يك بام و دو هواي مسوولان اقتصادي درباره قبول نداشتن بازار آزاد
فروش شمش طلا به قيمت بازار آزاد ارز
گروه اقتصادي
تحولات تازه در بازارهاي دارايي تقريبا دو هفته به پايان سال منجر به شوك‌هاي قيمتي در بازار ارز و طلا شده است. امروز قرار است دوازدهمين حراج شمش طلا در مركز مبادله انجام شود و ديروز هم مدتي پس از اولين حراج سكه، سامانه ثبت تقاضا دچار اختلال شد و از كار افتاد. همزمان با اين تحولات، نرخ ارز در بازار آزاد شوك تازه‌اي را تجربه كرد و وارد كانال بالاتري شد. چه اتفاقي در حال رخ دادن است و سمت و سوي بازارها در پايان سال چيست؟
از قبول نداشتن نرخ بازار آزاد تا فروش طلا به نرخ بازار آزاد
بانك مركزي حراج شمش طلا را از 27 دي ماه شروع كرده و قرار است امروز براي دوازدهمين بار اين كار را انجام دهد. به گفته سخنگوي مركز «مبادله ارز و طلا» اين شمش‌ها توسط صادركننده‌ها و در راستاي رفع تعهد ارزي آنها عرضه مي‌شود. حراج فرآيندي است كه براي خريد و فروش كالاها يا خدمات با بهترين قيمت از طريق دريافت پيشنهاد خريداران براي آن كالا و سپس فروش آن به بيشترين قيمت استفاده مي‌شود. در اين روش شركت‌كنندگان پيشنهادهاي خود را ارايه مي‌دهند و هر پيشنهاد جديد بالاتر از پيشنهاد قبلي است. حراج براي تجارت در زمينه‌هاي مختلف اعمال مي‌شود. در ميانه بهمن ماه امسال، اصغر بالسيني، سخنگوي مركز مبادله ارز و طلا، از فروش 200 كيلوگرم شمش طلا در 5 دوره عرضه خبر داده بود كه به گفته وي «متوسط قيمت شمش در اين 5 حراج سه ميليارد و ۵۳۵ ميليون تومان بود.» اين قيمتي است كه نشان مي‌دهد بانك مركزي نرخ دلار در بازار آزاد را پذيرفته و معاملات شمش طلا را مبتني بر قيمت بازار آزاد انجام داده است. هر كيلوگرم شمش طلا به‌طور متوسط ۶۵ تا 67 هزار دلار قيمت دارد كه با نرخ ۵۵ هزار توماني دلار در بازار آزاد ميانه بهمن‌ماه، سه ميليارد و ۵۷۵ ميليون تومان خواهد بود. بنابراين اظهارات رييس كل بانك مركزي و وزير اقتصاد مبني بر اينكه «قيمت بازار آزاد ارز را اصلا قبول نداريم» يا «بازار آزاد ارز را اصلا به رسميت نمي‌شناسيم» يا «نرخ ارز در بازار آزاد صرفا براساس انتظارات تورمي ناشي از اخبار منفي شكل مي‌گيرد و به هيچ‌وجه با واقعيات اقتصاد ما همخواني ندارد» را بايد گذاشت كنار چنين آمار و ارقامي و پرسيد اگر بازار آزاد به رسميت شناخته نمي‌شود و قيمت‌هاي آن با «واقعيت‌هاي اقتصادي ايران» همخواني ندارد؛ پس چرا شمش طلا با نرخ بازار آزاد «همسان‌سازي» مي‌شود؟
صادركنندگان نرخ بازار آزاد را قبول دارند
به نظر مي‌رسد دليل اين «همسان‌سازي» قيمت طلا با بازار آزاد ارز، تشويق صادركنندگان به فروش ارز در اختيار خود به بانك مركزي است. سال‌هاست كه دولت‌هاي مختلف از مكانيسم «پيمان‌سپاري ارزي» براي صادرات استفاده مي‌كنند. اين مكانيسم به دولت اجازه مي‌دهد كه ارز حاصل از صادرات را به‌طور كامل در اختيار بگيرد. اتفاقي كه به مذاق يك صادركننده خوش نمي‌آيد. يك صادركننده خرد علاقه دارد پول حاصل از صادرات كالا در اختيار خودش باشد تا با آن هر كاري كه دوست دارد بكند. اين قضيه در صادركنندگان بزرگ نيز ديده مي‌شود. نزديك به نيمي از ارز مورد نياز كشور براي واردات، توسط صادركنندگان بزرگ نظير پتروشيمي‌ها تامين مي‌شود و به نظر مي‌رسد اين شركت‌ها علاقه‌اي به عرضه دلارهاي صادراتي با قيمت‌هاي پايين را ندارند. بنابراين نهاد سياستگذار اصلي ارز كه به نوعي بايد تمام پتانسيل خود را براي حفظ ارزش پول ملي به كار بگيرد، به دليل نياز به اين شركت‌ها، چندان جاي مانور ندارد و بايد به قيمت‌هاي درخواستي آنها پاسخ دهد. اصولا ايجاد يك بازار «توافقي» براي خريد ارز صادركنندگان نيز به همين دليل بوده است، چرا كه بانك مركزي با اين مكانيسم به دنبال كشف قيمتي بود كه مورد رضايت اين شركت‌ها باشد.
ميزان ناچيز فروش چه دردي را دوا مي‌كند؟
از ميانه بهمن‌ماه تا دوره دهم يعني اول اسفند ماه، كل شمش طلای فروخته شده توسط بانك مركزي در مركز مبادله ارز و طلا، 555 كيلوگرم بوده است. يعني در 10 دوره حراج، اندكي بيش از نيم تن طلا فروخته شده كه بسيار ناچيز است. تصور كنيد كه مثلا 10 تن فروش طلا، رقمي حدود نيم ميليارد دلار ارزش دارد تا متوجه شويد ارقام فروش رفته در حراج طلا چقدر پايين است و قرار نيست حجم بالايي از نقدينگي آخر سال را جمع‌آوري كند.
همسان شدن دلار آزاد و بيت كوين
در ميان آشفتگي كشف قيمت دلار در بازار كه با انواع و اقسام نرخ‌ها همراه است؛ برخي تحليلگران بازار از فرمول برابري بيت كوين با دلار آزاد استفاده مي‌كنند. بيت كوين، (دقت كنيد كه «بيت كويين» نخوانيد) در بازار رمزارزها به عنوان رمز ارز پيشرو خوانده مي‌شود و قيمت آن اوايل ديروز به ۶۴،۲۸۵ دلار هم رسيد كه درواقع بالاترين ركورد آن از اواخر سال ۲۰۲۱ تاكنون محسوب مي‌شود و درمقايسه با سقف اخير قبلي يعني ۶۳،۸۵۰ حدود دو درصد بيشتر است. گفته مي‌شود كه رمزارزهاي ديگر قيمت خود را از بيت كوين مي‌گيرند. بنابراين عجيب نيست كه رمز ارز «تتر» كه هر واحد آن معادل «يك دلار »است با رشد قيمتي مواجه شود. قيمت تتر در معاملات ديروز 60هزار و 498 تومان (تا ساعت 18) تعيين شده بود. بنابراين بازار آزاد ايران نيز با همين قيمت خود را همسان كرده است. هرچند شمش‌هاي طلاي عرضه شده در بازار مبادله زيرنظر بانك مركزي، 5 هزار تومان پايين‌تر از اين رقم است و شايد در روزهاي آينده قيمت اين شمش‌ها هم بالاتر برود.
اختلال در سايت حراج سكه
روز يكشنبه نخستين حراج عمومي سكه طلاي مركز مبادله ايران نيز با عرضه سكه ربع بهار آزادي برگزار شد. از تعداد ۱۲ هزار و ۸۷۷ قطعه ربع سكه ثبت سفارش شده در سامانه، با توجه به كف قيمت تعيين شده توسط عرضه‌كننده، يك هزار و ۱۱۸ قطعه سكه با ميانگين قيمت ۱۱ ميليون و ۵۴۸ هزار تومان به برندگان تخصيص داده شد. سامانه معاملات سكه طلاي مركز مبادله ايران، قيمت پايه از پيش تعيين شده ندارد و قيمت پيشنهادي ثبت شده توسط متقاضي در سامانه، مبناي تخصيص است. همزمان با آغاز حراج سكه در مركز مبادله از ساعت ۱۲ ديروز، سايت حراج سكه با اختلال همراه شده كه به گفته سخنگوي مركز مبادله، علت اين اختلال حجم بالاي مراجعه مردم براي احراز هويت و ثبت سفارش است. بالسيني، سخنگوي مركز مبادله ارز و طلاي ايران علت اختلال سايت حراج سكه را بالا بودن تقاضاي مردم براي احراز هويت و ثبت سفارش اعلام كرد و به «تسنيم» گفت: بنا شد كه زمان احراز هويت تا ساعت 15 تمديد شود.