدعي‌اند، حزب‌الله لبنان در مرزهاي اين كشور با سرزمين‌هاي اشغالي درگيري‌ها و رويارويي‌هايي نسبي اما دايمي را تجربه مي‌كند. انصار‌الله يمن در واكنش به حملات يكجانبه اسراييل به نوار غزه، كشتي‌هاي تجاري اسراييلي يا كشتي‌هايي به مقصد اين بازيگر را هدف قرار مي‌دهد، رخدادي كه شريان اصلي تجارت را از كار انداخته و واكنش نظامي امريكا را به دنبال داشته است. همزمان گروه‌هاي حامي ايران در عراق و سوريه مواضع نظامي ايالات متحده را ده‌ها بار هدف حملات موشكي‌شان قرار دادند؛ گزاره‌اي كه به ادعاي گروهي زمينه‌ساز تبادل پيام‌هايي محرمانه ميان تهران و واشنگتن شد.

ناظران با استناد به تحولات جاري در خاورميانه مدعي‌اند كه امروز منطقه بسان آتش زير خاكستر است. به بياني ديگر در حالي كه ايران به دنبال متعادل كردن دستاوردهاي نظامي -تاكتيكي در برابر خطرات درگيري گسترده است، دوراهي‌هاي سياست خارجي جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده تنش‌ها را تشديد كرده و منطقه را به نقطه «صفر» بازگردانده است.محور مقاومت ايران حول يك هدف واحد متحد تعريف شده‌ است: برقراري آتش‌بس در غزه، جايي كه آمار تلفات غيرنظاميان و ويراني‌هاي گسترده ناشي از حمله تجاوزكارانه اسراييل حيرت‌انگيز است.

دست بالاي ايران و محور مقاومت

ريم ممتاز، پژوهشگر و مشاور سياست خارجي و امنيت اروپا در گفت‌وگو با خبرگزاري سي‌ان‌ان ضمن تاييد اين مقوله مدعي شد كه حملات انصار‌الله به درياي سرخ، (شاهراه اصلي تجارت بين‌المللي)، علاوه بر افزايش محبوبيت اين گروه در داخل يمن و فراتر از مرزهاي اين كشور، دستاوردهاي تاكتيكي ديگري نيز براي آنها به همراه داشته است. انصار‌الله همزمان در حالي كه ساختار عضلاني مذاكرات صلح‌شان با عربستان سعودي را حفظ كرده‌، در يمن و منطقه به عنوان نيرويي بانفوذ، از اعتبار بيشتري برخوردار شده‌ است. در لبنان، فارغ از آنكه شعله‌ور شدن تنش‌هاي مرزي، بحران اقتصادي اين كشور را افزايش داده، اما با عقب‌نشيني اسراييل از مرز سرزمين‌هاي اشغالي با لبنان، حزب‌الله اين فرصت را پيدا كرده كه براي حل و فصل مذاكراتي كه هدف آن بازپس‌گيري بخش‌هايي از مناطق تحت كنترل اسراييل است خيزي جدي بردارد.

در عراق، حملات گروه مقاومت به نيروهاي امريكايي - و حملات تلافي‌جويانه ايالات متحده به پايگاه‌هاي اين گروه - دولت عراق را بر آن داشت تا تلاش‌هايش را براي پايان دادن به حضور نظامي امريكا از سر بگيرد، گزاره‌اي كه مورد استقبال ايران است.در اين ميان گروهي با اشاره به فعل و انفعال‌هاي اخير مدعي‌اند كه اگر تنش‌ها افزايش يافته و ايران و امريكا روياروي هم قرار بگيرند، هزينه‌هاي حاصل از چنين درگيري احتمالي (بالقوه‌اي) براي دو بازيگر بسيار بالاست.تريتا پارسي، معاون اجرايي موسسه كوئينسي مستقر در دي‌سي در اين باره مدعي است كه ايران تلاش دارد تا مانع از وقوع جنگي تمام عيار در خاورميانه شود.پارسي در ادامه نسبت به برقراري آتش‌بس در غزه كه باعث كاهش تنش در منطقه مي‌شود و بي‌توجهي به چنين گزاره‌اي هشدار داد و مدعي شد، دولت بايدن در تلاش است تا تعادلي را برقرار كند كه در چارچوبش قدرت مانور اسراييل بدون وقوع جنگ منطقه‌اي به حداكثر برسد؛ گزاره‌اي كه طبيعتا نه ايران و نه محور مقاومت در برابرش سكوت نخواهند كرد.از همين رو مي‌توان گفت، چنين ابتكار عمل (ادعايي) پيش از آنكه كليد بخورد، شكست خورده است.پارسي با تاكيد بر اين مقوله كه انصار‌الله به‌طور موقت حملاتش به درياي سرخ را متوقف كرد، گفت: تا زماني كه جنگ در غزه ادامه داشته باشد، انصار‌الله در حالت آماده‌باش خواهد بود، حملات محور مقاومت به مواضع امريكا ادامه خواهد داشت و تنش بين لبنان و اسراييل بيشتر مي‌شود.

گروهي ديگر از تحليلگران همصدا با پارسي و با اشاره به تاكتيك‌هاي ايالات متحده و متحدانش بر اين باورند كه تنش‌ها در خاورميانه ادامه خواهد داشت حتي اگر بازيگران تحت حمايت امريكا و ايران به دنبال بازتعريف جبهه‌هاي خود باشند و تلاش كنند تا درگير مارپيچي كه راهي براي خروج از آن نيست، نشوند. ريم ممتاز، پژوهشگر و مشاور سياست خارجي و امنيت اروپا مدعي است آنچه جريان دارد، براي ايالات متحده بسان چالشي استراتژيك است. از منظر اين تحليلگر، واشنگتن و متحدانش تلاش دارند تا آزادي دريانوردي و تجارت بين‌المللي در درياي سرخ را تضمين كرده و در عين حال اطمينان حاصل كنند كه ديگر جبهه‌ها درگير جنگ واقعي نخواهند شد.اما منتقدان بايدن باور متفاوتي دارند. سيمون تيسدال، كارشناس مسائل خاورميانه با انتشار يادداشتي در روزنامه گاردين، ضمن به چالش كشيدن حملات اخير امريكا و بريتانيا به مواضع انصار‌الله يمن در اين باره نوشت: اينكه ايالات متحده با حمايت بريتانيا براي خاموش كردن موقت انصار‌الله و بازگرداندن ثبات به درياي سرخ به اهرم نظامي و زور متوسل شدند، نشان از يك واقعيت دارد، اهرم سياسي واشنگتن بسيار كمرنگ شده، ديپلماسي اين بازيگر ناكارآمد و اقتدارش مورد تمسخر قرار گرفته است بالاخص آنكه انصار‌الله وعده داده كه حملاتش ادامه خواهد داشت.از منظر اين تحليلگر، تشديد تنش‌ها واقعيت ديگري را برجسته مي‌كند. قدرت مسلط در خاورميانه ديگر امريكا، مصر متحد اين بازيگر، عربستان سعودي يا حتي اسراييل نيست. ايران امروز دست بالا را دارد.صحبت از برندگان و بازندگان در ميانه كشتار هولناك در غزه چندان آسان نيست. با اين حال، از منظر استراتژيك، روشن است كه كدام بازيگر پيشرو است.

غرب بايد قدرت ايران را جدي بگيرد

گروهي ديگر از تحليلگران باور مشابه دارند و مي‌گويند: بمباران پايگاه‌هاي انصار‌الله در يمن، واقعيت حاكم بر خاورميانه را تغيير نخواهد داد. از منظر اين گروه، تصميم اخير ايالات متحده صرفا روايت‌هاي ضد غربي و ضد اسراييلي محور مقاومت در سراسر منطقه را برجسته‌تر خواهد كرد.ادموند هاويك، تحليلگر فعال در امور خاورميانه بر اين باور است كه ايران با هوشياري بيشتر نسبت به گذشته، گام‌هاي عمل‌گرايانه‌اي براي ترميم روابطش با رقباي عرب خليج فارس برداشت و رابطه ديپلماتيكش با عربستان سعودي را احيا كرد. از منظر او، امروز چين و روسيه متحدان قدرتمند ايران هستند و اين گزاره بيش از ساير عوامل ديگر به تهران براي برجسته كردن نفوذش در منطقه ياري خواهد كرد.

از زماني كه شي جين پينگ، رييس‌جمهوري چين قدرت را در دست گرفت، پكن حوزه‌هاي نفوذ ژئوپليتيكي و اقتصادي‌اش را براي رقابت جانشين حوزه‌هاي ايالات متحده كرد. ايران محور برنامه‌هاي «شي» است. در سال 2021، دو كشور پيمان سرمايه‌گذاري استراتژيك و انرژي 25 ساله امضا كردند. حالا تهران هم به بريكس پيوسته و هم به سازمان همكاري شانگهاي؛ دو نهادي كه چين رهبري‌شان را عهده‌دار است. اين در حالي است كه تهران همزمان با روسيه به شكلي گزينشي در حوزه‌هاي مختلف راهبردي- نظامي همكاري دارد. روئل مارك گرچت و ري تكيه تحليلگران حوزه خاورميانه با تكيه بر مقوله‌هاي فوق بر اين باورند كه ايران امروز قوي‌تر از قبل ظاهر شده، اين كشور با كمك متحدانش، اقتصاد خود را تثبيت كرده و به لحاظ نظامي توانسته پيشرفت‌هاي چشمگيري را داشته باشد. حالا تهران بازيگر قدرتمند بلوك شرق محسوب مي‌شود و هيچ اهرمي، خواه تهديد باشد، طرد يا تحريم نمي‌تواند مانع از پيشروي‌اش شود. از منظر اين دو تحليلگر، ايالات متحده، بريتانيا - و اسراييل - با يك رقيب سرسخت روبه‌رو هستند كه بخشي از يك اتحاد جهاني است كه توسط محور مقاومت و قدرت‌هاي اقتصادي حمايت مي‌شود. پس اگرغرب مي‌خواهد مانع از جنگي تمام عيار شود، بايد به جاي توسل به زور، از رويكردي ديپلماتيك استفاده كند.