دو روایت از یک مذاکره محرمانه
درباره ادعای فايننشال تايمز از گفت‌و‌گوی غیر مستقیم ایران و امریکا در عمان
احسان پناه‌بر
روز چهاشنبه فايننشال تايمز در گزارشي مدعي شده است كه ايالات‌متحده در سال جاري ميلادي مذاكرات محرمانه‌اي با ايران انجام داده است تا تهران از انصارالله بخواهد حملات خود به كشتيراني در درياي سرخ را متوقف كند. اين روزنامه مي‌گويد مقامات امريكايي به دنبال متقاعد كردن تهران براي استفاده از نفوذ خود بر انصارالله براي توقف حملات موشكي و پهپادي بودند كه ده‌ها كشتي از اواسط نوامبر را هدف قرار داده‌اند. براساس اين گزارش، اين مذاكرات غيرمستقيم كه در ماه ژانويه در عمان انجام شد، اولين تعامل بين دو كشور در 10 ماه گذشته قلمداد مي‌شود. هيات امريكايي را برت مك گورك، مشاور خاورميانه‌اي كاخ سفيد و آبرام پيلي، فرستاده اين كشور در امور ايران نمايندگي مي‌كردند و علي باقري، معاون وزير امور خارجه و مذاكره‌كننده ارشد هسته‌اي، نمايندگي ايران را برعهده داشت. مقامات آگاه به فايننشال تايمز گفتند كه ايالات‌متحده به دنبال آن است تا آنچه را كه براي «جلوگيري از درگيري گسترده‌تر» بايد انجام دهد، به ايران منتقل كند. طبق اين گزارش، دور دوم مذاكرات براي فوريه برنامه‌ريزي شده بود، اما به دليل دخالت مك گورك در ميانجيگري براي توافق اسراييل و حماس به تعويق افتاد. سخنگوي وزارت خارجه امريكا در اين زمينه مدعي شد كه «ما كانال‌هاي زيادي براي ارسال پيام به ايران داريم. آنها از ارايه جزييات خودداري كردند، اما گفتند كه از 7 اكتبر، همه آنها بر مطرح كردن طيف گسترده‌اي از تهديدات ادعايي از سوي ايران و نياز به توقف تنش‌ها متمركز شده‌اند.» آخرين مذاكرات اعلامي بين ايالات‌متحده و ايران به ماه مه سال گذشته بر مي‌گردد. از زمان حمله 7 اكتبر حماس به اسراييل، نيروهاي مقاومت در منطقه همچون حزب‌الله لبنان، انصارالله يمن و مقاومت اسلامي عراقي حملات خود را به منافع رژيم اسراييل و مهم‌ترين حامي آن، ايالات‌متحده در خشكي و دريا آغاز كرده و تا به امروز به مواضع واشنگتن حمله كرده‌اند. ايالات‌متحده تهران را متهم كرده كه به انصارالله پهپاد، موشك و اطلاعات براي حملات‌شان در درياي سرخ مي‌دهد. ايران اين اتهامات را بي‌اساس مي‌داند و معتقد است كه نيروهاي مقاومت منطقه به طور مستقل عمل مي‌كنند. به علاوه، هر چند هدف نهايي ايران پايان اشغالگري نيروهاي امريكايي از عراق و سوريه است، تهران به صراحت اعلام كرده است كه قصد درگيري مستقيم با ايالات‌متحده را ندارد، ولي از منافع خود در هر جايي كه باشد دفاع خواهد كرد.
تهران تكذيب كرد
به گزارش خبرگزاري دولتي ايران، ايرنا، مقامي ايراني روز پنجشنبه ادعاي روزنامه انگليسي فايننشال تايمز مبني بر «مذاكرات محرمانه» تهران با واشنگتن درخصوص وضعيت درياي سرخ را رد كرد. ايرنا به نقل از اين مقام ناشناس اعلام كرد كه هرگونه ارتباط يا گفت‌وگوي غيرمستقيم بين ايران و امريكا به مذاكره براي رفع تحريم‌ها محدود مي‌شود و درنتيجه ادعاهاي روز چهارشنبه فايننشال تايمز را رد مي‌كند. ايرنا به نقل از اين مقام ايراني گفت: «تاكنون هيچ پيامي (بين ايران و امريكا) درخصوص تحولات درياي سرخ رد و بدل نشده است. از نوامبر سال گذشته، انصارالله حملاتي را به كشتي‌هاي تجاري در درياي سرخ و خليج عدن آغاز كرده‌اند و انگيزه خود را انتقام از حملات اسراييل در غزه و نشان دادن همبستگي با فلسطيني‌ها عنوان كرده‌اند. ايالات‌متحده بارها ايران را متهم كرده است كه براي اين حملات تسليحات و اطلاعات به انصارالله مي‌دهد. درحالي كه ايران حمايت سياسي از انصارالله را تاييد مي‌كند، اما اين گروه مستقل عمل مي‌كند. به‌زعم گزارش فايننشال تايمز، برنامه هسته‌اي ايران نيز يكي از محورهاي گفت‌وگوها ميان نمايندگان ايران و ايالات‌متحده در عمان بوده است. در اين گزارش همچنين اشاره شده است كه ايالات‌متحده در اين گفت‌وگوها كه ظاهرا با حضور برت مك گورك، مشاور خاورميانه‌اي كاخ سفيد؛ آبرام پيلي، معاون فرستاده ويژه كاخ سفيد در امور ايران و علي باقري‌كني معاون، سياسي وزير امور خارجه ايران برگزار شد، نسبت به برنامه هسته‌اي ايران نگراني‌هايي مطرح شده است. فايننشال تايمز گزارش داد كه مقامات عماني واسطه بين نمايندگان ايران و امريكا بوده‌اند و ميان هتل‌هاي محل اقامت آنها در رفت و آمد بوده‌اند، چراكه مذاكره مستقيمي ميان نمايندگان تهران و واشنگتن برقرار نيست .
تمديد معافيت تحريمي ايران
به گزارش رسانه‌هاي امريكايي، دولت بايدن معافيت از تحريم‌ها را به مدت چهار ماه تمديد كرده است كه به عراق اجازه مي‌دهد به خريد برق از ايران ادامه دهد و دسترسي محدودي به درآمدهاي حاصل از خريد كالاهاي بشردوستانه را به ايران بدهد. مقامات امريكايي گفتند كه آنتوني بلينكن، وزير خارجه، تمديد معافيت 120 روزه را امضا كرد و روز سه‌شنبه به كنگره ارسال شد. اين اقدام احتمالا انتقاد شاهين‌هاي كنگره امريكا در كاپيتول هيل و جاهاي ديگر را به دنبال خواهد داشت كه مدعي‌اند اين تمديد به ايران در زماني كه تحت فشار فزاينده‌اي براي پايان دادن به حمايت خود از گروه‌هاي مقاومت است، پاداش محسوب مي‌شود. در حال حاضر تقريبا 10 ميليارد دلار از پرداخت‌هاي عراقي براي برق ايران در حساب‌هاي اماني در عراق نگهداري مي‌شود و اين معافيت به بغداد اين امكان را مي‌دهد تا واردات انرژي خود را بدون ترس از مجازات‌هاي امريكا براي نقض تحريم‌هاي ايران حفظ كند. همچنين اين معافيت مقرراتي را -كه در معافيت 120 روزه آخر گنجانده شده است- اعمال خواهد كرد كه براساس آن مي‌توان بخشي از درآمدهاي برق را به حساب‌هاي عمان منتقل و سپس به يورو يا ساير ارزهاي رايج مبادله شده براي ايران براي خريد محصولات غيرتحريمي تبديل كرد. مقاماتي آگاه از كاخ سفيد كه نخواستند نام‌شان فاش شود به رويترز گفتند كه بلينكن اين معافيت را امضا كرده است، زيرا دولت نمي‌خواهد عراق را از منبع حياتي انرژي محروم كند. اما، آنها گفتند كه دولت بايدن مطمئن است كه ايران نمي‌تواند از هيچ يك از اين پول‌ها براي مقاصد دلخواه خود استفاده كند. آنها مدعي شدند كه روند بررسي دقيق اين مورد در حال انجام است تا اطمينان حاصل شود كه پول نقد دراختيار تهران فقط براي غذا، دارو، تجهيزات پزشكي و كالاهاي كشاورزي قرار خواهد گرفت. بلينكن در 5 نوامبر از بغداد بازديد كرد و با محمد شياع السوداني، نخست‌وزير عراق، در سفري به خاورميانه ديدار داشت كه بر جنگ اسراييل و حماس و تلاش‌ها براي جلوگيري از گسترش آن به يك درگيري منطقه‌اي گسترده‌تر متمركز بود. اين مقامات افزودند كه تنها مقدار كمي از اين پول در عراق طي 120 روز گذشته به عمان منتقل شده است و هنوز هيچ مبلغي كه اكنون در بانك‌هاي عماني نگهداري مي‌شود، خرج نشده است. اين معافيت مشابه همان معافيتي است كه در اوايل سال جاري توسط بلينكن امضا شد كه حدود
6 ميليارد دلار را آزاد كرد كه كره‌جنوبي براي واردات نفت به ايران در ازاي آزادي امريكايي‌هايي زنداني در تهران بدهكار بود. براساس آن معافيت، پولي كه كره‌جنوبي دراختيار داشت به بانك‌هاي قطر منتقل شد و همچنين براي خريد لوازم بشردوستانه محدود شد.
ديدار هسته‌اي گروسي با پوتين
رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي روز پنجشنبه در نشست خبري در توكيو با نخست‌وزير ژاپن ديدار داشت و گفت كه هدف او از سفر به روسيه و ديدار اخيرش با ولاديمير پوتين اين بوده است تا نظرات خود را در مورد ايران با رهبر كرملين در ميان بگذارد. گروسي گفت كه در رابطه با وضعيت ايران، مناسب ديده است تا نظر خود را به رييس‌جمهور روسيه اعلام كند و از روسيه درخواست كند تا حمايت خود را نسبت به وضعيت بحراني و اضطراري كنوني دريغ نكند، چراكه وضع مي‌تواند بدتر از آنچه شود كه اكنون هست. اشاره او به بن‌بست مذاكرات هسته‌اي ميان ايالات‌متحده با ايران است كه ماه‌هاست گفت‌وگوها ميان طرف ايراني و امريكايي را متوقف كرده است. در همين رابطه، رافائل گروسي، پيش از اين روز دوشنبه (4 مارس) در آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي اظهاراتي درباره برنامه هسته‌اي ايران ارايه كرد و گفت كه هيچ مدركي دال بر دست داشتن ايران در توسعه سلاح‌هاي هسته‌اي در دست نيست. در آن نشست مديركل آژانس انرژي هسته‌اي گفت: «اميدوارم هرچه زودتر فرصتي داشته باشم كه شخصا با طرف ايراني گفت‌وگو كنم. اگر دعوتم نكنند، نمي‌توانم [به تهران] بروم. بنابراين، هر زمان كه آنها احساس كنند كه آماده هستند با من صحبت كنند، من خوشحال خواهم شد كه به آنجا برگردم.» چند روز بعد، ايران پيشنهاد سفر رافائل گروسي براي گفت‌وگو درباره فعاليت‌هاي هسته‌اي را رد كرد و در عوض، رييس سازمان انرژي هسته‌اي ايران گفت كه از گروسي براي شركت در كنفرانسي در تهران در ماه مه دعوت شده است. گروسي در نشست خبري روز دوشنبه كه پس از نشست فصلي شوراي حكام آژانس انرژي هسته‌اي برگزار شد، به تصريح و تكرار ادعاهايي در قبال آنچه را كه در مصاحبه‌هاي مختلف درباره «شكاف آگاهي» در نتيجه خروج ايران از اجراي تعهداتش در برجام خوانده بود، مبادرت كرد. او مدعي شد كه «من در مورد توانايي بازرسانم براي اينكه بتوانند قطعات اين نوع را دوباره كنار هم بگذارند، ترديد دارم. بدون آن، تدوين توافق هسته‌اي ديگر دشوار خواهد بود.» فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران «غيرممكن» نيست. پس از خروج يك‌طرفه امريكا از برجام، ايران نيز اقداماتي را انجام داده است كه تداوم اطلاعات ارايه شده ازسوي بازرسان اين سازمان بين‌المللي درباره فعاليت‌ها و تاسيسات هسته‌اي ايران را محدود كرده است. گروسي مدعي شد كه «ذخاير اورانيوم غني شده ايران همچنان در حال افزايش است، هر چند سطح اورانيوم غني شده تا 60درصد اندكي كاهش يافته است.» آژانس مدعي است تداوم آگاهي خود را در مورد توليد و موجودي سانتريفيوژها، روتورها و بيلوز، آب سنگين و تغليظ سنگ معدن اورانيوم از دست داده است. به‌زعم مدير آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي، سه سال از توقف موقت اجراي پروتكل الحاقي توسط ايران مي‌گذرد و بنابراين سه سال از زماني كه آژانس قادر به دسترسي تكميلي به ايران بوده است، مي‌گذرد. او در ادامه مدعي شد كه «هيچ پيشرفتي در حل و فصل مسائل پادمان باقيمانده وجود نداشته است و ايران توضيحات فني معتبري براي حضور ذرات اورانيوم با منشا انساني در برخي نقاط به آژانس ارايه نكرده يا آژانس را از مكان(هاي) فعلي مواد هسته‌اي و يا تجهيزات آلوده مطلع نكرده است.» اين ادعاها درحالي است كه ايران برنامه هسته‌اي خود را شفاف مي‌داند و آنها را اتهاماتي عليه تهران و جوسازي عليه برنامه صلح‌آميز هسته‌اي خود مي‌داند. در اين ديدار، همچنين درباره همكاري‌هاي روسيه و آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي به طور كلي و همچنين پروژه‌هاي موجود در كشورهاي مختلف بحث و گفت‌وگو شد. رييس‌جمهور روسيه گفت كه كشورش آماده است تا شيوه‌هاي خود را در حوزه انرژي هسته‌اي با شركاي علاقه‌مند به اشتراك بگذارد. با اين حال، ديميتري پسكوف، سخنگوي كرملين از اظهارنظر درباره بخش پشت درهاي بسته اين گفت‌وگو خودداري كرد. بعدا آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي اعلام كرد كه گروسي در ديدار با پوتين خواستار حداكثر خويشتنداري در مورد تاسيسات هسته‌اي شده است. رييس آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي در حال حاضر به ژاپن سفر مي‌كند. او به ويژه تخليه آب بازيافت شده به اقيانوس در نيروگاه فوكوشيما-1 را بررسي كرد.