جلسه توجيهي براي وزراي عرب
كري با اعراب از ايران مي‌گويد
وزير امور خارجه امريكا درقاهره: طرح وين كشورهاي منطقه را امن‌تر مي‌كند
سارا معصومي/ سفر به خاورميانه با شعار «از توافق هسته‌اي با ايران نترسيد.» جان كري، وزير امور خارجه ايالات متحده شامگاه جمعه واشنگتن را به مقصد قاهره ترك كرد. نخستين سفر به مصر پس از كودتا و روي كار آمدن ژنرال السيسي. براساس برنامه اعلام شده از سوي وزارت امور خارجه امريكا، كري 72 ساله ابتدا به مصر مي‌رود و سپس راهي قطر خواهد شد. آغازي امنيتي براي سفري كه گفته مي‌شود اصلي‌ترين محور رايزني‌ها در آن، فروش توافق هسته‌اي با ايران به متحدان و دوستان عرب امريكا در منطقه است. تاريخ بازگشت جان كري به واشنگتن روز هشتم آگوست اعلام شده است و نكته حائز اهميت ماجرا اين است كه سرزمين‌هاي اشغالي جايي در اين تور منطقه‌اي رييس دستگاه ديپلماسي امريكا نخواهد داشت. جان كري پس از ترك خاورميانه به آسياي جنوب شرقي سفر مي‌كند و در سنگاپور، مالزي و ويتنام توقف‌هاي كوتاهي خواهد داشت. كري به اعراب در خصوص توافق انجام گرفته با تهران توضيحاتي خواهد داد اما به تل‌آويو در روزهايي كه بنيامين نتانياهو تمام تلاش خود را براي تخريب اجراي برجام به كار گرفته است، سفر نخواهد كرد. تنها دشمن علني توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+5 با داد و فريادهاي سياسي كه در 22 ماه گذشته در اين خصوص به راه انداخته، عملا خود را از ليست ميزبان‌هاي آقاي وزير خارج كرده است. برخي رسانه‌هاي امريكايي در توضيح دليل عدم سفر جان كري به تل آويو نوشته‌اند كه كاخ سفيد از اقناع تل‌آويو در خصوص توافق هسته‌اي انجام گرفته نااميد شده و به همين دليل است كه كري زحمت سفر به تل‌آويو را در اين تور منطقه‌اي به خود نمي‌دهد. با اين‌همه منابع آگاه امريكايي اين برداشت را ناصواب دانسته و البته توضيحي هم در خصوص دليل عدم حضور كري در تل‌آويو نداده‌اند. سكوتي معنادار در برابر متحد عبري كه در 22 ماه گذشته رييس آن يعني بنيامين نتانياهو براي تخريب روند مهم‌ترين مذاكرات دولت اوباما در هفت سال گذشته، از هيچ تلاشي مانند حضور غيرمتعارف و بدون دعوت رسمي از سوي اوباما در كنگره و دعوت از قانونگذاران مجلس نمايندگان فروگذار نكرده است. آخرين باري كه جان كري با بي‌بي تلفني صحبت كرده است به 16 جولاي بازمي‌گردد، دو روز پس از توافق هسته‌اي قرن با ايران در وين. از آن زمان تاكنون جان كري، ارنست مونيز، وزير انرژي ايالات متحده و شخص باراك اوباما بارها به كرات در مصاحبه با رسانه‌هاي با خط فكري متفاوت بين‌المللي از توافق هسته‌اي با ايران دفاع كرده‌اند و خواهان حمايت عمومي از ديپلماسي به كار گرفته شده در اين روند شده‌اند، با اين‌همه اصلي‌ترين متحد سنتي كاخ سفيد در منطقه همچنان اين توافق را «بد» و غيرقابل دفاع مي‌داند. رويكردي كه گويا قابل تغيير هم نيست و شايد بهترين كار رها كردن اسراييل در انزواي سياسي است كه پس از حصول توافق هسته‌اي ميان ايران و شش كشور مقابل آن به دست آمده است. آسوشيتدپرس در خصوص اين سفر و ماهيت سياسي آن مي‌نويسد: برخي مقام‌هاي آگاه تاكيد دارند كه اين سفر در ادامه اقدام‌هاي توجيهي است كه باراك اوباما جرقه آن را در ماه مي‌در كمپ ديويد در ديدار با سران كشورهاي عربي زد. در همان زمان هم اوباما تلاش كرد تا فضاي كشورهاي عربي متحد خود در منطقه را در خصوص توافق احتمالي هسته‌اي با ايران آرام كند.
يك مقام آگاه وزارت امور خارجه امريكا در اين خصوص به خبرگزاري آسوشيتدپرس مي‌گويد: گفت‌وگوها در قطر بيشتر بر حول محورهايي متمركز خواهد بود كه در كمپ ديويد از سوي اوباما و رهبران كشورهاي عربي مطرح شده است. از آنجا كه توافق هسته‌اي با ايران سرانجام به دست آمد، دو طرف بايد ببينند تا چه اندازه به اهدافي كه در كمپ ديويد براي خود تعريف كرده بودند، نزديك شده‌اند. كري در جلسه با وزراي امور خارجه كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس در دوحه، تلاش خواهد كرد به پرسش‌هاي باقي مانده در خصوص توافق هسته‌اي و تبعات و دستاوردهاي آن براي منطقه و همسايگان ايران پاسخ دهد. وزير امورخارجه امريكا روز گذشته در نشست خبري پس از ديدار با همتاي مصري خود، همان‌گونه كه پيش بيني مي‌شد از تبعات توافق هسته‌اي با ايران گفت.جان كري تاكيد كرد : هيچ شكي وجود ندارد كه طرح وين در صورت اجرا شدن، مصر و همه كشورهاي منطقه را امن‌تر از هنگامي مي‌كند كه اين توافق وجود نداشت.در حالي كه اين نخستين تور خارج از امريكاي كري براي بحث در خصوص توافق هسته‌اي با ايران است. محمدجواد ظريف هفته گذشته در تور مشابه منطقه‌اي به كشورهاي كويت، قطر و عراق رفت و با رهبران اين كشورها در خصوص جزييات سياسي و فني توافق به دست آمده رايزني‌هاي موفقي داشت. در ميان متحدان عربي امريكا در منطقه، بيشترين دغدغه از سوي عربستان سعودي بود كه در سايه تحولات منطقه‌اي در چهار سال اخير، بر دامنه رقابت با تهران افزوده است. رياض به شكل محافظه‌كارانه‌اي پس از حصول توافق هسته‌اي در ملاءعام از اين توافق حمايت كرده است. حمايتي كه به نظر مي‌رسد براي امريكا بي‌هزينه مادي هم نبوده است. اوايل هفته گذشته بود كه وزارت امور خارجه امريكا مجوز فروش تسليحات به رياض به ارزش پنج ميليارد دلار را صادر كرد. اصلي‌ترين دغدغه متحدان عرب امريكا در منطقه آزادسازي اموال بلوكه شده ايران پس از اجراي توافق و بالا رفتن دست ايران در معادلات منطقه‌اي بر اساس بهبود اوضاع اقتصاد داخلي در اين كشور است. همزمان در قاهره نيز جان كري همكاري‌هاي امنيتي با مصر را كه از سال 2009 به دليل اتفاق‌هاي داخلي در اين كشور مسكوت مانده بود، از سر خواهد گرفت. اقدامي كه گفته مي‌شود مي‌تواند عربستان و مصر را در روزهاي نزديكي احتمالي اروپا و ايران و تنش‌زدايي نسبي از رابطه تهران و واشنگتن به هم نزديك كند. جان كري در حاشيه ديدار با وزراي امور خارجه كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس با سرگئي لاوروف، همتاي روس خود ديدار خواهد كرد؛ ديداري كه دامنه بحث‌هاي جاري در آن از ايران تا سوريه و اوكراين را احتمالا در برخواهد گرفت.
سلطنت نشين عمان دوباره ميانجي مي‌شود؟
ميانجي‌گري سلطان قابوس، پادشاه عمان ميان ايران و امريكا سرانجام پس از چند سال جواب داد و توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+5 پس از 22 ماه مذاكره مستقيم به اضافه چند ماه مذاكره پنهان در عمان در ماه جولاي حاصل شد. روزنامه العرب چاپ لندن روز گذشته همزمان با سفر منطقه‌اي جان كري به مصر و قطر ادعا كرد كه ايران تلاش دارد از روابط خوب خود با عمان استفاده كند تا رابطه با مصر را كه مي‌توان گفت در 35 سال گذشته در اغما بوده است، جاني دوباره ببخشد. بر اساس گزارش العرب كه سايت ديپلماسي ايراني آن را ترجمه و منتشر كرده است، ايران به دنبال توافقي دو جانبه در قضاياي مختلف منطقه‌اي به خصوص در پرونده‌هاي يمن و سوريه است. بنابراين گزارش سفري كه روز دوشنبه يوسف بن علوي، وزير امور خارجه عمان به قاهره انجام داد در همين رابطه بوده است. در اين سفر وزير امور خارجه عمان در گفت‌وگو با طرف مصري وارد جزييات بحران‌هاي يمن و سوريه كه به عاملي براي اختلافات قدرت‌هاي منطقه‌اي تبديل شده‌اند، شد و از طرف مصري خواست تا ضمن ورود فعال در اين پرونده‌ها تغييري در محاسبات و ارزيابي‌هاي منطقه‌اي به وجود آورد. در اين سفر بن علوي همچنين درباره سرنوشت روابط كشورهاي عربي با ايران بعد از امضاي توافق نهايي ميان ايران با 1+5 بحث و تبادل نظر كرد و گفت: مسقط بر اين باور است كه قاهره مي‌تواند فضاي آشتي‌جويانه عربي - ايراني بر اساس برتري دادن به گفتار مصالحه به جاي اختلافات مذهبي را به وجود آورد. به گزارش العرب، كشور عمان روابط بسياري خوبي با طرف‌هاي مختلف يمني دارد و در عين حال روابط مستحكمي نيز با تهران بنا كرده است. عمان همچنين هيچگاه خود را درگير بحران سوريه نكرده و از خصومت ورزي مستقيم با طرف‌هاي مختلف درگير در پرونده سوريه خودداري كرده است. اين منابع همچنين مي‌گويند كه چهره‌هاي سياسي ناظر بر تحولات جهان عرب و منطقه از اين نگران هستند كه مضمون سفر بن علوي متوجه همه كشورهاي عربي باشد، توجه به اين مساله به تنهايي جاي نگراني ندارد به شرطي كه همگاهنگي‌هاي بيشتري ميان كشورهاي عربي صورت بگيرد تا بهبود روابط با ايران به سود همه طرف‌ها تمام شود و كسي در اين ميان متضرر نشود. براي همين اين منابع به العرب تاكيد كردند كه تحركات اخير عمان و تلاش براي به ميدان كشاندن مصر در اين رابطه با آگاهي كامل كشورهاي عربي به ويژه عربستان سعودي و امارات متحده عربي كه روابط مستحكمي هم با مصر و هم با عمان دارند، صورت گرفته است. العرب به نقل از محمد عز العرب، كارشناس امور خليج فارس در مركز مطالعات الاهرام مي‌نويسد: توافقي ميان مصر و كشور سلطنتي عمان در برابر بحران‌هاي منطقه‌اي از جمله خودداري از تشديد تنش در رابطه با ايران حاصل شده است. محمد السعيد ادريس، كارشناس امور خليج فارس نيز در اين خصوص به العرب مي‌گويد: قاهره روي ميانجي‌گري عمان حساب كرده و مسقط مي‌تواند نگراني‌هاي جامعه عربي در قبال تهران را كاهش دهد. به ويژه كه تهران اخيرا مواضع مطمئني اتخاذ كرده و لحن گذشته اين كشور تغيير كرده است.
نزديكي مصر و عربستان پس از توافق هسته‌اي
توافق ميان ايران و 1+5 در ظاهر توافقي براي پايان دادن به فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران بود اما در حقيقت تبعات منطقه‌اي و استراتژيك اين توافق براي ايران بيش از داده‌ها و ستانده‌هاي هسته‌اي است كه برخي در واشنگتن و تهران به دنبال بررسي آن هستند. اين توافق در حقيقت شكل و شمايل سياسي را كه پروژه ايران هراسي در چند سال اخير در منطقه به وجود آورده بود، تغيير داده و اين تغيير اين‌بار به نفع جمهوري اسلامي ايران است. در سايه چنين تحولي است كه گلف نيوز در تازه‌ترين تحليل خود ادعا مي‌كند كه سير تحولات منطقه‌اي از يك سو و حصول توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+5 از سوي ديگر منجر به نزديكي عربستان و مصر خواهد شد. هفته گذشته بود كه محمد بن سلمان ، وزير دفاع عربستان به قاهره سفر كرده و در خصوص تحولات يمن با ميزبان‌هاي مصري خود گفت‌وگو كرد. گفته مي‌شود كه يمن تنها پرونده روي ميز در سفر اين مقام سعودي به قاهره نبوده است و بحث‌هاي متنوعي در خصوص ابعاد توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+5 هم ميان مهمان و ميزبان صورت گرفته است. اين سفر كمتر از يك هفته از زماني انجام گرفت كه وزير امور خارجه مصر به عربستان سعودي سفر كرد و با مقام‌هاي رياض در خصوص گزارش‌هاي رسيده مبني بر گفت‌وگوهاي محرمانه ميان قاهره و برخي از مبارزان در يمن گفت‌وگو كرد. وزير دفاع عربستان در سفر يك روزه خود به قاهره با رييس‌جمهور اين كشور عبدالفتاح السيسي هم ملاقات كرد. السيسي در يك جشن نظامي كه وزير دفاع عربستان هم در آن حضور داشت، از عربستان و مصر به عنوان دو بال جهان عرب ياد كرد. پس از اين ديدارها و رايزني‌ها بود كه قاهره و رياض با صدور بيانيه‌اي از گسترش همكاري‌هاي همه‌جانبه ميان دو كشور خبر دادند. صالح الهادي، كارشناس مسائل سياسي در خصوص تاثير توافق هسته‌اي ايران بر رابطه ميان مصر و عربستان به گلف نيوز مي‌گويد: توافق هسته‌اي نشان‌دهنده تغييرات سريع و بنيادين سياسي در منطقه است. اين تغييرات عربستان سعودي را نگران كرده است. در چنين شرايطي، عربستان سعودي به حاميان منطقه‌اي نظير مصر نياز دارد. سياست‌هاي تهران در منطقه پس از اين توافق هسته‌اي با شدت بيشتري دنبال خواهد شد و عربستان از اين جهت احساس خطر كرده است.