فاجعه زلزله هاييتي 2010 و مداخله ارتش امريكا
مهدي زارع
زلزله ۱۲ ژانويه ۲۰۱۰ – ۲۲ دي‌ماه ۱۳۸۸ – هاييتي با بزرگاي ۷.۰ در فقيرترين كشور آن روز جهان فاجعه‌اي به تمام معني بود كه عملا موجب سقوط دولت و حاكميت اين كشور شد. كانون آن در نزديكي شهر لئوگان، تقريبا 25 كيلومتري غرب پورتو‌پرنس، پايتخت هاييتي بوده است. اين زمين‌لرزه باعث ويراني‌هاي گسترده‌اي به ويژه در پورتو پرنس و اطراف آن شد. بسياري از ساختمان‌ها از جمله خانه‌هاي مسكوني، ساختمان‌هاي دولتي و مدارس فرو ريختند. تخمين قربانيان از ۱۰۰ تا ۳۱۶ هزار نفر ارايه شد. تعداد زيادي زخمي و عده بيشتري آواره شدند. جامعه بين‌المللي با تلاش‌هاي بشردوستانه كمك‌هايي را در قالب كمك‌هاي پزشكي، غذا، آب و سرپناه ارايه كرد. اين زلزله چالش‌هاي موجود در هاييتي را تشديد كرد. پس از اين فاجعه، اين كشور در تامين مراقبت‌هاي بهداشتي، مسكن و زيرساخت‌هاي كافي با مشكلات بيشتري مواجه شد. تلاش‌هاي پاسخ و بازيابي با چالش‌هاي لجستيكي، از جمله زيرساخت‌هاي حمل‌ونقل آسيب‌ديده و مقياس عظيم فاجعه مواجه شد. بازسازي به كندي ادامه يافت و با چالش‌هاي مختلفي از جمله بي‌ثباتي سياسي و مشكلات اقتصادي روبه‌رو بود. آواره شدن بيش از يك ميليون نفر گرفتاري بزرگي براي كشوري فقير بود كه در سال ۲۰۱۰ حدود ۱۰ ميليون نفر جمعيت داشت. فاجعه عملا دولت هاييتي را از بين برد، تخريب كاخ رياست‌جمهوري و 14 وزارتخانه از 16 وزارتخانه دولتي و جان باختن تعداد زيادي از مقامات و كارمندان دولتي و همچنين رييس هيات تثبيت سازمان ملل متحد مامور در هاييتي و معاون اصلي او از نتايج زلزله مزبور بود. اندكي پس از زلزله، مقامات بازمانده از دولت هاييتي درخواست فوري براي كمك از ايالات متحده فرستادند. در پاسخ، باراك اوباما به رهبري آژانس توسعه بين‌المللي ايالات متحده (USAID) و وزارت دفاع از طريق فرماندهي جنوب ارتش امريكا ماموريت داد تا عناصر منتخب ارتش امريكا نيرو براي اعزام به هاييتي بسيج كنند.
دو روز بعد و در 14 ژانويه، فرماندهي جنوب ارتش امريكا گروه ويژه‌اي براي ارايه پشتيباني نظامي ايالات متحده تاسيس كرد. كمك‌هاي بشردوستانه به هاييتي از اين طريق تا اول ژوئن 20۱۰ - چهارماه و نيم بعد ادامه يافت و نيروهاي باقيمانده ايالات متحده از آن پس در حد يك سلول كوچك هماهنگ‌كننده در هاييتي باقي ماندند. بقاي اقامتگاه سفير و سفارت امريكا در هاييتي و تجهيزات ارتباطي دست نخورده و قابليت‌هاي ارتش براي استقرار فوري در هاييتي امكان موفقيت اين عمليات را فراهم كرد.
به اين منظور يك كارگروه بين سازماني در واشنگتن تشكيل شد تا تلاش‌هاي بين بخشي را هماهنگ كند. وزارت امور خارجه به‌طور قابل توجهي مشاركت داشت تا اطمينان حاصل شود كه بودجه مناسب در اختيار نهادهاي امريكايي قرار گرفته است. در همين حال، اداره كمك امريكا - يواس‌ايد USAID يك دفتر هماهنگ‌كننده واكنش سريع در هاييتي ايجاد كرد تا به هماهنگ كردن تلاش‌هاي بين سازماني در محل كمك كند. اگرچه دولت و وزارت دفاع برجسته‌ترين بخش‌ها بودند ولي در حمايت از عمليات امدادي، بسياري از ادارات و سازمان‌هاي ديگر نيز به شدت در اين تلاش مشاركت داشتند.
واكنش ارتش امريكا به زلزله 2010 هاييتي بزرگ‌ترين تلاش بين‌المللي ارتش ايالات متحده در تاريخ بوده است. ايجاد گروه ويژه مشترك هاييتي چند ساعت پس از وقوع زمين لرزه ۲۰۱۰ با صدور دستور اخطار وزارت دفاع امريكا براي آماده شدن جهت عمليات مديريت سانحه شكل گرفت و اين امر باعث انجام يكسري اقدامات فوري در اين كشور شد. با هماهنگي سازمان ملل موافقت شد كه اين نيرو‌ها به تامين امنيت نيز بپردازند. اين تلاش‌ها با چالش‌هاي فوري مواجه شد. فرودگاه‌ها و بنادر اصلي ويران شده بود و خيابان‌هايي در پايتخت كشور، پورتو پرنس با آوار بسته بود. به دليل بزرگي فاجعه و فوريت در پاسخ، ژنرال كين فرمانده نيروهاي امريكايي تصميم گرفت از روند رسمي تبعيت نكند. وي با تشخيص و تعيين الزامات و نيروهاي كمكي مورد نياز تصميم گرفت تا عمليات را آغاز كند. اولين واحدهاي اختصاص داده شده شامل چندين كشتي نيروي دريايي امريكا بود. قبل از اينكه اين واحدها در 14 ژانويه وارد شوند نيروهاي فرماندهي عمليات ويژه نيروي هوايي فرودگاه بين‌المللي هاييتي را بازگشايي كرد. كشتي‌هاي گارد ساحلي امريكا نيز به محل حادثه رسيدند و شروع به تحويل تجهيزات اضطراري و تخليه شهروندان امريكايي كردند. يك واحد تعيين شده ارتش امريكا براي فوريت در حالت آماده‌باش شبانه‌روزي قرار گرفت. نيروهاي مزبور براي استقرار و انجام عمليات جنگي در هر نقطه از جهان در عرض 96 ساعت آموزش ديده‌اند. در زمان زلزله هاييتي، تيم رزمي تيپ هوابرد ۸۲ دخيل بود. تا 21 ژانويه واحدهايي مانند يگان اعزامي دريايي و تعداد بيشتري از كشتي‌هاي نيروي دريايي وارد شدند.
دستور اجرايي اصلي براي عمليات يكپارچه پاسخ پنج مرحله مجزا را پيش‌بيني مي‌كرد. مراحل عمليات در هاييتي عبارت بود از: فاز اول «پاسخ اوليه»، فاز دوم «عمليات امدادي»، فاز سوم «ترميم»، فاز چهارم «تثبيت» و فاز پنجم «بازيابي». مرحله اول ظرف 22 روز پايان يافت (تا 5 فوريه) كه عمليات امدادي شروع شد. در روز اول، دو فروند هواپيماي ترابري MC-130H لاكهيد توزيع غذا و آب ضروري را آغاز كردند. نيروي هوايي امريكا 6000 نيرو از جمله يك اسكادران مهندسي گارد هوايي كانزاس را فرستاد. همچنين 33 كشتي - از جمله ناو يواس‌اس كارل وينسون در روز چهارم وارد شد. اين نيرو‌ها با غذا و آب و 19 هليكوپتر تجهيز شده بود. كشتي‌هاي پشتيباني گروهي سه هزار سرباز ارتش از لشكر 82 هوابرد (نيروي واكنش سريع) از پايگاه فورت براگ براي ايجاد پايگاهي براي توزيع غذا و آب اعزام شدند.